سه مقام آسمانی امام حسن مجتبی ( علیه‌السلام)

‌ نگرش عمده محبان اهل بیت علیهم‌السلام به زندگانی اهل بیت وحی علیه‌السلام مبتنی بر نگاه تاریخی است، اما آیات قرآن و روایات ما بیشتر از همه اینها به جنبه‌های آسمانی، نورانی و نشئاتی آن بزرگواران توجه کرده‌اند و شیعیان خویش را به این امر توجه داده‌اند. امام حسن مجتبی علیه‌السلام نیز دارای این مقامات است و بلکه یکی از پنج تن آل‌عبا و صاحب مقامات والا هستند.

از جمله آنکه امام صادق علیه‌السلام ذیل آیه 35 سوره نور که به «آیه نور» شهرت دارد،  فرمود «اللَّهُ‏ نُورُ السَّماواتِ‏ وَ الْأَرْضِ‏ مَثَلُ‏ نُورِهِ‏ کَمِشْکاةٍ فَاطِمَةَ ع‏ فِیها مِصْباحٌ‏ الْحَسَنُ‏ الْمِصْباحُ‏ فِی‏ زُجاجَةٍ الْحُسَیْنُ‏ … » یعنی (اسمِ) الله نور آسمان‌ها و زمین است و مَثَل نور او مانند چراغدان است که همان فاطمه سلام‌الله علیها است. در آن چراغدان،‌ چراغی پر فروغ است که همان حسن است و آن چراغ درون شیشه‌ای است که همان حسین علیه‌السلام است.

طبق این روایت، اهل بیت علیهم‌السلام ظرف نور الله و بلکه خود نور هستند و در این بین،‌ حضرت زهرا سلام‌الله علیها برترین مجرای نور خدایند که دیگر اهل بیت علیهم‌السلام از چراغ پر فروغ ایشان نور می‌گیرند. در این بین، امام حسن علیه‌السلام در مثالِ چراغی بر فروغند کهنور اللهرا از ظرف وجود نورانی حضرت زهرا سلام‌الله علیها بر کل عالم می‌تابانند و این نور سبب تحولات عظیم در نظام عالم و آدم می‌شود؛ از این جهت ائمه اطهار علیهم‌السلام با حضرت زهرا سلام‌الله علیها ارتباط نوری دارند.

مورد بعدی حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره خلقت نوری عترت است. ایشان خطاب به عموی خود جناب عباس فرمود «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ حِینَ لَا سَمَاءٌ مَبْنِیَّةٌ وَ لَا أَرْضٌ مَدْحِیَّةٌ وَ لَا ظُلْمَةٌ وَ لَا نُورٌ وَ لَا شَمْسٌ وَ لَا قَمَرٌ وَ لَا جَنَّةٌ وَ لَا نَار…» یعنی خداوند مرا و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم‌السلام را قبل از اینکه آدم را خلق کند، خلق کرد؛ در آن زمان که نه آسمانی برپا بود، نه زمینی گسترده و نه ظلمت و نور و خورشید و ماه و بهشت و ناری بود. سپس فرمود «ثُمَّ فَتَقَ نُورَ وَلَدِی الْحَسَنِ وَ خَلَقَ مِنْهُ الشَّمْسَ‏ وَ الْقَمَرَ فَالشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ مِنْ نُورِ وَلَدِیَ الْحَسَنِ وَ نُورُ الْحَسَنِ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ الْحَسَنُ أَفْضَلُ مِنَ الشَّمْسِ‏ وَ الْقَمَر.» یعنی «سپس نور فرزندم حسن را شکافت و از آن خورشید و ماه را خلق کرد؛ پس خورشید و ماه از نور فرزندم حسن است و نور او از نور الله است و حسن برتر از خورشید و ماه است.»

در این روایت به تأثیر نور الله در نظام خلقت اشاره شده است، همچنان که طبق حدیثی دیگر، پیامبر صلی الله علیه و آله درباره وجه تسمیه «حسن» فرمود: «سُمِّیَ الحَسَنُ، حَسَناً لِأنّ بإحسانِ اللهِ قامتِ السّمواتُ والأرَض؛ یعنی حسن، حسن نامیده شد به خاطر اینکه با «احسان» خداوند آسمان‌ها و زمین‎ برپا شد». اما مانند حدیث قبل، نور امام حسن مجتبی علیه‌السلام به نور خدا نسبت داده شده است. بنابراین اصل عترت با جنبه‌های آسمانی ایشان شناخته می‌شود.

با توجه به آیات و روایات تفسیری می‌توان نتیجه گرفت اصل ماجرای ظهور نیز با «نور» خداوند اتفاق می‌افتد. هرچند به چشم ظاهر قابل رؤیت نیست. نعمات بهشتیِ جامعۀ مهدوی هم متأثر از آن نور الله محقق می‌شود، همچنان که رسول الله صلی الله علیه و آله این دوران را به شعاع‌های نور خورشید مثال می‌زند که در صبحگاهان طلوع می‌کند و به تمام اهل زمان طراوت می‌بخشد. ایشان به یکی از اصحاب فرمود «کَیْفَ أَنْتَ إِذَا اسْتَیْأَسَتْ أُمَّتِی مِنَ الْمَهْدِیِّ؛ چگونه خواهی بود زمانی که از مهدی (عج) مأیوس شوید؛ فَیَأْتِیهَا مِثْلُ قَرْنِ الشَّمْسِ؛ سپس وی مانند شعاع و پاره‌های نور خورشید در صبحگاهان بر شما طلوع کند؛ یَسْتَبْشِرُ بِهِ أَهْلُ السَّمَاءِ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ؛ اهل آسمان و زمین از آمدنش شادمان می‌شوند. (دلائل الامامة شیخ مفید ص 250) یا امام صادق  علیه‌السلام ذیل این بخش از آیۀ 69 سورۀ زمر «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها؛ و زمین به نور پروردگارش روشن شود»، فرمود «پروردگار زمین، یعنی امام زمین؛ هنگامی که خروج می‌کند، مردم از نور خورشید و نور ماه بی‌نیاز می‌شوند و با نور امام بهره‌مند می‌شوند؛ رَبُّ الْأَرْضِ یُعْنَى إِمَامُ الْأَرْضِ، فَقُلْتُ: فَإِذَا خَرَجَ یَکُونُ مَا ذَا- قَالَ إِذاً یَسْتَغْنِی النَّاسُ عَنْ ضَوْءِ الشَّمْسِ وَ نُورِ الْقَمَرِ وَ یَجْتَزُونَ بِنُورِ الْإِمَامِ.» (تفسیر القمی، ج‏2، ص254) طبق روایات قبلی ذیل آیه نور هر یک از اهل بیت وحی علیهم‌السلام به میزانی که خداوند مقرر کرده در عالم نورافشانی می‌کنند تا ماجرای برنامه خداوند منجر به ظهور شود.

انتهای‌پیام/