صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
مسئله مهم در این مصاحبه مسئله «همزمانی» است. پروسه ای که به هیچ وجه قابلیت امکان پذیری را ندارد. چرا که اولا ایران در مرحله «اقدام» حتی در حد بیانیه نبوده و این امریکاست که باید برای ورود به برجام تحریمه ای لحاظ شده را لغو کند.
در روزهای اخیر آقای ظریف در مصاحبه با شبکه CCN بیان داشت که «می‌توان مکانیسمی برای همزمان کردن یا هماهنگ کردن آن (بازگشت ایران و آمریکا به برجام) داشت و جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌تواند نقش «هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک» برای پیگیری توافق هسته‌ای را ایفا کرده» و «هم‌سازی اقداماتی را که ایران و آمریکا هر کدام باید انجام بدهند بر عهده بگیرد.»
او در ادامه اظهار کرد «لازم است دولت آمریکا به برجام برگردد و ایران آماده خواهد بود فوراً [این اقدام] را پاسخ دهد.» و همچنین «بازرس‌های آژانس اخراج نخواهند شد، بلکه بازرسی‌های آژانس محدود می‌شوند.»
پیشنهاد آقای ظریف مبنی بر مکانیسم همزمان برای بازگشت به برجام، نشان از عقب نشینی دولت از مواضع خود و در نتیجه پیش دستی برای عمل به بازگشت به تعهدات دارد. امری که مقامات امریکایی برای ورود به برجام خواستار آن بوده اند.
اما گام نخست و اساسی راهبرد جمهوری اسلامی طبق سخنان رهبری در بیان بازگشت به برجام امریکا که فرمودند «اگر تحریم‌ها برداشته شد بازگشت آمریکا به برجام معنا می‌دهد البته مسئله خسارت‌ها که جزو مطالبات ما است در مراحل بعدی دنبال خواهد شد، اما بدون رفع تحریم‌ها بازگشت آمریکا به برجام حتی ممکن است به ضرر کشور هم باشد.» و «در مورد برجام هم ما اصرار و عجله‌ای برای بازگشت امریکا نداریم مهم این است که تحریم‌ها باید فوری و کامل برداشته شود.» رفع تحریم ها توسط امریکاست که با قید فوریت همراه است.
آنچه کاملا مشهود است پیشنهاد ظریف در نقض آشکار راهبرد برجامی ایران و خلاف منافع جمهوری اسلامی است. طبق این راهبرد مشخص بازگشت امریکا به برجام نیاز به واسطه و میانجی ندارد و بسته به لغو تحریم هاست. از طرفی اروپا نیز به دلیل عدم استقلال در مسائل سیاسی و اقتصادی از امریکا که خود بدان اعتراف کرده است و همچنین سابقه نقش اغواگرایانه در برجام هیچ وجاهتی برای واسطه گری ندارد.
مسئله مهم ذکر شده در این مصاحبه مسئله «همزمانی» است. پروسه ای که به هیچ وجه قابلیت امکان پذیری را ندارد. چرا که اولا ایران در مرحله «اقدام» حتی در حد بیانیه نبوده و این امریکاست که باید برای ورود به برجام تحریمه ای لحاظ شده را لغو کند و در امتداد آن نیز باید مورد راستی آزمایی ایران قرار گیرد که خود فرایندی زمان بر و طولانی است.
در ثانی به دلیل عدم وجود توازن در اقداماتِ دو طرف، ایران با ورود به مکانیسم و به منظور حفظ جریان همزمانی، نیازمند فعالیتی است که با توجه به تعهدات باقی مانده ایران، کاهش تعهدات برجامی باید متوقف شده و حتی به دنبال آن با تعلیق دوباره فعالیت هسته ای به جایگاه قبلی خود بازگردد. عملی که در زمان کوتاهی قابل اجراست و قید فوریت آقای ظریف هم تصمیم او را در این زمینه روشن می کند.
اما در مرحله بعد با توجه به اظهارات مقامات امریکایی که مسئله بازگشت خود به برجام را زمانبر معرفی کردند چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ خلا زمانی بوجود آمده را چه چیزی برای حفظ همزمانی پر خواهد کرد؟ آیا ورود مسائل دیگر ایران همچون مسئله موشکی و منطقه ای بصورت آرام و نامحسوس در این خلا زمانی واقع نخواهد شد؟ مواردی که بلینکن تلویحا از آن به توافق گسترده‌تر و طولانی‌تر یاد کرده است.
آقای ظریف در بخشی دیگر از سخنان خود به طرف امریکایی خود اطمینان خاطر داد که بازرسان آژانس خارج نخواهند شد. مضمون این سخن این است که هم اکنون کاهش تعهدات ایران موقتی است و در یک بن بست نزدیک قرار دارد.
او همچنین تنها شخص ترامپ را مسبب اثرات تحریمی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن دانست. در نتیجه هم در داخل ایران به تطهیر چهره دموکرات ها و اخفاء باخت برجام دیکته شده پرداخت و هم با خرید اعتبار برای دولت جدید امریکا، این پیام را رساند که ایران شاکله برجام را با تمام بدعهدی های امریکا قبل از خروج ترامپ و در زمان دموکرات ها متقبل و پذیراست.
او در ادامه چهارچوب مشخص و تقلیل یافته ای را برای تحریم ها تعریف کرد و آنها را تنها به زمان ترامپ محدود کرده و از تحریم های ناقض برجام سخنی به میان نیاورد. پیشتر نیز خطیب زاده هم تمام تحریم های مورد نظر را در بعد از خروج از برجام ترامپ خلاصه کرده بود. تحریم هایی که توسط کنگره ایجاد شده و بخش مهم و اساسی آن شامل بانک مرکزی و مبادلات نفتی است و لغو آن در اختیارات رییس جمهور امریکا نیست . این چهارچوب سازی اجرای نمایش ناتوانی بایدن از لغو تحریم های موثر را قوت می بخشد و راه بهانه تراشی برای بازگشت به برجام را برای او آسانتر می کند.
از طرفی چگونگی رفع تحریم ها می تواند فریبنده باشد. زیرا با توجه به حدود اختيار رئيس جمهور آمريکا براي تعليق تحريم هاي کنگره در بازه هاي زماني حداکثر 180 روزه، این تحریم های ثانویه با فرمان اجرایی رییس جمهور تقریبا 6 ماه امکان تعلیق دارند. بنابراین اگر تحریمی هم طبق این بند لغو شود تنها مدت زمانی کوتاه معتبر بوده و ريسک بازگشت تحريم ها باقي مانده و بدین لحاظ تأثيري در گشايش اساسي اقتصاد ايران نخواهد داشت. یا اینکه تحریم هایی مورد بحث قرار گیرد که کارایی مورد نظر در اقتصاد را دارا نباشد.
اما نکته مهم اینجاست که پی ریزی اجرای این مکانیسم همزمانی، قبل تر و در هفته گذشته طی سفر ظریف به روسیه صورت پذیرفته و در حد یک پیشنهاد اولیه نیست. روسیه در شهریورماه خواستار حضور میانجگرانه در برجام بین ایران و امریکا شده بود. ظریف هم در این سفر در مورد برجام با مقامات روس مذاکراتی داشته و چوزپ بورل هم قرار است طی روزهای پیشرو سفری به مسکو داشته باشد. این بدان معنی است که رفتار پیش دستی مآبانه ایران متاسفانه عملیاتی شده و چانه زنی ها و هماهنگی ها خیلی قبل تر انجام شده است.
در نهایت امریکا می تواند به بهانه طولانی بودن ورود خود به برجام و نمایش ناتوانی لغو تحریم ها، این فرایند را به اروپا واگذار کرده و رفتار ایران را از دور کنترل کند. در اینجاست که نقش اروپا از واسطه گری به نقش نیابتی تغییر خواهد کرد.
این مصاحبه هم مانند تمام رفتارهای آکنده از بی صبری، عدم خویشتن داری و نیاز برجامی ظریف و دولت(رییس جمهور) که بی وقفه و هر روزه به طرق مختلفی تکرار می گردد و برجام را به عنوان بزرگترین مسئله کشور در رسانه های خارجی انعکاس می دهد موجب اظهار نظرهای بعضا گستاخانه در مقامات امریکا و هم موجب عقبگرد از وضع اقدام برای کسب امتیاز بیشتر از ایران شده و خواهد شد.
فلسفه وجودی تحریم ایجاد محدودیت، محرومیت و بازدارندگی تحت فشار برای اضمحلال یک کشور است. امری که مطلوب و خاستگاه(خواسته) امریکا خصوصا حزب دموکرات بوده و بر ملت ایران مسجل شده است. بنابراین اعتماد به امریکا و انتظار رفع تحریم ها حتی در صورت وجود اختیار آن به دست رییس جمهور امریکا امری واهی و درانظار دیپلماتیک نکوهیده و مذموم است.
فائزه سادات یوسفی
