صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
امروزه صنعت فضائی یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین حوزه‌های علم و فناوری در جهان است. نکته قابل توجه اینجاست که دانشمندان غیور و انقلابی کشورمان با مجاهدت شبانه‌روزی توانستند نام جمهوری اسلامی ایران را در میان معدود کشورهای دارای فناوری پیچیده فضائی ثبت کنند.
ایران اکنون در حوزه صنعت فضائی در مسیر پیشرفت روزافزون قرار دارد اما در این خصوص چند نکته قابل تأمل وجود دارد.
متأسفانه در دولت قبل ظرفیت‌های بزرگ و مهم کشور به پای «دیپلماسی التماسی» ذبح شد. یکی از این ظرفیت‌های بسیار مهم و بزرگ، صنعت فضائی کشور بود. در دولت مدعی تدبیر و امید، صنعت فضائی تقریبا تعطیل شد.
نکته قابل تأمل اینجاست که از سال ۹۳ تا پایان دولت مدعی اعتدال، هیچ‌گونه پرتاب موفق ماهوارهای صورت نگرفت. طبق گزارش کمیته رصد نقشه جامع علمی کشور تا سال ۹۶، فقط ۱۹ درصد اهداف سند توسعه هوافضا محقق شد. درواقع رشد سالانه اهداف سند توسعه هوافضا در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ هر کدام یک درصد، سال ۱۳۹۴ دو درصد و سال ۱۳۹۵ یک درصد بوده است. این اتفاق درحالی است که ایران سریع‌ترین رشد فضائی در دنیا را داشته است و در مدت زمان ۱۷ سال توانسته در صنعت فضائی از نقطه صفر به مرحله پرتاب موفق ماهواره به فضا برسد. همچنین از زمان امضای برجام تا زمان خروج آمریکا از برجام هیچ تلاشی برای پرتاب ماهوارهای بومی صورت نگرفت.
در 8 سال دولت مدعی تدبیر و امید، جلسات شورای عالی فضائی حتی یک‌بار هم برگزار نشد و این شورای عالی بعد از ۱۱ سال تعطیلی در آذرماه ۱۴۰۰ و درست چند ماه بعد از آغاز دوران ریاست جمهوری آقای رئیسی، به ریاست خود ایشان برگزار شد. این در حالی است که طبق قانون، این از وظایف تعریف شده برای رئیس‌جمهور ایران است که با جدیت و اهتمام، جلسات شوراهای عالی را برگزار کند.
دولت سیزدهم علاوه‌بر احیای جلسات شورای عالی فضائی، سند
۱۰ ساله توسعه صنعت فضائی کشور را نیز به تصویب رساند. در این سند، مسیر راه توسعه صنعت فضائی در بازه‌های زمانی یک‌ساله، دوساله و سه‌ساله در حوزه‌هایی چون ساخت ماهواره، ایجاد زیرساخت‌ها، توسعه ایستگاه‌های زمینی تا پرتاب ماهواره در لایه‌های مختلف ترسیم شده است.
در دو سال اخیر در دولت سیزدهم با 10 پرتاب فضائی، بیش از ۸ سال گذشته پرتاب ماهواره صورت گرفته است. در آخرین نمونه، روز شنبه
۳۰ دی‌ماه، ماهواره «ثریا» به کمک ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» با موفقیت به مدار
۷۵۰ کیلومتری پرتاب شد. این پرتاب در شرایطی رخ داد که دستگاه‌های عریض و طویل اطلاعاتی و امنیتی دولت‌های غربی نیز نتوانستند به‌رغم ادعاهای فراوان، آن را شناسایی کنند. این در حالی است که یکی از مسائل مهم در خصوص پرتاب‌های فضائی و البته آزمایش‌های موشکی برای کشوری مثل ایران، رعایت مسئله حفاظتی و پنهانکاری است.
نکته دیگر اینکه در یک رکوردشکنی افتخارآمیز، ماهواره ثریا در مدار 750 کیلومتری قرار گرفت. در حالی که پیش از این رکورد 500 کیلومتری توسط ماهواره‌برهای ایرانی ثبت شده بود.
در حال حاضر صنعت فضائی کاربردهای وسیعی در حوزه‌های مختلف دارد که از آن جمله می‌توان به پیش‌بینی آب و هوا و نظارت بر آب و هوا، خدمات ارتباطی مبتنی بر ماهواره‌ها، خدمات موقعیت‌یابی، ناوبری و زمان‌بندی مبتنی بر ماهواره‌ها و…اشاره کرد و کشورهای انگشت‌شماری به این صنعت و تکنولوژی دست یافته‌اند و جمهوری اسلامی ایران نیز در این فهرست قرار دارد. لازم به ذکر است که با پرتاب موفقیت‌آمیز کپسول زیست فضائی که چندی پیش اتفاق افتاد، حالا ایران جزو ۶ کشور دارای این فناوری قرار گرفت که این همان مسیر پیشرفت است.
به این ماجرا دقت کنید: اولین ماهواره ایرانی در زمان دولت نهم با نام «مصباح» تولید شد. ماهواره «مصباح»، برای پرتاب نیاز به تأیید علمی توسط سازمان فضائی ایتالیا داشت. پس از تأیید علمی این ماهواره، نوبت به آزمایش نهائی می‌رسد. از آنجا که آزمایشگاه تست فقط توسط اروپا قابل انجام بود، ماهواره «مصباح» به ایتالیا منتقل شد. همه امیدها به سمت پرتاب این ماهواره تماما ایرانی بود که با بدقولی و بدعهدی کشور ایتالیا، تمامی امیدها از بین رفت. بدعهدی که نه‌تنها منجر به پرتاب این ماهواره نشد، بلکه حتی به بهانه تحریم، مصادره نیز شد. و اما اکنون ایران با بهره‌مندی از تکنولوژی ماهواره‌بر‌ها، به صورت مستقل به پرتاب ماهواره اقدام می‌کند و نیازمند هیچ کشور و دولت دیگری نیست.
رهبر معظم انقلاب – 27 مهر 1401- در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی فرمودند: «انتقال ماهواره به فضا. این مال چند کشور است. همه کشورها این را ندارند. خیلی‌ها ماهواره در فضا دارند، ولی مال خودشان نیست، خودشان پرتاب نکردند. آنهائی که خودشان پرتاب می‌کنند تعداد معدودی کشورند. ما البتّه عقبیم، امّا پرتاب کردیم، توانستیم، رفتیم. دانشمندان ما متمرکز شدند.»
جمهوری اسلامی ایران تاکنون موفق به تولید بیش از ۱۰ ماهواره شده است. اولین ماهواره تماما ایرانی که با موفقیت به فضا پرتاب شد، ماهواره «امید» بود. ساخت ماهواره «امید» از سال ۸۴ شروع شد و تا سال ۸۷ به طول انجامید. این ماهواره در بهمن سال ۸۷ توسط ماهواره‌بر ایرانی «سفیر امید» از پایگاه سمنان به فضا پرتاب شد. بعد از موفقیت در پرتاب این ماهواره، جمهوری اسلامی ایران به جمع ۱۰ کشور دارای تکنولوژی و دانش فضائی و توانمندی پرتاب ماهواره به مدار پیوست.
برای درک تفاوت ایران با کشورهای همسایه در حوزه صنعت فضائی، به این نمونه توجه کنید: در مرداد 1399 امارات متحده عربی اعلام کرد ماهوارهای متعلق به خود به نام «امید» را از ژاپن به سمت کره مریخ پرتاب کرده است. با کمی تحقیق و جست‌وجو در خصوص پروژه ماهوارهای امید امارات مشخص می‌شود که مرکز فضائی محمد بن راشد و کارشناسان اماراتی در این پروژه اقدام خاصی نکرده‌اند بلکه دانشگاه بولدر در ایالت کلرادو، دانشگاه برکلی کالیفرنیا و دانشگاه دولتی آریزونا – همگی از آمریکا – از طراحان و مجریان این پروژه بوده‌اند.
نکته جالب‌تر آن که این ماهواره نه در خاک امارات بلکه در محل دانشگاه بولدر و عملا توسط متخصصان آمریکایی ساخته شده و کارشناسان اماراتی بیشتر در نقش ناظر و کارآموز در محل حضور داشته‌اند. نکته‌ای که نشان می‌دهد عملا دانشگاه‌های مشهور آمریکایی در زمینه فضائی، تلاش کردند با متقاعد کردن شیخ‌نشین‌های اماراتی به سرمایه‌گذاری گسترده در این پروژه، یکی از طرح‌های مهم خود را کلید زده و با هزینه این کشور کوچک، برنامه‌های علمی خود را پیش ببرند و تیم‌های طراحی و فنی خود را در یک موضوع خاص محک بزنند.
و اما پیشرفت‌های صنعت فضائی ایران، مرهون تلاش‌ها و مجاهدت‌های دلاورمردانی از جمله شهید بزرگوار حاج حسن طهرانی‌مقدم است. این شهید، بنیان‌گذار واحد توپخانه و موشکی سپاه بود و از آنجایی که در ابعاد مختلف عملیاتی و صنعت دفاع موشکی توانست ظرفیت بی‌بدیل و توانی مقهور‌کننده را به ثمر برساند به پدر موشکی جمهوری اسلامی ایران ملقب شد.
وی همواره درک صحیحی از نیازهای زمان خود داشت و پس از آنکه توانمندی‌های دفاع موشکی کشور به سطح اطمینان‌بخش و امیدوار‌کننده‌ای در مقابل تهدیدات احتمالی رسید، عرصه فضا و فعالیت‌های فضائی را در دستور کار خود قرار داد و تحقیق و توسعه حامل‌های ماهوارهای را در سطوح مختلف آغاز کرد.
بر همین اساس شهید طهرانی‌مقدم دستاوردهای ارزشمندی را که برخی از آنها تنها در انحصار چند قدرت علمی جهان است، طراحی و تولید کرد.
به عقیده کارشناسان، تجربیات بیشتر مجموعه هوافضای سپاه در حوزه موشک‌های سوخت جامد و سرریز این دانش به بخش فضائی باعث شده که گزینه سوخت جامد، بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. برای نمونه باید به این مسئله اشاره کرد که عمده پرتاب‌های ناموفق فضائی ما برای ماهواره‌برهای سوخت مایع بوده است.
در حقیقت این برنامه‌ای بود که سپاه پاسداران از سال‌ها پیش و با هدایت شهید بزرگوار سرلشکر حاج حسن طهرانی‌مقدم و تلاش بی‌وقفه و فرماندهی هوشمندانه سردار حاجی‌زاده آن را دنبال کرده و در این راه به توفیقات قابل توجهی از جمله موتورهای فضائی سوخت جامد سنگین
و فوق سنگین دست یافته است.
و اما همان‌طور که در ابتدای این وجیزه نیز به آن اشاره شد، رویکرد منفعلانه در سیاست خارجی دولت قبل، فرصت‌های بزرگ و مهمی را از کشور گرفت و یکی از آنها پیشرفت در حوزه فضائی بود. ولیکن با تلاش و مجاهدت شبانه‌روزی، بخشی از نواقص در این حوزه جبران شده و در دو سال اخیر گام‌های بلندی در حوزه صنعت فضائی برداشته شده است.
امید است که این روند، بیش از پیش با سرعت ادامه یافته و جمهوری اسلامی ایران، افتخارات روزافزونی را در این حوزه کسب کند.
مسعود اکبری
