صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
در اواسط دهه ۶۰ میلادی در خلیج فارس ذخایر عظیم گازی با حجم تخمینی ۳۵ تا ۶۰ تریلیون فوت مکعب کشف شد. این میدان مشترک که در ایران با نام «آرش» و در کویت با نام «الدوره» شناخته می‌شود، در منطقه اختلاف میان ایران و کویت بر سر مرز آبی دو کشور قراردارد.
در اواسط دهه شصت میلادی در میانه خلیج فارس ذخایر عظیم گازی کشف شد که حجم آن ۳۵ تا ۶۰ تریلیون فوت مکعب (۶۰ هزار میلیارد فوت مکعب) تخمین زده شد. این میدان بین دو کشور ایران و کویت مشترک شناخته شد که در سمت ایران با نام «آرش» و در سمت کویت با نام «الدوره» شناخته می‌شود. ذخیره در جای گاز میدان آرش ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت در جای این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
اختلاف‌ها بر سر این میدان گازی
از همان ابتدای کشف این میدان گازی اختلاف میان ایران و کویت بر سر مرز آبی دو کشور، در منطقه قرارگیری این میدان مشترک آغاز شد، اما اختلافات به صورت اظهارنظر‌هایی در جلسات باقی ماند تا این که در سال ۲۰۰۱ ایران به استقرار تجهیزات برای آغاز حفاری اکتشافی در این میدان اقدام کرد.
کویت با اطلاع از آغاز حفاری‌های اکتشافی توسط ایران، بحث شکایت در مراجع بین المللی را پیش کشید و در نهایت ایران نیز با هدف حسن همجواری تا تعیین تکلیف این موضوع و تعیین مرز‌های آبی فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای خود روی میدان آرش را متوقف کرد. این اقدام کویت و همکاری ایران در توقف فعالیت هایش، در حالی بود که عربستان و کویت در طرحی مشترک از سال ۲۰۰۰ فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای را روی این میدان گازی بدون اطلاع ایران آغاز کرده بودند.
دلایل اهمیت این میدان مشترک
اهمیت میدان آرش علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی با مقدار زیاد میعانات گازی، حفظ حاکمیت کشورمان بر آب‌های این منطقه و مناقشه مرزی است که طی حدود ۱۰ سال اخیر توسط کشور کویت به وجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین المللی، نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید کشورمان است.
طبق این مرز، حدود ۴۰ درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجای این میدان، یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) حفر کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. طی ۱۰سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، به تعریف خط مرزی جدید اقدام کرد که بر اساس این مرز، کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار دارد، اما این مرز هیچ گاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است.
از خط و نشان کشیدن زنگنه تا فراموشی
«بیژن زنگنه» وزیر وقت نفت در خصوص فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای کویت در این میدان مشترک پس از توقف فعالیت‌ها از سوی ایران در آبان 82 هشدار داد که ایران از حقوق خود درباره میدان گازی آرش نخواهد گذشت و به کویت درباره امضای هرگونه قرارداد تا قبل از تعیین مرز‌ها هشدار داد.
در طول ۱۹ سال گذشته، عربستان و کویت به طور مشترک با مرزبندی‌های دو جانبه بدون در نظر گرفتن حق ایران در حال انجام عملیات اکتشافی بدون بهره برداری میدان هستند. زنگنه 11 سال بعد از اظهار نظر قبلی، در تاریخ ۴ مرداد ۹۳ در خصوص این میدان گفت: «پرونده این میدان مشترک یک موضوع باز و حل نشده است و برای حل آن نیازمند گذشت زمان هستیم.»
همچنین حین سفر امیر کویت به کشورمان در سال ١٣٩٣، معاونت امور بین الملل وزارت نفت با همکاری کارشناسان مربوط به تعریف سناریو‌های مختلف مرزی جهت امضای تفاهم نامه فی ما بین رئیس جمهوری کشورمان و امیر کویت اقدام کرد. این در حالی بود که عملیات ساخت جکت آرش نیز در شرف اتمام بود و این سازه آماده نصب در موقعیت تعیین شده بود.
اما ناگهان همه چیز پس از سفر امیر کویت تغییر کرد. کلیه فعالیت‌های این میدان به حالت تعلیق در آمد و در سکوت خبری جکت (پایه) ساخته شده برای این میدان نیز تغییر کاربری داده و برای نصب در یک میدان دیگر آماده شد.
این در حالی است که کشور کویت به شکل مداوم تاکید بر سهم ١٠٠ درصدی این کشور از میدان الدوره داشته و موجودیت میدان آرش را به رسمیت نمی‌شناسد و در ۵ فروردین امسال بر اساس بیانیه شرکت نفت کویت، این کشور و عربستان در ۲۱ مارس سندی را برای توسعه میدان گازی الدوره امضا کردند که انتظار می‌رود روزانه یک میلیارد فوت مکعب گاز و ۸۴ هزار بشکه در روز میعانات نفتی تولید کند.
رویکرد دولت سیزدهم در خصوص میدان گازی مشترک
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز شنبه ششم فروردین، توافق جدید عربستان سعودی و کویت با هدف توسعه میدان مشترک گازی آرش/الدوره را «غیرقانونی» خواند و گفت حق ایران برای بهره‌برداری از این میدان همچنان محفوظ است. او این را هم گفت که بر اساس مذاکرات پیشین، هرگونه اقدام در بهره‌برداری و توسعه این میدان نیازمند هماهنگی و همکاری با ایران است. همچنین جواد اوجی، وزیر نفت ایران در صفحه توئیتر شخصی خود در واکنش به توافق عربستان و کویت برای توسعه میدان آرش نوشت: «مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و به زودی با نصب جکت (پایه)، عملیات حفاری در این میدان آغاز می‌شود. اگرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم، اما اقدامات یک‌جانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد شد.» بلافاصله، احمد اسدزاده معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت هم به شانا گفت: «وزارت نفت تمهیدات و مطالعات برای توسعه و بهره‌برداری از میدان مشترک آرش را انجام داده است.» او ادامه داد: «دلیل تأخیر در بهره‌برداری از این میدان مشترک، تصمیم‌گیری راجع به تحدید حدود و تعیین مرز با کویت بوده است، اما در شرایطی که طرف مقابل بدون توجه به مذاکرات پیشین و به‌صورت یک‌جانبه به توسعه این میدان اقدام کند، دلیلی برای تأخیر وجود ندارد.»
