چه کسی برای نخستین بار نام ساختگی «خلیج عربی» را بر سر زبانها انداخت؟

خلیج فارس

▫️بهرام گرامی
مجله بخارا، شماره ۱۲۱، آذر و دی ۱۳۹۶

بسیاری گمان می کنند که نام جعلی و بی اساس «خلیج عربی» را برای نخستین بار جمال عبدالناصر رئیس جمهوری مصر بر سر زبانها انداخت، در حالی که سابقۀ این امر فراتر از زمان او می رود.

نخستین کسی که تغییر این نام را از خلیج فارس به «خلیج عربی» پیشنهاد نمود، سِر چارلز بلگِرِیو (Sir Charles Belgrave) مستشار انگلیسی مقیم بحرین و مشاور شخصی حاکم بحرین برای مدت سی سال (از ۱۹۲۶ تا ۱۹۵۷) بود که در سال ۱۹۶۹ درگذشت. بلگریو که در عمل زمام امور بحرین را در دست داشت، پیشنهاد خود را در دهۀ ۱۹۳۰ به مقامات عالیه و مافوق خود در لندن اعلام نمود، ولی هم وزارت امور خارجۀ بریتانیا و هم ادارۀ مستعمرات آن کشور پیشنهاد وی را در آن زمان قابل قبول ندانستند.

دومین تلاش در این مورد توسط انگلیسی دیگری به نام رودریک اُوِن (Roderic Owen) صورت گرفت. وی در ظاهر از کارکنان بی اسم و رسم شرکت نفت ولی در عمل از اعضای ارشد طرح معروف MI6 در خاورمیانه بود. (MI6 از سال ۱۹۱۱ علامت اختصاری Military Intelligence, Section Six یا بخش ۶ ادارۀ جاسوسی نظامی انگلستان می باشد که پس از دهها سال اختفا، در سال ۱۹۹۴ موجودیّت آن رسماً اعلام شد.)

رودریک اون در کتابی با عنوان «حباب طلایی: کتابی مستند در مورد خلیج عربی» (The Golden Bubble: Arabian Gulf Documentary) برای نخستین بار نام «خلیج عربی» را بر سر زبانها انداخت و بی آنکه کشور بریتانیا را به طور مستقیم درگیر نماید، کشورهای عربی را در مقابل ایران قرار داد. این کتاب در سال ۱۹۵۷ در لندن منتشر گردید و شامل ۲۵۵ صفحه، ۱۳ تصویر، ۲۰ فصل و دو ضمیمه است، دربارۀ زندگی مردم و حُکّام ۷ شیخ نشین کویت، بحرین، قطر، ابوظبی، مسقط، رأس الخیمه و شارجه، به سبک ماجراهای شبهای عربی. در شرح این کتاب آمده که «مؤلف این کتاب از دوستان نزدیک سِر چارلز بلگریو، مشاور انگلیسی حکمران بحرین می باشد.»

جمال عبدالناصر که از یک سو به رویارویی با ایران برخاسته بود و از سوی دیگر داعیۀ رهبری جهان عرب را داشت و در مبارزات پان عربیسم خود به حمایت شیخ نشینان سواحل خلیج فارس به عنوان پشتوانه و منابع مالی برای کشورش احتیاج مبرم داشت، به ترویج این نام ساختگی در میان عربهای ساحل نشین کوشید.

با این حال سازمان ملل متحد، در دو جلسه و طی دو سند رسمی بر نام خلیج فارس تأیید و تأکید نمود، نخست در تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ طبق سند UNAD 311/Gen و بعد در تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۸۴ طبق سند UNLA 45.8.2 (C) و دانستنی است که در هر دو جلسه نمایندگان ۲۲ کشور عرب متن مصوّبه را امضاء نمودند.

 متن این یادداشت در مجله بخارا

یک حرف از_هزاران
گزیده های ایران و جهان