امام خمینی فقدان علامه را «ضایعه­‌ای برای حوزه­‌های علمیه» خواندند

بامداد یکشنبه ۲۴ آبان‌ماه ۱۳۶۰ آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی، در ۷۸ سالگی چشم از جهان فروبست.

متعاقب این ضایعه، در کشور عزای عمومی اعلام شد و اقشار مختلف مردم از بازاری و کارگر گرفته تا دانشجو و طلبه فعالیت­‌های خود را تعطیل کرده و همگی به سوگ نشستند.

امام خمینی فقدان علامه را «ضایعه­‌ای برای حوزه­‌های علمیه» خواندند.

آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت نیز با ارسال پیامی به محضر امام خمینی، فقدان آن استاد فرزانه را «ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر» برشمردند.

آیت­‌الله‌­العظمی سید شهاب­‌الدین نجفی مرعشی هم با صدور پیامی رحلت علامه را «ضایعه جبران­‌ناپذیر جهان علم و دانش و فضیلت» خواندند.

آیات محمدرضا گلپایگانی، محمدباقر خوانساری، سید عبدالله شیرازی، سیدعبدالحسین دستغیب، عطاالله اشــرفی اصفهانی و … نیز با صدور پیام‌­هایی به نوبه خود این مصیبت بزرگ را تسلیت گفتند.

بامداد یکشنبه 24 آبان‌ماه 1360 مصادف با 18 محرم 1402، آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی معروف به علامه، در سن 78 سالگی چشم از جهان فروبست. ایشان در واپسین ماه‌های زندگی به بیماری سختی مبتلا شده بود و تمام تابستان آن سال، اوضاع جسمی مناسبی نداشت. اواسط آبان 60 به خاطر عفونت ریه، حال عمومی علامه به وخامت گرایید؛ بلافاصله ایشان را به بيمارستان آيت‌‏الله گلپايگاني قم منتقل کردند و به دستور آیت‌­الله خامنه‌­ای رئیس­‌جمهور وقت، یک تیم مجرب پزشکی به ریاست دکتر منافی وزیر وقت بهداری بر بالین ایشان حاضر شد.[1] علامه به مدت یک هفته در بیمارستان در حال اغماء به سر برد و تنها با کمک دستگاه اكسيژن قادر به تنفس بود. سرانجام روز 24 آبان 1360 صاحب المیزان به ملکوت اعلی پیوست.

ساعاتی پس از رحلت حضرت علامه، حجت­‌الاسلام شیخ محمدحسین اشعری از روحانیون مبارز قم، این خبر ناگوار را به صورت تلفنــی به دفتر حضرت امـام خمینی اطلاع داد. امام امر کرده بودند: «درباره­ قبر ایشان هرکجا را صـلاح می­‌دانید اقدام کنید. به آقای مولایی [تولیت وقت آستانه­‌ حضرت معصومه(س)] هم دستور خواهم داد.» در پی دستور امام، مسئولین امر تلاش کردند مناسب­‌ترین مکان را برای دفن پیکر علامه درنظر بگیرند و از سرانجام گوشه‌­ای از مسجد بالاسر حضرت معصومه(س) برای این منظور انتخاب شد.[2]

در جامعه نیز انتشار خبر رحلت علامه­ دوران حضرت آیت‌­الله سیدمحمدحسین طباطبایی موجی از غم و اندوه به راه انداخت. در کشور عزای عمومی اعلام شد و اقشار مختلف مردم از بازاری و کارگر گرفته تا دانشجو و طلبه فعالیت­‌های خود را تعطیل کرده و همگی به سوگ نشستند.[3] از صبح روز 25 آبان اقشار مختلف مردم قم، طلاب و روحانیون خود را برای تشییع پیکر علامه به مسجد امام حسن عسکری(ع) رساندند. خبرنگار روزنامه اطلاعات از قم گزارش داد: «قم یکپارچه تعطیل و عزادار شد و از نخستین ساعات روز، مردم شهر خون و قیام و نیز شهرهای دور و نزدیک که به قم آمده بودند همچون سیل خروشان پس از گرد آمدن در مسجد امام حسن عسکری(ع)… به سوی حرم مطهر راهپیمایی کردند. تشییع­‌کنندگان درحالی­‌که تصاویری از امام امت، مرحوم علامه طباطبایی، آیت­‌الله منتظری، شهید بهشتی، شهید رجایی، شهید باهنر و همچنین پلاکاردهایی مبنی بر تسلیت به حضرت ولی­عصر(عج) و امام خمینی در دست داشتند شعار می­‌دادند: عزا عزاست امروز، علامه­ مجاهد پیش خداست امروز…»[4]

از ساعت 10 و 30 دقیقه مراسم تشییع با حضور آیات عظام، علما و مدرسین حوزه، مسئولین لشکری و کشوری و عموم مردم آغاز شد. سپس پیکر مطهر علامه با حضور خیل دوست‌­داران، علاقمندان و طلاب، از مسجد حضرت امام حسن عسکری(ع) تا صحن حضرت معصومه(س) تشییع شد.[5] آنگاه در داخل صحن مطهر، آیت­‌الله محمدرضا گلپایگانی بر پیکر حضرت علامه نماز گزارد و پيكر ایشان پس از طواف در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) در گوشه­‌ای از مسجد بالاسر به خاک سپرده شد. [6]

واکنش‌­ها به رحلت علامه طباطبایی

رحلت علامه طباطبایی حوزه­‌های را در سوگ فرو برد. درگذشت ایشان چنان سنگین بود که امام خمینی فقدان علامه را «ضایعه‌­ای برای حوزه­‌های علمیه» خواندند.

حضرت امام درست یک روز بعد از رحلت علامه طباطبایی در جمع خانواده‌­های شهدا فرمودند: «‏‏من قبلاً باید از این ضایعه‌­ای که برای حوزه­‌های علمیه و مسلمین حاصل شد ـ و آن‏‎‎‏رحلت مرحوم علامه طباطبایی است ‏ـ اظهار تأسف کنم و به شما و ملت ایران و [به] ‏خصوص حوزه­‌های علمیه، تسلیت عرض کنم. خداوند ایشان را با خدمت‌گزاران به اسلام‏‎‎‏و اولیای اسلام محشور فرماید و به بازماندگان ایشان و به متعلقین و شاگردان ایشان صبر عنایت فرماید.»[7]

 علاوه بر این، دفتر امام خمینی نیز با صدور پیامی رحلت علامه را تسلیت گفت. در این پیام آمده بود:

 «بسم­‌الله‌­الرحمن‌الرحیم. با کمال تاسف رحلت عالم بزرگوار، فیلسوف عالم اسلام و مفسر عالی‌مقام حضرت آیت­‌الله آقای حاج سید محمدحسین طباطبایی (قدس سره‌­الشریف) را به اطلاع می‌­رساند.

فقدان این مرد بزرگ که عمری را در راه اعتلای کلمه­‌ی طیبه­‌ی اسلام گذراند و از بزرگ­تر مفاخر علمی جهان اسلام و دنیای علم و دانش به شمار می­‌رفت و آثار و تالیفات ارزنده­‌ی این دانشمند کم‌­نظیر در تفسیر، فلسفه، فقه و اصول و دیگر علوم اسلامی در بزرگ­ترین مجامع علمــی مورد استفاده­‌ی دانشمندان قرار داشته، ضایعه­‌ی جبران­‌ناپذیری بود که حــوزه­‌های مقدسه و مراکز علمی را در ماتمی بزرگ فرو برد.

حضرت امام این مصیبت بزرگ را به محضــر مقدس بقیه‌­الله­‌الاعظم امام زمان ارواحنافداه و عموم مسلمانان و شیعیان و به خصوص حوزه‌­های علمیه و خانواده­‌ی محترم ایشان تسلیت عرض نموده و بدین وسیله به آگاهی می‌­رسانیم به همین مناسبت مجلس یادبودی از طرف معظم‌­له امروز دوشنبه 25 آبان­ماه از ساعت 3 الی 5 بعدازظهر در مدرسه‌­ی عالی مرحوم شهید مطهری برگزار می­‌شود.»[8] 

این مراسم با حضور مسئولین جمهوری اسلامی، مدرسین حوزه و علاقمندان علامه در مدرسه‌­ی عالی شهید مطهری برگزار شد و سخنران آن مراسم آیت­‌الله ابوالقاسم خزعلی بود.[9]

آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رئیس‌جمهور.وقت نیز با ارسال پیامی به محضر امام خمینی، ضمن تجلیل از مقام علمی علامه، فقدان آن استاد فرزانه را «ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر» برشمردند. در این پیام آمده بود: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. محضر مبارک رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی مدظله العالی. ضایعه‌ی ارتحال عالم ربانی و دانشمند عظیم‌الشان فیلسوف و مفسر کبیر قرآن حضرت آیت‌الله علامه طباطبائی را که یکی از مفاخر كم‌نظير عالم اسلام بودند، به پیشگاه ولی‌عصر (ارواحناله‌الفدا) و حضرت امام خمینی رهبرکبیر انقلاب و حوزه‌های علمیه مخصوصا حوزه‌ی مقدسه‌ی قم و مراجع عظام تقلید و شاگردان این مرحوم و همه‌ی اندیشمندان و عاشقان علم و فضیلت تسلیت عرض می‌کنم. شادروان علامه طباطبائی عمری را در راه خدمت به اسلام و معارف اسلامی و تحقیق و تتبع در این راه صرف کردند. این چشمه‌ی جوشان و فیاض دانش و عرفان و تقوای اسلامی در راه تعلیم و تربیت شاگردانی که هر يك در عالم اسلام دانشمندی برجسته‌اند توفیقی کم‌مانند داشته است. فقدان این عارف جلیل‌القدر و فیلسوف و متفکر بزرگ جهان اسلام ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر است و بی‌شك جهان اندیشه باید از این فقدان و مصیبت سوگوار و داغدار باشد. یکبار دیگر این مصیبت را به حضور امام امت (مدظله العالی) تسلیت گفته، شادی روح آن فقید سعید را از درگاه ایزد منان مسئلت می‌نمایم. سیدعلی خامنه‌ای؛ رئیس‌جمهوری اسلامی ایران.»[10]

آیت‌­الله‌­العظمی سید شهاب‌­الدین نجفی مرعشی هم با صدور پیامی رحلت علامه را «ضایعه جبران‌ناپذیر جهان علم و دانش و فضیلت» خواندند و از «امت اسلامی، حوزه‌­های علمیه و دانشمندان و فضلا» خواستند تا «در تجلیل هرچه بیشتر از مقام شامخ علمی» علامه دریغ نکنند.[11] در پیام تسلیتی که به همین مناسبت از سوی آیت­‌الله حسینعلی منتظری صادر شد نیز آمده بود: «ایشان به حق از ذخایر الهی و مفاخر عالم اسلام بودند. مراتب علمی و فلسفی و روش جدید ایشان در تفسیر قرآن کریم و احیاء فلسفه اعلی در حوزه­های علمیه برای کسی پوشیده نیست. فقدان چنین عنصر ارزشمندی مایه­ کمال تاسف و تاثر است.»[12]

حجت­‌الاسلام هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی نیز در پیامی رحلت علامه را تسلیت گفت. در بخشی از این پیام آمده بود: «فقدان این شخصیت بزرگ اسلامی غمی جانکاه بر دل­‌های همه ما نهاد. جامعه‌­ی علمی از آثار علمی و اجتماعی ایشان و تربیت یافتگان درس ایشان برخوردار است و خدمات ارزنده­ استاد در طول عمر پر برکت و قدر منزلت استاد عظیم‌­الشان بر همگان روشن است.»[13]

جلسه­ علنی مجلس شورای اسلامی در روز 25 آبان 1360 نیز با گرامی­‌داشت یاد و خاطره­ علامه طباطبایی آغاز شد و آقای هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس در ابتدای این جلسه گفت: «درگذشت حضرت آیت‌­الله استاد علامه طباطبایی که اکثریت دوستان مجلس مستقیما یا غیرمستقیم شاگردان آن بزرگوار هستند برای همه­ مسلمانان و به خصوص ما شاگردان ایشان مایه اندوه و حزن فراوان است. الحمدلله آثار بسیار گران‌بها، تفسیر و مسائل مهم اجتماعی، آثار فلسفی، تعلیمات و شاگردان ایشان جای خالی­شان را همیشه پر نگه می­‌دارند.»[14]

آیات محمدرضا گلپایگانی، محمدباقر خوانساری، سید عبدالله شیرازی، سیدعبدالحسین دستغیب، عطاالله اشــرفی اصفهانی و … نیز با صدور پیام­‌هایی به نوبه خود این مصیبت بزرگ را تسلیت گفتند.[15]

---

پی‌نوشت‌ها:

1- «علامه طباطبایی به ملکوت اعلی پیوست»، روزنامه­ اطلاعات، یکشنبه 24 آبان 1360، شماره­‌ی 16576، ص 2

 

.