صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
یکی از دستاوردهای مهم کشور در چهار دهه گذشته، حوزه بهداشت و درمان از جمله صنایع دارویی است تا جایی که خودکفایی 99درصدی در حوزه دارو تا حد زیادی سد تحریم‌ها را شکسته است.
اگر بخواهیم به دستاوردهای مهم و فراوان کشورمان در مسیر همراه با پیشرفت چهار دهه گذشته اشاره کنیم، قطعاً با اتفاق نظر یکی از برجسته‌ترین این حوزه‌ها، بخش بهداشت و درمان و به خصوص حوزه دارو بوده است.
در شرایطی که ما در حوزه بهداشت و درمان یک کشور وابسته بودیم، پس از انقلاب اسلامی به قله‌های مرتفع علمی و تحقیقاتی و انجام پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی روز دنیا و همچنین توانایی تولید دارو و تجهیزات پزشکی مورد نیاز کشور دست یافته‌ایم تا جایی که امروز در بخش دارو 97 تا 99 درصد نیاز کشور را تولید داخل پوشش می‌دهد. در بخش تجهیزات پزشکی نیز 40 درصد نیاز کشور تولید داخل است.
امروز هم در بخش دارو و هم بخش تجهیزات پزشکی کشورمان به صادرکننده تبدیل شده است که می‌توان به صادرات داروهای مختلف و یا تجهیزاتی مانند ربات جراح اشاره کرد. نباید فراموش کرد که این پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی در سایه تحریم‌های سنگین و غیر انسانی آمریکا و کشورهای غربی به دست آمده است. البته هنوز در بخش‌های کوچکی از این حوزه وابستگی یا نیاز به واردات وجود دارد که همین بخش‌ها گاه با تحریم‌های ناجوانمردانه مواجه می‌شود که نیاز بیماران پروانه‌ای به پانسمان‌های مخصوص یا داروی بیماران هموفیلی و برخی داروهای بیماران صعب العلاج از این نمونه‌ها هستند. رئیس‌جمهور کشورمان 28 شهریورماه امسال در هفتادوهشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بخشی از سخنان خود را به آثار زیان‌بار تحریم‌های غیر انسانی دارو اختصاص داد و گفت: «آیا تصویر کودکان مبتلا به بیماری پروانه‌ای که به دلیل تحریم از سوی آمریکا و برخی از کشورهای غربی درد می‌کشند، از قاب رسانه‌های اصلی به جهان مخابره شده است؟»
اما همان‌طور که اشاره شد این تحریم‌های غیرانسانی و سابقه دار، باعث توقف ما در این حوزه‌ها نشد. امروز ایران اسلامی از نظر تنوع تولید دارویی جزو ۱۰ کشور اول دنیا است و برای اولین بار در تولید برخی داروها مانند داروی سالک و داروی سکته مغزی که همین امسال به آن دست یافتیم، گام برداشته است. علاوه‌بر این، برای داروی بیماری‌هایی مثل هموفیلی که جزو بیماری‌های متاثر از تحریم‌هاست، اقدامات امیدوارکننده‌ای انجام گرفته و به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، شرکت تولیدکننده فاکتور هشت، تولید خود را آغاز و به اندازه نیاز یک سال بیماران هموفیلی، داروی مورد نیاز این بیماران تامین شده است. همچنین به گفته وزیر بهداشت، طی یک‌سال گذشته ۳۳ خط تولید داروهای جدید ایجاد و ۷۵ داروی جدید از سوی سازمان غذا و دارو به بازار عرضه شده است. وجود ۲۶ دانشکده دارو‌سازی و حدود ۱۲ هزار دانشجوی دارو‌سازی در کشور علاوه بر دستاوردهای موجود، نویدبخش پیشرفت‌های پیش رو هم هست.
از سوی دیگر، بر کسی پوشیده نیست که در تولید واکسن، ایران از کشورهای زبانزد در این حوزه بوده و به زعم وزیر بهداشت، «براساس رتبه‌بندی سازمان بهداشت جهانی رتبه اول منطقه در تولید واکسن را داریم».
این درحالی است که 100 سال از واکسن‌‌سازی انستیتو پاستور می‌گذرد و در دوران کرونا نیز 6 نوع واکسن برای مقابله با این ویروس عالمگیر ساختیم و روند افزایشی شیوع این ویروس منحوس را البته همزمان با ورود واکسن‌های خارجی، سریع‌تر از بسیاری از کشورها قطع کردیم.
جدای از همه این‌ها، وضعیت تولید و خودکفایی دارو، ما را به جایی رسانده است که وزیر بهداشت از صادرات داروی برخی شرکت‌های ایرانی به ۴۰ کشور دنیا خبر داده است. ایران علاوه‌بر تولید و صادرات داروی «سالک» برای اولین بار، ششمین کشور تولید داروی «ام اس» در دنیاست و هم اکنون این داروی ایرانی به کشورهای روسیه، ونزوئلا، عراق و ترکیه صادر می‌شود.
به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، «بازار دارویی ما در سال گذشته حدود ۱۰۶ هزار میلیارد تومان بود که ۹۹ درصد آن تولید داخل بوده است. همچنین در سال جاری رشد صادرات دارو به چهار برابر رسیده است و پیش‌بینی می‌شود در مقایسه با صادرات ۷۰ میلیون دلاری سال قبل، امسال بتوانیم صادرات را به ۲۰۰ میلیون دلار برسانیم.
تحریم شدیم
اما در تولید کیت ژنتیک از آمریکا هم جلو زدیم
اگر بخواهیم به یکی دیگر از نمونه‌های دور زدن تحریم‌های دارویی و تجهیزات پزشکی و تشخیصی اشاره کنیم، کافی است اشاره کنیم به بخشی از مصاحبه اواخر مردادماه رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور با کیهان؛ آنجا که عباس مسجدی آرانی اظهار داشت: «تحریم‌های ظالمانه‌ای که آمریکا و اروپایی‌ها علیه کشورمان اعمال کردند، در بخش تجهیزات یک‌سری مشکلاتی را به وجود آورد، بعد از جدی شدن تحریم‌ها، با توجه به اینکه بسیاری از دستگاه‌ها، تجهیزات و مواد موردنیاز ما خارجی هستند، از تیم‌های دانش‌بنیان دعوت کردیم تا در سال 1402 کیت ژنتیک ایرانی به دست دانشمندان جوان کشورمان تولید شد و ما پنجمین کشور دنیا هستیم که موفق به ساخت این کیت شدیم، البته این کیت ارتقا پیدا کرده و ابتدای تیرماه امسال نیز کیت 28 لوکوس (به معنی محل و موقعیت فیزیکی یک ژن) را تولید کردیم و امیدواریم به 32 لوکوس تا پایان سال برسیم، ضمناً این دستاورد در حالی است که آمریکایی‌ها بیشتر از 27 لوکوس را نتوانسته‌اند تولید کنند.»
وی در آن گفت‌و‌گو به یکی دیگر از دستاوردهای کشورمان در حوزه پزشکی قانونی اشاره کرد و افزود: «در 2 سال گذشته دستگاه هموژنایزر و اتوسمپلر یا نمونه‌گیر خودکار را تولید کردیم و در دستیابی به این موارد نیز جزو چهارم و پنجمین کشور دنیا هستیم..»
صنعت دارویی کشور
نیازمند خیز جدید برای خودکفایی کامل
لازم به ذکر است، مرور و یادآوری دستاوردهای کشورمان در حوزه دارو یا تجهیزات پزشکی و تشخیصی، طبیعتاً به معنی نفی برخی نیازها یا کمبودهای مقطعی یا مزمن دارو و تجهیزات درمانی، خصوصاً برای برخی بیماری‌های خاص مثل بیماران پروانه‌ای و تالاسمی و… نیست که به دلایل مختلف از جمله تحریم‌ها و مشکلات ارزی و یا تاخیر در تهیه مواد اولیه دارو ایجاد می‌شود. اما نکته مهم و مورد تاکید این است که وقتی دانشمندان جوان و شرکت‌های دارویی پیشکسوت و همچنین دانش بنیان ما توانسته‌اند با تلاش خود در کنار حمایت‌های دولتی در سال‌های گذشته تا کنون باعث خودکفایی 99 درصدی بازار دارویی کشور شوند و در شرایطی که ما در سخت‌ترین و تلخ‌ترین روزهای کرونایی به یاری خدا و تلاش دانشمندان جوانمان به واکسن حیاتی و کمیاب کرونا دست پیدا کردیم، قطعاً رسیدن به خودکفایی 100 درصدی و قطع وابستگی به واردات دارو موضوعی دست نیافتنی نخواهد بود. هر چند نباید از نظر دور داشت که ممکن است گاه در مواردی واردات یک دارو بسته به مقدار مورد نیاز و مصرف بر هزینه زیاد ایجاد خط تولید آن در کشور بچربد که آن بحث دیگری است که به صورت موردی و در جای خود باید بررسی شود.
علاوه بر این لازم است همان‌طور که در حوزه‌های گوناگون علمی، فناوری، نظامی و امنیتی و… گام‌های رو به جلو برمی‌داریم، در حوزه دارو‌سازی نیز این حرکت، روندی سریع‌تر به خود بدهد.و می‌توان امیدوار بود این موضوع به لطف حمایت مسئولان امر و مدیریت یکپارچه حوزه بهداشت و درمان محقق شود.
رهبر انقلاب 25 مهرماه امسال، در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر علمی فرمودند: «جامعه علمی کشور، نخبگان کشور، امروز احتیاج دارند به یک حرکت جدید، به یک خیز جدید؛ این خیز جدید بایستی با استفاده از همراهی این دولت و همکاری مسئولان جوانی که درون بدنه دولت حضور دارند و همّت خود شما مجموعه نخبه‌ها انجام بگیرد.»
مطمئناً با همت جهادی، همان‌طور که تا کنون و به پشتوانه استعدادهای جوان و نخبه کشورمان، تا حد قابل توجهی در حوزه تولید و تامین دارو گام برداشته‌ایم و از سد تحریم‌ها عبور کرده‌ایم، می‌توان با همین روحیه و توان، گام بلندتری در این حوزه برداشته و از این طریق خلاء‌های اندک موجود در این حوزه را نیز مرتفع کنیم. امروز می‌توان به نقطه‌ای رسید که حتی بیمارانی مانند بیماران پروانه‌ای هم امیدی به دست خارجی‌ها نداشته باشند، همچنین در حوزه‌هایی مثل شیر خشک و برخی اقلام دارویی که برخی اوقات با مشکلاتی مواجه می‌شویم نیز با کمبود رو‌به‌رو نشویم.
در این بین توجه بیش از پیش به تامین بموقع نیاز دارویی مردم و نظارت بر روی عملکرد شرکت‌های دارو‌سازی در کنترل قیمت و البته تلاش برای تامین بموقع مواد اولیه مورد نیازشان می‌تواند بیشتر و بهتر طعم قدرت‌یابی کشور در این حوزه را به مردم بچشاند.
مهدی برازنده
