آیت الله خویی استادی که چندین مرجع تقلید پای درس ایشان بودند

آیت اللّه سید ابوالقاسم موسوی خوئی، فقیه و مرجع تقلید بزرگ شیعه است که آیت الله محمدباقرصدر، آیت الله سیستانی و آیت الله خراسانی از شاگردان وی به شمار می روند.

آیت اللّه سید ابوالقاسم موسوی خوئی (۱۳۱۷-۱۴۱۳ ق)،

از اساتید سرشناس حوزه علمیه نجف بود و شاگردان برجسته‌ای از جمله سید محمدباقر صدر و میرزا جواد تبریزی را تربیت کرد و خدمات ارزشمندی در جهت گسترش اسلام و احداث مراکز مهم اسلامی و تبلیغی در نقاط مختلف جهان در کارنامه خود داشت.

آثار و خدمات

از ایشان آثار علمی ارزشمندی از جمله مجموعه ۲۳ جلدی معجم رجال الحدیث و البیان فی تفسیر القرآن به یادگار مانده است.

اساتید

شیخ الشریعه اصفهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسین نائینی، و شیخ محمدجواد بلاغی، ازشاگردان او هستند.

شاگردان

سید محمدباقر صدر، میرزا جواد تبریزی، سید علی سیستانی، سید محمدتقی حکیم، غلامرضا عرفانیان، …

ولادت

سید ابوالقاسم موسوی خوئی، در شب نیمه رجب ۱۳۱۷ ه. ق در شهرستان خوی از توابع آذربایجان غربی، در یک خانواده علمی و مذهبی دیده به جهان گشود. والد بزرگوار او، مرحوم آیت اللّه سید علی اکبر خوئی، از شاگردان مبرز آیت اللّه شیخ عبداللّه مامقانی بود که پس از فراغت از تحصیل به زادگاه خود مراجعت نموده و به وظایف روحانی خود اشتغال می‌ورزید.

تحصیلات و اساتید

آیت اللّه سید علی اکبر خوئی، پدر سید ابوالقاسم، پس از مطرح شدن مشروطیت در ایران و موضع گیری‌هایی که دو طرف موافق و مخالف داشتند، در سال ۱۳۲۸ ه ق شهرستان خوی را به قصد سکونت در نجف اشرف ترک گفت.

سید ابوالقاسم جوان نیز در سن ۱۳ سالگی، همراه برادرش سید عبداللّه خوئی در سال ۱۳۳۰ به پدر خود پیوستند و در نجف شروع به فراگرفتن ادبیات عرب، منطق و سطوح عالیه نمودند. در حدود ۲۱ سالگی بود که شایستگی آن را پیدا کرد تا در درس خارج بزرگترین مدرس حوزه علمیه نجف، یعنی مرحوم آیت اللّه شیخ الشریعه اصفهانی حاضر شود و خوشه چین علوم و معارف او گردد.

البته جز آن استاد بزرگ، اساتید دیگری هم در رشته‌های مختلف و در مقاطع تحصیلی متفاوت داشته است که خود آن مرحوم در کتاب معجم رجال الحدیث به اسامی برخی از آن اعاظم تصریح دارد.

اساتید او در فقه و اصول در مراحل مختلف تحصیلی، بزرگان فقاهتی زیر بوده اند:

۱. آیت اللّه شیخ الشریعه اصفهانی ۲. آیت اللّه شیخ مهدی مازندرانی ۳. آیت اللّه شیخ ضیاءالدین عراقی ۴. آیت اللّه شیخ محمدحسین اصفهانی کمپانی ۵. آیت اللّه شیخ محمدحسین نائینی.

خود آن مرحوم تصریح دارد که: «من از دو استاد اخیر الذکر (آیت اللّه نائینی و آیت اللّه کمپانی) بیشترین بهره را برده ام و نزد هر کدام از بزرگان فوق الذکر، دوره کاملی از اصول و خارج فقه، یا کتاب‌های متعددی از فقه را حاضر شده ام.

مرحوم نائینی آخرین استاد من بود که تا آخر عمر ملازم محضر او بودم و از او اجازه روایتی گرفته ام. او به من اجازه داد که کتب اربعه را از ایشان روایت کنم و ایشان نیز از شیخ و استاد خود محدث نوری (۱۲۵۴، ۱۳۲۰ ه ق) و او از استاد خود، شیخ مرتضی انصاری (م۱۲۸۱ ه ق) روایت می‌نمود و طریقه شیخ انصاری نیز تا ائمه اطهار (ع)، بسیار روشن و واضح است» .

تدریس و شاگردان

آیت اللّه خویی از دوران جوانی به تدریس و بحث و گفتگو‌های علمی علاقه فراوانی داشت. با اینکه بار مرجعیت در سنین اخیر بر دوش او سنگینی می‌کرد، ولی از تدریس و تحقیق و نگارش دست برنداشت.

حتی در سفر‌های خود به مشاهد مشرفه، کار علمی را ترک نمی‌کرد و کار‌های موقتی که یک محقق می‌تواند در سفر انجام دهد، جزء برنامه خود قرار می‌داد و چه بسا در مجلسی که گروهی به دیدن او می‌آمدند، او از کار مقابله و … استفاده می‌کرد.

در شیوه آموزشی، راه سقراط را می‌پیمود و با طرح سؤال‌ها و شنیدن جواب‌ها از طرف، چه بسا او را نسبت به رای و اندیشه خود قانع می‌ساخت، همچنان که سقراط نیز به این روش معروف بود و می‌گفت: معلم بیش از آن که آموزنده باشد، پرورش دهنده فکر است.

در طول شصت و هفت سال تدریس، انبوهی از علما و فضلا از محضر درس این فقیه بزرگوار بهره گرفته اند. در اینجا به اسامی برخی از برجستگان و اصحاب فتوای ایشان اشاره می‌شود:

آیت اللّه حاج شیخ صدرا بادکوبه ای، آیت اللّه حاج شیخ مجتبی لنکرانی، آیت اللّه حاج میرزا جواد تبریزی، آیت اللّه حاج میرزا کاظم تبریزی، آیت اللّه حاج سید جعفر مرعشی.

آثار و تألیفات

آیت اللّه خویی شاید یکی از موفق‌ترین مراجع عصر اخیر از نظر تألیف و تصنیف و تقریر بوده باشند، چون علاوه بر تألیفات گران سنگ و پرمحتوایی که خود انجام داده اند، به همان مقدار یا بیشتر از آن، شاگردان و فارغ التحصیلان مکتب فقهی، اصولی و تفسیری او، تقریرات او را نگاشته و نشر داده اند.

برخی از تألیفات و تقریرات او در اینجا ذکر می‌شود:نفحات الاعجاز در دفاع از کرامت و عظمت قرآن – یکی از آثار آیت الله العظمی خویی

البیان فی تفسیر القرآن، ۱ ج (تفسیر). نفحات الاعجاز در دفاع از کرامت و عظمت قرآن، ۱ ج (علوم قرآن). اجود التقریرات، ۲ ج (اصول). تکمله منهاج الصالحین، ۱ ج (فقه). مبانی تکمله منهاج الصالحین، ۲ ج (فقه).

خدمات اجتماعی و فرهنگی

آیت اللّه العظمی خوئی (ره)، فرد شاخص و چهره بسیار ممتازی بود که ده‌ها اثر ماندنی و بنای خیر جاودان از او به یادگار مانده است.

علاقه ایشان به گسترش اسلام در سطح جهان، انگیزه‌ای شده بود که ده‌ها مرکز مهم اسلامی و تبلیغی در نقاط مختلف جهان به وجود آورند.

این مؤسسات مراکز نشر اسلام و معاهد نشر مکتب تشیع هستند.

این مراکز در شهر‌های مذهبی قم و مشهد مقدس، اصفهان و دیگر شهر‌های ایران به وجود آمده اند، آنچنان که در کشور‌های هندوستان، پاکستان، عراق، لبنان و مخصوصا در انگلستان و آمریکا دو مرکز بسیار باشکوه و آبرومندی به وجود آورده اند و مبلغانی که آشنا به زبان‌های زنده جهان بوده اند، به مناطق مختلف اعزام نموده اند.

اینک فهرست اجمالی برخی از خدمات اجتماعی و اسلامی آن فقیه نامور در اینجا ذکر می‌شود:

۱. مدینة العلم حوزه علمیه قم، با امکانات وسیع و منازل مسکونی طلاب، و کتابخانه جهت طلاب علوم دینی، به صورت شهرک علم و دانش.

۲. مدرسه علوم دینی در ۷ طبقه و کتابخانه معظم مشهد جهت طلاب و محصلین علوم اسلامی.

۳. دارالعلم اصفهان جهت طلاب و عاشقان معارف اسلامی.

۴. مجتمع امام زمان (عج) در اصفهان.

۵. مرکز تبلیغی و آموزشی لندن ساختمان کامل و مجهزی که تمام نیازمندی‌های مسلمانان را در نظر دارد و…

 

مرحوم آیت اللّه العظمی خوئی سرانجام پس از یک عمر بابرکت، روز هشتم ماه صفر ۱۴۱۳ قمری (مطابق با ۱۳۷۱ ش) در ۹۶ سالگی در کوفه درگذشت. پیکر مطهرش در صحن شریف علوی در مدخل مسجد الخضراء در نجف که جایگاه تدریس او بود به خاک سپرده شد.

منبع: اندیشه قم