«شافیه»؛ آرمان‌های یک شاعر در قالب شعر/ ظلمی که مردم عصر «پروین» به او کردند

 مراسم رونمایی از  مجموعه شعر «شافیه»، اثر جدید عارفه دهقانی، از شاعران جوان کشور، با حضور شاعران و هنرمندان داخلی و خارجی در گروه بین‌المللی هندیران  با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی تبار برگزار شد.

علیرضا قزوه، مدیر دفتر شعر و موسیقی صدا و سیما، در ابتدای این جلسه دهقانی را یکی از شاعران زن موفق در عرصه ادبیات آیینی دانست و گفت: شعر آیینی در سال‌های گذشته رشد خوبی را تجربه کرده و یکی از نمودهای آن، ظهور و فعالیت بانوان شاعر در این عرصه است.

رئیس دفتر شعر، موسیقی و سرود صدا و سیما تصریح کرد: شعر عارفه دهقانی شعری زنانه و دغدغه‌مند است که با مناسبت‌ها و اتفاقات خاص انقلاب گره خورده است؛ شعری با نجابت و سالم که ریشه در میراث ادبی انقلاب اسلامی دارد.

سپس  سید مسعود علوی‌تبار،  شاعر، نیز به معرفی کتاب «شافیه» پرداخت و ادامه داد: مجموعه شعر آیینی «شافیه» که به تازگی توسط مؤسسه فرهنگی هنری شاعران پارسی‌زبان به چاپ رسیده است، دربردارنده 48 غزل در مدح و منقبت اهل بیت(ع) است.

به گفته علوی‌تبار؛ اشعار این کتاب از استحکام ادبی و طراوت معنوی بالایی برخوردار هستند و در گستره‌های  گوناگون آیینی با ذوقی سرشار و طبعی لطیف، مکنونات  ذهنی و قلبی شاعر را به تماشا گذاشته‌اند.

نغمه مستشار نظامی، شاعر و دبیر محافل ادبی کتابخانه‌های  عمومی کشور، نیز در ادامه گفت: عارفه دهقانی، شاعر مجموعه «شافیه»، از رویش‌های شعر انقلاب در حوزه شعر زنان است. علاوه بر اشعار ارزشمند عارفه دهقانی در زمینه ترانه و خلق آثار با موضوعات ارزشمند بانوان از جمله خانواده؛ او در موضوعات مادری، حجاب و عفاف و… نیز آثار ارزشمندی خلق کرده است.

دیگر سخنران این محفل شاعر و منتقد ادبی رضا اسماعیلی بود که در ابتدای بیانات خود با اشاره به شعر زنان در تاریخ ادبیات گفت: از آغاز شکل‌گیری شعر پارسی تاکنون، زنان هم‌دوش مردان در عرصه شعر و ادبیات پارسی حضور داشته‌اند، اما به خاطر وجود محدودیت‌ها و تنگناهای اجتماعی، فرهنگی، بانوان شاعر کمتر دیده و شنیده شده‌اند. پروین اعتصامی گواه صادقی بر این ادعاست؛ شاعری که از سوی مردم عصر خویش، مورد پذیرش قرار نگرفت و شعرهایش را به پدرش نسبت دادند! در طول سده‌های گذشته بانوان ادیب و شاعر دیگری نیز بوده‌اند که به خاطر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فراوان، موفق به چاپ دفتر اشعار خویش نشده‌اند و این دفاتر در طول زمان از بین رفته است.

این پژوهشگر افزود: پیروزی انقلاب اسلامی، فصل جدیدی در حیات اجتماعی زنان ایجاد کرد و با رفع محدودیت‌ها و تنگناها، فرصت دوباره‌ای برای بالندگی و زایندگی ادبی در اختیار بانوان قرار داد؛ به همین دلیل بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به موازات تحولات سیاسی و اجتماعی، شاهد حضور گسترده بانوان در عرصه حیات اجتماعی و حوزه فرهنگی بودیم. در عرصه شعر و ادبیات نیز حضور زنان، قابل تأمل و تأثیرگذار بود؛ زنانی که با حضور در راهپیمایی‌های میلیونی پشت نظام استبدادی را شکستند، بعد از پیروزی انقلاب نیز با نقش‌آفرینی در عرصه‌های فرهنگی – به‌ویژه شعر و ادبیات – حضور انقلابی خود را تداوم بخشیدند.

به گفته اسماعیلی؛ به عنوان نمونه در دهه اول انقلاب، حوزه هنری به همت بلند زنده‌یاد طاهره صفارزاده و جمعی از اصحاب فکر و فرهنگ و با پیشانی نوشت «کانون نهضت فرهنگی اسلامی» شکل گرفت و سپس با عنوان «حوزه اندیشه و هنر اسلامی» به فعالیت خود ادامه داد. مجموعه‌ای که امروز با نام «حوزه هنری» شناخته می‌شود. همچنین نقش زنده‌یاد سپیده کاشانی که از شاعران نام آشنای انقلاب اسلامی است، در همراهی با این حرکت فرهنگی در دهه اول انقلاب قابل تأمل است.

وی اضافه کرد: بدون هیچ اغراقی، در دهه‌های اخیر بانوان در عرصه شعر و ادبیات، حضوری جدی‌تر و گسترده‌تر از دهه‌های پیشین داشته‌اند. برای اثبات این ادعا، کافی است دفاتر شعری را که در طول 44 سال بعد از انقلاب منتشر شده رصد کنیم تا شاهد رقابت تنگاتنگ بانوان شاعر با مردان در این عرصه باشیم. کافی است آمار کتاب‌های شعری را که در دهه های اخیر منتشر شده بررسی کنید تا ببینید چند کتاب شعر از این فهرست بلند بالا متعلق به خانم‌هاست. امروز به راحتی می‌توانیم فهرست بلند بالایی از بانوان شاعر تهیه کنیم؛ فهرستی که دربردارنده نام صدها بانوی برجسته شاعر باشد که بعد از انقلاب اسلامی پا به عرصه شعر و ادبیات گذاشته‌اند؛ البته این امر تنها محدود به حوزه شعر و ادبیات نمی‌شود و در دیگر شاخه‌های هنری نیز شاهد هنرنمایی زنان هستیم.

اسماعیلی افزود: زن در شعر و ادبیات، مظهر عشق و عاطفه و امید است و در نقش مادر، نماد زندگی و زایندگی و بقای جامعه بشری به شمار می‌رود. علاوه بر این، از آغاز تاکنون، زن الهام‌بخش شاعران بزرگ جهان بوده و بسیاری از شاهکارهای ادبی جهان با الهام از شخصیت ممتاز زن به عنوان «مادر» و «همسر» به عنوان محبوب و معشوق سروده شده است.

وی یادآور شد: پیش از انقلاب، نگاه بیشتر شاعران به زن در ادبیات، به عنوان یک معشوقه بود؛ معشوقه‌‌ای که تمام محاسنش در زیبایی جسمانی‌اش خلاصه می‌شد. به عبارت دیگر هویت جنسی زن برجسته بود و در مرکز توجه قرار داشت؛ به همین دلیل در آیینه عاشقانه‌های پیش از انقلاب – جز در موارد معدودی – نمی‌توان تصویر نجیب و انسانی زن اصیل شرقی را به تماشا نشست، تصویری تمام رخ، کامل و مستقل از جاذبه‌های جنسی و جسمانی و تصویر انسانیِ زنی که برای دیده شدن و به رسمیت شناخته شدن نیاز به ظاهرآرایی و جلوه‌فروشی افراطی نداشته باشد و همچون مردان بر اساس قابلیت‌ها و توانمندی‌های انسانی‌ مورد قضاوت قرار گیرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، زن در شعر و ادبیات ما جایگاه انسانی‌تر و رفیع‌تری پیدا کرد و شاعران در اشعار خود سیمای زن را به عنوان مادر، خواهر و همسر شهید به تصویر کشیدند که جلوه‌ای معنوی‌تر و انسانی‌تر از زن است.

وی ادامه داد: زنان از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز – به‌ویژه در دوران دفاع مقدس – نقشی برجسته و راهگشا در تاریخ انقلاب اسلامی داشته‌اند. در عرصه شعر و ادبیات نیز زنان سنگ تمام گذاشته‌ و حتی در مواردی از مردان هم سبقت گرفته‌اند که وجود شاعران و ادبیان بزرگی چون طاهره صفارزاده، سیمین دانشور، سیمین بهبهانی و سپیده کاشانی گواه صادقی بر این ادعاست؛ بانوان ادیب و شاعری که اسوه کرامت‌های انسانی و فضایل انسانی و اخلاقی‌اند.

اسماعیلی افزود: برای حضور و بالندگی بیشتر زنان در عرصه شعر و ادبیات، باید برای زنان امنیت خاطر ایجاد کنیم. حمایت‌های معنوی و برطرف کردن تنگناهای قانونی، راه را برای فعالیت بیشتر زنان در عرصه‌های فرهنگی هموار می‌کند.

این شاعر و منتقد ادبی در پایان  ضمن قرائت غزلی از عارفه دهقانی گفت: تولد مجموعه شعری دیگر از بانوان شاعر، خبری خوش و اتفاقی امیدبخش است. مجموعه شعر «شافیه» اثر عارفه دهقانی، گواهی دیگر بر حضور روشن و تأثیرگذار زنان در عرصه شعر و ادبیات روزگار ماست. به رسم ادب، چاپ و انتشار این اثر ارزشمند را به جامعه ادبی و خالق آن خانم عارفه دهقانی صمیمانه تبریک عرض می کنم.

فاطمه نانی‌زاد، از بانوان حاضر در این جلسه نیز، شعر عارفه دهقانی را شعری عزیز و ارجمند توصیف کرد که فرزند زمان خویش و متأثر از آن است. او با بیان اینکه دهقانی شاعری متعهد است که به باورهای ارزشمندش تحت هر شرایطی پایبند و معتقد است، افزود: او باوری استوار و محکم  دارد که ارزش‌هایش را بدون هیچ نگرانی و با شجاعت و اصالتی مثال‌زدنی در شعرش فریاد می‌کند.

او در ادامه دهقانی را شاعری سخت‌کوش،  آگاه و با دانش توصیف کرد و ادامه داد: او برای تحقق ارزش‌ها و آرمان‌هایش بی‌محابا می‌کوشد و می‌جنگد و در مواجهه با ناملایمات و بی‌مهری‌ها ناامید نمی‌شود و از پای نمی‌نشیند. او شاعری است که به لطف خداوند هم در حوزه شعر و فرهنگ و هم در حوزه خانه و خانواده با همه جوانی موفق عمل کرده و برای بهتر و بهتر شدن هدف و برنامه دارد.

در بخش دیگری از این مراسم، تعدادی از شعرهای دهقانی بازخوانی شد که در ادامه می‌توانید شعر «ماه من» را از دفتر شعر «شافیه» بخوانید:

ماه من

چادرت ای ماهِ من! آغازِ صبحی دیگر است
ابرُوانت زیرِ ابرِ روسری زیباتر است

سخت‌گیری نیست چادر، ابتدای راحتی است
دخترم! این بهترین ارثیه یک مادر است

مادر ما حضرت زهراست ، باور کردنی است
مادری که از همه زن‌های این عالم ،سَر است

کودکی را زینبی باش …آخرش با فاطمه!
از همین حالا حجابِ تو ، جهادِ اکبر است

چادرت دارد زمین را آب و جارو می‌کند
میهمانت آمد از راه …آسمان، پشتِ در است

در این نشست شاعران و ادیبانی همانند علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، محمود رضا اکرامی فر اسفراینی،  سید مسعود علوی تبار ،  سید حکیم بینش، عزیز آذین فرد، علیرضا حکمتی، نغمه مستشار نظامی، سارا عبدالهی‌فر، حمیده پارسافر، زیبا فلاحی، فاطمه نانی‌زاد، فاطمه ناظری، عارفه دهقانی، و صبا فیروزی حضور داشتند.