مطالبه‌ دریافت مالیات از بازیگران سینما و تلویزیون

طی دو سال گذشته در سامانه «فارس من» پویش‌های متعددی با موضوع دریافت مالیات از هنرمندان ثبت شده است. کاربران حاضر در این پویش‌ها این مطالبه را پیش کشیده‌اند که باید از بازیگران سینما و تلویزیون مالیات دریافت شود.

گروه هنر و رسانه: طی دو سال گذشته در سامانه «فارس من» پویش‌های متعددی با موضوع دریافت مالیات از هنرمندان ثبت شده است. کاربران حاضر در این پویش‌ها این مطالبه را پیش کشیده‌اند که باید از بازیگران سینما و تلویزیون مالیات دریافت شود.

آن ها این پرسش را پیش کشیده‌اند که چرا از بازیگران و هنرمندان و عوامل فیلم و سریال-با اینکه درآمدهای میلیاردی دارند-مالیات نمی‌گیرید و آنها را معاف می‌کنید؟ هر چه از آنها مالیات نگرفته‌اید برخی از آنها مرتب سوءاستفاده کرده و مدام زندگی خود و خارجی‌ها را با زندگی ملت مقایسه می‌کنند. از وزارت فرهنگ و ارشاد، سازمان امور مالیاتی و مجلس می‌خواهیم تمام بازیگران، هنرمندان و عوامل فیلم و سریال را مشمول مالیات کنید و از آنها مالیات بگیرید.

موضوع معافیت مالیاتی هنرمندان مخالفان و موافقان بسیاری دارند، به همین بهانه نگاهی خواهیم داشت به ابعاد مختلف موضوع مالیات هنرمندان که طی سال‌های اخیر همواره محل بحث و نظر بوده است.

داستان مالیات هنرمندان

در سال‌های گذشته موضوع جلوگیری از فرار مالیاتی دهک‎‌های بالای جامعه و حذف معافیت‌های مالیاتی غیرموجه در فضای کارشناسی و رسانه‌ای کشور بیشتر از گذشته مطرح شده است که یکی از مصادیق آن «معافیت مالیاتی هنرمندان و سلبریتی‌ها» است.

داستان مالیات سلبریتی‌ها مساله‌ای است که از حدود دو سه سال پیش به‌صورت یک مطالبه عمومی درآمد و دولت وقت با تمام توان دربرابر عملی‌شدنش مقاومت کرد. معافیت مالیاتی هنرمندان چیزی عاید لایه‌های ضعیف اجتماعی و گروه‌های کم‌درآمد، بین اهالی فرهنگ و هنر نمی‌کرد و برای همین بیشتر بین لایه‌های بالا (ازلحاظ اقتصادی) طرفدارانی داشت. جامعه اما به‌شدت این مطالبه را پیگیری کرد و پس از عوض شدن مجلس، این مساله دوباره در دستورکار قرار گرفت. دولت قبل اما مجددا زورش چربید و نگذاشت این قانون عملی شود. چنین اقدامی به‌وضوح دلایل سیاسی داشت و دولت داشت از حقوق عمومی مردم ایران، برای منافع یک جریان بخصوص سیاسی هزینه می‌کرد. اما بالاخره دوران آن مدیریت هم به‌سر آمد و در ابتدای دولت جدید دوباره بحث اخذ مالیات از هنرمندانی که سقف به خصوصی از درآمد را رد کرده باشند، مطرح شد. ابتدای سال جاری دوباره موضوع معافیت هنرمندان تیتر یک خبرگزاری‌ها شد و مجلس خبر از بازگشت مالیات هنرمندان داد.

با این همه اما موضوع حذف معافیت مالیاتی هنرمندان نه تنها به مرحله اجرا نرسید بلکه در جریان ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۱ این بار دولت سیزدهم با یک عقبگرد نسبت به قانون بودجه ۱۴۰۰ بر معافیت مالیاتی بی‌قید و شرط هنرمندان تاکید کرد. موضوعی که با واکنش برخی از نمایندگان کمیسیون تلفیق بودجه مواجه شده و الزام قانونی مبنی بر حذف معافیت مالیاتی هنرمندان با تصویب این کمیسیون مجددا در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اصلاح شد.

سیدحمید پورمحمدی معاون سازمان برنامه و بودجه در این باره اینگونه عنوان کرده است:  آنچه که در لایحه دولت قید شده بود این بود که فقط انتشاراتی‌های کتاب های کمک درسی مالیات بدهند اما در کمیسیون تلفیق یکی از نمایندگان محترم در خصوص لغو معافیت مالیاتی هنرمندان پیشنهادی ارائه داده بود اما دولت با جدیت به دنبال حمایت از هنرمندان است. دولت بر معافیت مالیاتی هنرمندان اصرار دارد.

به گزارش فارس نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نشست علنی نوبت سوم امروز شنبه ۱۴ اسفند خانه ملت و در ادامه بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال آینده کل کشور به پیشنهاد اصلاحی درباره جزء (۱) بند (ق) تبصره (۶) ماده واحده این لایحه رأی موافق دادند. براساس این جزء، معافیت مالیاتی فعالیت‌های مربوط به انتشارات کمک درسی حذف می‌شود و معافیت مالیاتی بازیگران، اجرای صحنه خوانندگی (کنسرت) و تهیه‌کنندگی، نشر و تکثیر و پخش آثار موسیقیایی، حراجی آثار هنری موضوع بند (ل) ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم فقط تا سقف دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال در سال قابل اعمال است و بعد از آن حسب مورد به نرخ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات است.

در نهایت، نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ در صحن علنی، با تصمیم کمیسیون تلفیق مبنی بر حذف معافیت مالیاتی سلبریتی‌ها مخالفت کردند.

مخالفان دریافت مالیات از هنرمندان چه می‌گویند؟

 به زعم برخی از منتقدان اگر به شکل دقیقی به این حوزه ورود نشود، معافیت مالیاتی هنرمندان نتیجه‌ای جز افزایش شکاف طبقاتی و فقیرتر شدن اقشار کم درآمد عرصه هنر نخواهد داشت و سود هنگفتش مستقیماً به جیب صاحبان دستمزدهای میلیاردی و سرمایه‌های ناسالم موجود در این حوزه خواهد رفت.

از نظر مخالفان این موضوع «فرهنگ و هنر» باید از سوی دولت شکل حمایتی داشته باشد. مخالفان بر این عقیده هستند که شرایط عده اندکی از هنرمندان با درآمدهای به ظاهر کلان را نباید به همه هنرمندان تعمیم داد.

از نظر این طیف که عموما هنرمندان و ذی نفعان ماجرا هستند: اولاً درآمد هنرمند دائمی نیست، ممکن است هنرمند در یک سال همه تلاش خود را کند و کار کند، یعنی هنرمند طی یک سال کار (بازی در فیلم‌ها و سریال‌ها)، ۳۵۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد. اما طی سال‌های بعد ممکن است اصلا کار نکند. آیا سال‌های بعد اداره دارایی حقوق بیکاری او را پرداخت می‌کند؟ ضمن اینکه هنرمندان یک دوران طلایی دارند و معمولا یک دهه فعالیت دارند. در این بین شاید سلبریتی‌ها فقط درآمد بالا (مثلا یک میلیارد تومان در سال) داشته باشند که آن هم تعدادشان در یک سال چیزی نیست،  آیا ارزش دارد فشار اینچنینی به جامعه فرهنگی و هنری وارد شود؟

از نظر آنان درآمدی که دولت از هنرمندان دریافت می‌کند بسیار ناچیز است و ارزشش را ندارد که برای فعالان این حوزه بار روانی ایجاد شود.

از منظری دیگر آنها معتقدند هنرمندان  چون مانند کارمندان دولت، حق مسکن و حق اولاد و… نمی‌گیرند و «قانون نظام صنفی هنر» نیز در کشور ایجاد نشده است، پس نباید از هنرمند انتظار مالیات دادن داشت.

در همین باره یکی از اعضا کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در حمایت از این تصمیم مجلس درباب معافیت مالیاتی هنرمندان عنوان کرده بود که: آنچنان درآمدی شامل حال هنرمندان نمی‌شود که بخواهیم معافیت مالیاتی آن‌ها را لغو کنیم.  

حتی مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تصمیم دولت بر حذف معافیت مالیاتی هنرمندان اعلام کرد: در لایحه بودجه هنرمندان را از مالیات معاف کرده بودیم، اما کمیسیون تلفیق این موضوع را حذف کرد. به مجلس نامه نوشتیم و تلاش می‌کنیم که این موضوع به اقتصاد هنر لطمه وارد نکند.

نگاهی به پیشینه موضوع مالیات هنرمندان در دنیا

نگاهی به پیشینه موضوع پرداخت مالیات هنرمندان و سلبریتی‌ها(بازیگران سینما و تلویزیون) نشان می‌دهد که در اکثر کشورهای دنیا هنرمندان( با تاکید بر بازیگران سینما و تلویزیون) مالیات پرداخت می‌کنند. به طور مثال سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا که مشغول جمع‌آوری مالیات در این کشور است نه‌تنها هنرمندان را از دریافت مالیات معاف نمی‌داند، بلکه بسیاری از هنرمندان معروف آمریکایی به‌دلیل عدم‌پرداخت مالیات یا فرار مالیاتی شاهد ضبط شدن دارایی یا حتی گذراندن حبس در زندان بودند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به موضوع پرداخت مالیات هنرمندان و سلبریتی‌های مطرح دنیا که هر کدامشان مدت‌ها تیتر یک رسانه‌ها و خبرگزاری‌های معتبر دنیا بوده اند.

سوفیا لورن و ۱۷ روز زندان به خاطر فرار مالیاتی

از قدیمی‌ترین موضوعات رسانه‌ی مرتبط با مالیات هنرمندان و سلبریتی‌ها می‌توان به مورد شگفت‌انگیز سوفیا لورن اشاره کرد. لورن که در سال ۱۹۸۲ به‌دلیل فرار مالیاتی ۱۷ روز را در زندان گذراند. این بازیگر ایتالیایی البته با پرداخت مالیات و جریمه مربوط به آن و تسویه‌حساب با سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا از زندان آزاد شد. موارد این‌چنینی مربوط به گذشته نیست و در دوره‌های اخیر هم می‌توان امثال آن را پیدا کرد.

نیکلاس کیج و مالیات۶/۶ میلیون دلاری

یک مورد معروف در این قضیه به سال ۲۰۰۹ برمی‌گردد که سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا اعلام کرد نیکلاس کیج، بازیگر مشهور آمریکایی، ۶/۶ میلیون دلار مالیات معوق دارد و باید پرداخت کند. این رقم تا پایان همان سال به ۶.۷ میلیون دلار افزایش یافت. این رقم مجموع بدهی کیج برای سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ بود و درنهایت کیج مجبور شد در سال ۲۰۱۲ بدهی مالیاتی‌اش را صاف کند. این بازیگر مشهور آمریکایی برای پرداخت بدهی مالیاتی خود مجبور شد چند خانه ویلایی و حتی فسیل مربوط به جمجمه یک دایناسور را که پیش‌تر خریداری کرده بود، بفروشد. او بعدها گفت که مالیاتش حدود ۱۴ میلیون دلار بوده است و پس از ارزیابی مجدد نهایتا با پرداخت ۶ میلیون دلار قضیه را فیصله داده است.

جان تراولتا و مالیات۶۰۴ هزار دلاری

دیگر بازیگر معروف فیلم تغییر چهره هم یکی از سلبریتی‌هایی است که از تیغ برنده سازمان مالیات آمریکا در امان نماند. جان تراولتا به‌دلیل عدم‌گزارش صحیح درآمدها و ضررهای خود بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ از سوی سازمان خدمات درآمد داخلی‌ آمریکا به پرداخت ۱/۱ میلیون دلار جریمه محکوم شد و در سال ۲۰۰۰ مجبور شد برای صاف کردن این بدهی با دریافت تخفیف ۶۰۴ هزار دلار به سازمان مالیاتی پرداخت کند.

رابرت دنیرو هم مالیات می‌دهد

به‌عنوان یک مورد دیگر رابرت دنیرو، بازیگر مشهور هالیوودی را می‌توان مدنظر قرار داد که او هم در سال ۲۰۱۵ درگیر ۶.۴ میلیون دلار مالیات پرداخت نشده معوق شد. البته او ادعا کرد که سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا نامه‌های مربوط به مالیاتش را به آدرسی اشتباه ارسال کرده است و درنهایت وی مالیاتش را تسویه کرد.

وقتی اسکوسیزی(کارگردان گرگ وال استریت) هم مالیات می‌دهد

یک مورد دیگر کارگردان فیلم گرگ وال‌استریت است. مارتین اسکورسیزی، کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده، هنرپیشه و تاریخ‌دان ایتالیایی-‌ آمریکایی، یکی از مشهورترین کارگردانانی است که جایزه اسکار را نیز برده است، اما همه این مسائل باعث نشد که او از پرداخت مالیات معاف شود. او در ولنتاین سال ۲۰۱۱ شاهد اعمال مالیات ۳ میلیون دلاری به‌دلیل مالیات معوق، سود و جریمه مربوط به آن بود. اسکورسیزی در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ هم مجبور به پرداخت ۲ میلیون دلار مالیات شده بود که البته همه اینها را پرداخت کرده است.

شکیرا و پیکه به خاطر فرار مالیاتی تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند

شکیرا، خواننده معروف آمریکایی، و همسر او پیکه(این دو سلبریتی از هم جدا شده‌اند)، بازیکن سرشناس فوتبال اسپانیا، به‌دلیل عدم‌ارائه اطلاعات درست مالیات بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۴ و زمانی که در اسپانیا زندگی می‌کردند، تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند و ممکن است به پرداخت ۳۰۰ میلیون دلار مالیات معوق محکوم شوند.

موضوع مالیات پاملا اندرسون، ارل سیمونز، مارتا استوارت  و وسیلی اسنایپس

پاملا اندرسون یکی از بازیگرانی است که معمولا در زمینه پرداخت مالیات بر درآمد خود درست عمل کرده است، اما روزنامه نیویورک دیلی در سال ۲۰۱۲ گزارش داد که این بازیگر کانادایی برای سومین‌بار به‌دلیل عدم‌پرداخت مالیات مورد تعقیب قضایی قرار گرفته است.

 ارل سیمونز با نام مستعار DMX یک خواننده سبک رپ آمریکایی است که در سال ۲۰۱۸ به‌دلیل فرار مالیاتی یک سال را در زندان سپری کرد. او در جولای ۲۰۱۷ توسط دادستان منطقه جنوبی نیویورک به یک سال زندان محکوم شده بود. این رپر آمریکایی ۱.۷ میلیون دلار فرار مالیاتی داشت.

مارتا استوارت، مدل سابق و نویسنده آمریکایی هم در سال ۲۰۰۴ به‌دلیل فرار مالیاتی حدود ۲۲۰ هزار دلاری، ۵ ماه را در زندان سپری کرد.

وسلی اسنایپس، بازیگر و رزمی‌کار مشهور آمریکایی برای عدم‌پرداخت مالیات خود به میزان ۷ میلیون دلار بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱، در سال ۲۰۱۰ به ۳ سال زندان محکوم شد. این بازیگر مشهور در سال ۲۰۱۰ و پس از ورود به زندان به حکم ۳ ساله برای عدم‌پرداخت مالیات اعتراض کرد که این اعتراض نیز در دادگاه رد شد. نهایتا او در سال ۲۰۱۳ و با گذراندن دوره کامل حبس خود از زندان آزاد شد و در‌حالی که ناچار شده بود مالیاتش را پرداخت کند، سه سال حبس را هم به‌دلیل فرار مالیاتی متحمل شد.

حرف آخر

در آخر هم صدا با شرکت کننده‌های در پویش فارس من می‌توان این سوال را مطرح کرد که: چه میزان از استدلال‌های موافقان معافیت مالیاتی هنرمندان و سلبریتی‌ها منطقی و قابل پذیرش است؟ آیا تمدید معافیت مالیاتی این اقشار به بهانه کم درآمد بودن آنها به سایر اصناف و گروه‌ها قابل تعمیم نیست؟

مطالعات نشان می‌دهد نظام‌های مالیاتی در اغلب کشورهایی که عدالت اجتماعی دارند به صورت طبقه‌بندی شده اجرا می‌شود؛ به شکلی که نیازهای اولیه تعریف شده و بر اساس اولویت‌ها جداول مالیاتی از نرخ صفر به بالا شروع می‌شود. به عنوان مثال در این کشورها مالیات برای اقلام مصرفی ضروری صفر و برای سایر اقلام به تدریج افزایش پیدا می‌کند و به همین شکل درآمدهای اشخاص مختلف هم طبقه‌بندی می‌شود. بنابراین اِعمال معافیت‌های مالیاتی بر اساس میزان درآمدهای اشخاص و کنترل منظم گردش حساب‌های بانکی، می‌تواند عدالت مالیاتی و در امتداد آن عدالت اجتماعی را برقرار کند.

در تحلیل نهایی مالیات یکی از ابزارهای دولت برای «برقراری عدالت در جامعه» است. اخذ مالیات از هنرمندان مشهور و افرادی که درآمد بالایی در صنوف فرهنگی دارند، به جریان شفافیت اقتصادی هم کمک قابل‌توجهی خواهد کرد و خیلی از ساختارها از این طریق متحول خواهند شد.  از نظر برخی  کارشناسان، دلیل موجهی وجود ندارد که هنرمندان(بازیگران سینما و تلویزیون) برخلاف سایر اقشار و اصناف جامعه از مالیات بر درآمد معاف باشند. در واقع منطق حکم می‌کند که آنها نیز همانند مابقی اشخاص حقیقی مشمول مالیات پلکانی بر درآمد شده یا همانند سایر کسب‌وکارها، مشمول مالیات بر سود ۲۵ درصدی شوند.