بازپخش/جریان مهدویت در دعای ندبه – (بخش اول)

بسم الله الرحمن الرحیم

رسول خدا(صل الله علیه واله وسلم)  در آخرین روزهای عمر شریف شان می­ فرمایند: من دو هدیه گران­بها در بین شما به امانت می گذارم، کتاب الله و عترتی اهل بیتی.[1]

سیدمان رسول الله(ص) در مورد این دو امانت و ثقل اکبر می­ فرمایند: به اینها متمسک شوید که تا قیامت ازیکدیگر جدایی ندارند، لذا اگر هر کدام از شما به این دو ثقل اکبر تمسک بجویید تا قیامت گمراه نمی­شوید. متأسفانه اهل سنت فقط کتاب الله را در دست گرفتند و گفتند: «حَسْبُنَا كِتَابُ اَللَّهِ»[2] یعنی قرآن برای ما کفایت می­ کند و نیازی به اهل بیت رسول الله نداریم. بعضاً ما شیعیان نیز اهل بیت(ع) را بدون قرآن می­ شناسیم و به همین دلیل بهره حداقلی از آن بزرگواران داریم.

این ماجرا زمانی بروز بیشتری پیدا می کند که وقتی مقوله­ ی بسیار مهمی به نام «مهدویت» را -که جرو اصلی ترین تفکرات شیعه است – به قرآن عرضه می­ کنیم، می­ بینیم که اعتقاد ما نسبت به مهدویت با آن چیزی که قرآن مطرح می­ کند بسیار متفاوت است.

آن چیزی که جامعه ما از مهدویت مطرح می­ کند، مهدویتی است که صرفاً به آمدن امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) گره زده خورده است، گویی یک فرد که امام جامعه است از جامعه قهر کرده و رفته است، حالا سالیان سال همه از دوری او در عذاب و رنج هستند و دعا می­ کنند که خدایا او را به سمت ما بازگردان و با آمدن او به سمت جامعه همه چیز را اصلاح می شود…

ما در حقیقت مهدویت را فقط با مهدی(عجل الله تعالی فرجه) می­ شناسیم، این در حالی است که مهدویت مطرح شده در قرآن و روایات اهل بیت(ع) اینگونه نیست. مهدویت در قرآن و روایات اهل بیت(ع) بزرگترین و جامع­ترین برنامه خدا معرفی شده است و مهدویت را یک جریان فرا زمانی می­ دانند، که به لحاظ زمانی این جریان با خلقت آسمانها و زمین و خلافت آدم(علیه السلام) شروع می­ شود و تا نابودی آسمانها و زمین ادامه پیدا می­ کند.

خداوند در قرآن ماجرای مهدویت را از زمان حضرت آدم(علیه السلام) و حتی قبل از آن شروع می­کند و تا ﴿یَوْمَ الْفَتْح﴾[3] ادامه می­دهد و اصل این ماجرا را در دورانی به نام یوم الفتح ذکر می­کند که در آن دوران همه چیزهایی که توسط رسولان و انبیاء قبلی فرستاده شده بود، ظهور می کند و می­توان از آنها استفاده کاربردی و ابزاری گرفت.

در تفکر ما آمدن انبیاء و رسولان ارتباطی به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) و مهدویت ندارد. نگاه ما اینگونه است که انبیاء برای هدایت و دستگیری انسان­ها و لجوجترین آدم­ها آمدند. خداوند تمام معجزات بزرگ را توسط رسولان بخاطر یک عده افراد لجوج، کج فهم و نادان نازل کرد تا برای آن­ها خرج کنند! در حالی که در قران کریم و دعای ندبه اینطور مطرح می شود که همه مرسولاتی که رسولان الهی در قالب معجزات آوردند، امانتی برای مهدویت بوده است که رسولان الهی فقط در حد تست کردن به اقوامشان نشان دادند، و به عنوان ابزار قدرتمندی در حد امتحان کردن برای امت­ هایشان استفاده کردند و بعد از آن برای صاحب اصلی آن معجزات که مولایمان امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) است به امانت گذاشتند، به همین دلیل است که در روایات آمده استه است که امام زمان(علیه السلام) وارث تمام انبیاء هستند.[4]

وارث به چه معنا است؟ یعنی همه چیزهایی که گذشتگان زحمتش را کشیدند و جمع کردن، به آن شخصی که وارث آن­ها است به ارث می­رسد و او استفاده کننده اصلی از ثمره همه گذشتگانش است. لذا هدف از ارسال معجزات رسولان(ع) طبق قرآن کریم، و همچنین ادعیه و روایات اهل بیت(ع) مهدویت است و خداوند آن را در جریانی گسترده قبل از زمان حضرت آدم(ع) تا زمان ظهور مولایمان، در قالب مهدویت ذکر می­ کند و نشان می­ دهد. به همین دلیل دعای ندبه یکی از زیباترین و دقیق­ترین ادعیه­ هایی است که امام صادق(علیه السلام) حدود 150 سال قبل از میلاد امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) عالی­ ترین معارف مهدویت را در قالب یک نقشه راه  بسیار منسجم و راهبردی به شیعیان و بشریت تقدیم کرده اند.

در نتیجه مهدویت در قرآن، ادعیه و کلام اهل بیت(علیهم السلام) منوط به یک فرد نیست، بلکه جریان برنامه­ ای است که تمام خوبان عالم برای آن به دنیا آمده اند. این برنامه از ابتدای خلقت کلید خورده است و با هبوط آدم(علیه السلام) بر روی زمین شروع شده و این ماجرا اوج و ثمره­ اش با ظهور مولایمان امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) شکل می­گیرد و در آن زمان از تلاشی که  خوبان و اولیاء الهی در طول حیاتشان انجام داده­ اند پرده برداری می­ شود.

به همین علت در صبح ظهور، مولایمان امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) می­ فرمایند: هر کسی می­خواهد به آدم(علیه السلام) نگاه کند، به من نگاه کند که من همان آدم(علیه السلام) هستم، هر کسی می­خواهد به نوح(ع) نگاه کند، به من نگاه کند که من همان نوح(علیه السلام) هستم، هر کسی می­ خواهد به ابراهیم(علیه السلام) ، موسی(علیه السلام) ، عیسی(علیه السلام) و رسول الله(ص) نگاه کند، به من نگاه کند که من همه آنها هستم.[5]

این موضوع به این معنا است که تمام این افراد بخاطر امام زمان(علیه السلام) آمده­ اند و هر چیزی که دارند در وجود مولایمان خلاصه شده است و ایشان با همه­ ی آن بزرگواران همراه بودند و از جانب خداوند آنها را یاری کردند.

مهدویت جریانی است که خداوند به زیبایی در قرآن مطرح کرده و مولایمان امام صادق(علیه السلام) مطابق قرآن در دعای ندبه این مهم را مطرح می­ کنند. به همین علت است، این سوال به وجود می­ آید که چرا ما وقتی می­خواهیم دعای ندبه بخوانیم و با انابه مولایمان امام زمان(ع) را صدا بزنیم از زمان آدم(ع) شروع می­ کنیم و تا آقا رسول الله(ص) ادامه می­ دهیم و بعد از ماجرای غدیر، امام حسین(ع) ، امام حسن(ع) و عاشورا و…

می­گذریم تا به امام زمان(ع) می­رسیم؟

چرا امام صادق(ع) در این دعا اینگونه انابه کردند؟

وقتی دقیق بنگریم در می یابیم که مهدویت قائم به فرد نیست بلکه جریانی بسیار بزرگ است که همه انبیاء و اولیاء الهی در آن جای می گیرند و همه آنها در این برنامه به دنیا آمدند و همه مرسولاتشان بر اساس این برنامه بوده است، لذا امام صادق(ع) وقتی می خواهد برای مهدویت ندبه کنند سراغ یک فرد نمی روند بلکه از اولین فرد که برای جریان مهدویت آمد شروع می کنند و به آخرین وصی الهی یعنی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) می رسانند..

 

[1].«إِنِّی تَارِک فِیکمْ أَمْرَینِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- کتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ بَیتِی عِتْرَتِی أَیهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّکمْ سَتَرِدُونَ عَلَی الْحَوْضَ فَأَسْأَلُکمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِی الثَّقَلَینِ وَ الثَّقَلَانِ کتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِکرُهُ وَ أَهْلُ بَیتِی»

 ابی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، الاصول الکافی، ج 1، ص 294.

[2]. «عبد اللّه بن عبّاس گويد: چون زمان رحلت رسول خدا ص فرا رسيد گروهى كه عمر بن خطّاب نيز در ميان آنان بود در خانه حضور داشتند، رسول خدا ص فرمود: بيائيد نامه‌اى براى شما بنويسم تا هرگز پس از آن گمراه نشويد.

عمر گفت: چيزى نياوريد كه درد بر او غلبه كرده، و قرآن نزد شما هست، و كتاب خدا ما را كافى است. ميان اهل خانه اختلاف افتاد و به مخاصمه پرداختند، عدّه‌اى مى‌گفتند برخيزيد (كاغذ بياوريد) تا رسول خدا برايتان بنويسد، و عدّه‌اى ديگر سخن عمر را مى‌گفتند. چون سر و صدا بلند شد و اختلاف بالا گرفت رسول خدا ص فرمود: از نزد من برخيزيد (و مرا تنها بگذاريد).

عبيد اللّه بن عبد اللّه بن عتبه گويد: ابن عبّاس هميشه مى‌گفت: تمام مصيبت‌ها از همان وقتى آغاز شد كه با اختلاف و شلوغ كارى خود مانع از آن شدند كه رسول خدا ص آن نوشته را برايمان بنويسد»

محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی (شیخ مفید)، الأمالی، ج 1، ترجمه‌ی حسین استادولی، ص 48.

[3]. سوره سجده، آیه 29.

[4]. در باب این موضوع که امام زمان عج وارث تمام انبیاء است روایات زیادی وارد شده است که به این روایت از امام صادق j بسنده می­کنیم که فرمودند: همه آن اشیا (در نزد حضرت مهدی عج) داخل آن جامه دان قرار دارد و همین طور تمامی ماترک انبیا حتی عصای آدم ع و نوح ع و ماترک هود ع و صالح ع و مجموع ابراهیم ع و جام یوسف ع و پیمانه و ترازوی شعیب ع و عصای موسی ع و تابوت [سکینه] او که ماترک (یادگارهای) آل موسی ع و هارون ع در آن قرار دارد و ملائکه آن را حمل می­کنند و زره داود ع و انگشترش و انگشتر حضرت سلیمان ع و تاجش و رحل عیسی ع و میراث انبیاء و رسولان (همه) در آن جامه دان قرار دارند».

 محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ع)، ج 53، ص 36.

[5]. در روایتی از امام صادق علیه السلام توسط مفضل بن عمر نقل شده است که حضرت چنین می­فرمایند «آقای ما قائم عج پشت خود را به کعبه تکیه زده می­فرماید: ای گروه مردم! بیدار باشید! هر کس می­خواهد آدم و شیث را ببیند، اینک منم آدم و شیث، بیدار باشید! هر کس می­خواهد نوح و فرزندش سام را به تماشا نشیند، اینک منم نوح و سام، آگاه باشید!

هر کس می­خواهد ابراهیم و اسماعیل را ببیند، اینک منم ابراهیم و اسماعیل، بیدار باشید! کسی که می­خواهد موسی و یوشع را بنگرد، اینک منم موسی و یوشع، آگاه باشید! هر کس می­خواهد عیسی و شمعون را بنگرد، این منم عیسی و شمعون، بیدار باشید! هر کس می­خواهد محمد و امیرمؤمنان را بنگرد، اینک منم محمد و علی، بیدار باشید! و هر کس می­خواهد حسن و حسین را بنگرد، اینک منم حسن و حسین، بیدار باشید! هر کس می­خواهد امامان از فرزندان حسین را تماشا کند، اینک من همان [عصاره] ائمه از فرزندان حسینم».

 محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ع)، ج 53، ص 9.