صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
مقدمه
در این مجموعه سعی شده است که مناظره ی سید محمد اشرفی شیرازی معروف به سلطان الواعظین که از علمای شیعه ی قرن چهاردهم بوده است با دو نفر از عالمان حنفی مذهب افغانستان بیان شود.
در مناظره از سلطان الواعظین با عنوان (داعی) و از عالم اهل تسنن با عنوان (حافظ) یاد شده است. طرف صحبت در این ده شب رسما حافظ محمد رشید بوده و گاهی هم دیگران با اجازه وارد صحبت شده اند.
هر کدام از این مطالب مربوط به یک پرسش و پاسخ از حافظ و داعی است.
شب های پیشاور (10): اشکال به صلوات بر آل محمد (ص) و جواب به آنها
داعی: جامعه شیعه هرگز عملی بر خلاف نص ننموده و نمی نمایند، منتها در قرون ماضیه اعادی آنها از خوارج و نواصب و اموی‌ها و اتباع آنها بهانه جویی‌ها نموده و برای آنکه شیعیان را اهل بدعت معرفی نمایند، دلایل ساختگی اقامه نمودند که بزرگان علمای شیعه جواب تمام آنها را داده و ثابت نموده اند که ما اهل بدعت نیستیم. قلم در دست دشمن که افتاده تنها به قاضی رفته، هرچه می‌خواهند می‌نویسند. جواب از همین موضوع هم مفصلاً داده شده، ولی چون وقت گذشته، از جواب مفصل صرف نظر می‌نمایم. برای اینکه فرمایش شما بلاجواب نماند و امر هم بر آقایان جلساء و برادران عزیزم مشتبه نگردد، مختصراً عرض می‌نمایم.
اولاً: در این آیه منع از سلام و صلوات بر دیگری ننموده، فقط امر می‌فرماید که بر مسلمانان لازم است که بر آن حضرت صلوات بفرستند.
ثانیاً: همان خداوند متعال که این آیه را نازل فرموده، در آیه ۱۳۰ سوره ۳۷ «صافات» می‌فرماید: ﴿سَلاَمٌ عَلَی آل یَاسِینَ﴾.
یکی از خصایص بزرگ خاندان رسالت همین است که در قرآن همه جا سلام مخصوص به انبیای عظام می‌نماید و می‌فرماید:
﴿سَلاَمٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَالَمِینَ﴾ «سوره صافات آیه ۷۹»، ﴿سَلاَمٌ عَلَی إِبْرَاهِیمَ﴾ «سوره صافات آیه ۱۰۹»، ﴿سَلاَمٌ عَلَی مُوسَی وَهَارُونَ﴾ «سوره صافات آیه ۱۲۰».
ولی در هیچ کجای قرآن سلام بر اولاد انبیاء ننموده، مگر به اولادهای خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله که می‌فرماید: ﴿سَلاَمٌ عَلَی آل یَاسِینَ﴾.
در معنای «یس» و اینکه «س» نام مبارک پیغمبرصلی الله علیه وآله می‌باشد «یس» یکی از نام‌های خاتم الانبیاء است.
چون میدانید که در قرآن مجید پنج اسم از دوازده اسم پیغمبر برای مزید بینایی امت ذکر گردیده و آن پنج اسم مقدس، محمد و احمد و عبدالله و نون و یس است و در اول سوره «یس» می‌فرماید: ﴿یس * وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ * إِنّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ﴾. «ای سید رسولان و ای کامل ترین انسان. قسم به قرآن حکمت بیان. به درستی که تو البته از پیغمبران خدایی. »
«یا» حرف نداء و «س» نام مبارک آن حضرت و اشاره به حقیقت و سویت اعتدالیه ظاهریه و باطنیه آن حضرت می‌باشد.
نواب: علت اینکه میان حروف تهجّی «س» نام مبارک آن حضرت گردیده است چیست؟
داعی: عرض کردم اشاره ای است به عالم معنی و حقیقت اعتدال آن حضرت، چه آنکه حایز مقام خاتمیت کسی است که وجودش به حد اعتدال رسیده باشد و آن وقتی است که ظاهر و باطن او یکسان باشد و این مرتبه در وجود اقدس آن حضرت موجود بوده، فلذا با حرف «س» اثبات مقام برای آن حضرت می‌نماید.
به بیان نزدیک تر به فهم عموم آنکه در میان حروف تهجّی فقط «س» است که ظاهر و باطن آن مساوی است، به این معنی که از برای هر یک از حروف بیست و هشت گانه تهجّی در نزد علمای علم اعداد، زُبَر و بینه ای است که در موقع تطبیق زُبر و بینهْ هر حرفی، قطعاً یا زبُرش زیادتر است یا بینه اش.
نواب: قبله صاحب، ببخشید من جسارت می‌نمایم، چون که برای فهم مطالب بی طاقتم، مستدعی است در این شبها مطالب را به قسمی ساده و واضح بیان نمایید که مورد توجه و قابل قبول فهم همه ما باشد. چون معنی زُبَر و بینه را نفهمیدیم، متمنی است با بیان ساده توضیح دهید تا حل معما گردد.
داعی: اطاعت می‌شود. زُبَر عبارت از صورت حرف است که روی کاغذ نوشته می‌شود و بینه، آن زیادتی است که در وقت تلفظ معلوم می‌آید.
«س» در روی کاغذ یک حرف است، ولی در وقت تلفظ سه حرف می‌شود: س، ی، ن. در تلفظ ی و ن به او زیاد می‌شود، چون در میان بیست و هشت حرف تهجی فقط «س» است که در موقع تطبیق حساب زبر و بینه اش مساوی می‌باشد.
«س» شصت عدد است. بینه اش هم که عبارت از ی و ن باشد شصت است؛ ی (۱۰)، ن (۵۰)، می‌شود شصت.
به همین جهت خطاب می‌کند در قرآن مجید به خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله یس، اشاره به ظاهر و باطن پیغمبر، یعنی ای کسی که از حیث ظاهر و باطن واجد اعتدال می‌باشی.
مراد از آل یاسین آل محمدند (ص)
پس چون «س» نام مبارک آن حضرت می‌باشد، در این آیه شریفه می‌فرماید: ﴿سَلاَمٌ عَلَی آل یَاسِینَ﴾ [۱] ؛ یعنی سلام بر آل محمدصلی الله علیه وآله.
حافظ: این بیاناتی است که شما می‌خواهید با سحر کلام اثبات نمایید و الا در میان علماء چنین معنایی نیامده که سلام بر آل یس باشد.
داعی: تمنّا می‌نمایم در منفیات به طور جزم کلامی نفرمایید، بلکه به طریق تردید بفرمایید که در موقع جواب افسردگی حاصل نگردد. اگر شما از کتب علمای خود بی خبرید یا باخبرید و صلاح در تصدیق نمی دانید، ولی ما از کتب شما باخبر هستیم و انکار حق هم نمی نماییم.
در کتب علمای بزرگ شما، زیاد اشاره به این معنی شده است؛ از جمله ابن حجر مکی متعصب در ذیل آیه سیم از آیاتی که در «صواعق محرقه» [2] در فضایل اهل بیت نقل نموده، نوشته است که جماعتی از مفسرین از ابن عباس (مفسر و حبر امت) نقل نموده اند که «ان المراد بذلک سلام علی آل محمد»؛ یعنی مراد از آل یاسین آل محمدند؛ پس سلام بر آل یس؛ یعنی سلام بر آل محمد و می‌نویسد [3] که امام فخر رازی ذکر نموده است: «ان اهل بیته صلی الله علیه وآله یساوونه فی خمسة اشیاء: فی السلام، قال: السلام علیک ایها النبی وقال: ﴿سَلاَمٌ عَلَی آل یَاسِینَ﴾، وفی الصلاة علیه وعلیهم فی التشهد، وفی الطهارة قال تعالی: ﴿طه﴾ یا طاهر وقال: ﴿یطهّرکم تطهیراً﴾، وفی تحریم الصدقة، وفی المحبة قال تعالی: ﴿قُلْ إِن کُنْتُمْ تُحِبّونَ اللهَ فَاتّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللهُ﴾ وقال: ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدّةَ فِی الْقُرْبَی﴾».
اهل بیت آن حضرت در پنج چیز با آن حضرت برابری می‌کنند؛ اول: در سلام. فرموده سلام بر پیغمبر بزرگوار و نیز فرموده سلام بر آل یس (یعنی سلام بر آل محمد) و دوم: در صلوات بر آن حضرت و بر ایشان در تشهد نماز. سیم: در طهارت. خدای متعال فرموده است: طه؛ یعنی ای طاهر و درباره انها آیه تطهیر را نازل فرموده. چهارم: در تحریم صدقه که بر پیغمبر و اهل بیت آن حضرت صدقه حرام است. پنجم: در محبت که خدای تعالی فرموده: بگو اگر شما دوست می‌دارید خدا را، پس متابعت نمایید مرا تا دوست بدارد خدا شما را و درباره اهل بیت آن حضرت فرموده: محمد بگو (به امت) من اجر و مزدی از شما نمی خواهم مگر دوستی ذوی القربی و اهل بیت من.
و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی در صفحه ۲۴ باب اول «رشفهْ الصادی من بحرفضائل بنی النبی الهادی» [4] (چاپ مطبعه ی اعلامیه ی مصر در سال ۱۳۰۳ هجری) از جماعتی از مفسرین از ابن عباس و نقاش از کلبی و در صفحه ۳۴ از باب ۲ نیز نقل نموده [5] که مراد از آل یس در آیه، آل محمدند. و امام فخر رازی در صفحه ۱۶۳ جلد هفتم تفسیر کبیر [6] ذیل همین آیه شریفه وجوهی در معنای آیه نقل نموده، در وجه دوم گفته است مراد از آل یاسین آل محمدند سلام الله علیهم اجمعین. و نیز ابن حجر در «صواعق» [7] آورده که جماعتی از مفسرین نقل نموده اند از ابن عباس که گفت سلام علی آل یاسین، سلام بر آل محمد است.
و اما راجع به صلوات بر اهل بیت طهارت، امری است مسلّم بین الفریقین؛ حتی بخاری و مسلم هم در صحیحین خود تصدیق دارند که پیغمبر فرمود: «بین من و اهل بیت من در صلوات جدایی نیندازید». [8] صلوات بر آل محمدصلی الله علیه وآله سنت و در تشهد نماز واجب است مخصوصاً بخاری در جلد سیم از «صحیح» [9] ومسلم در جلد اول «صحیح» [10] و سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع الموده» [11]، حتی ابن حجر متعصب در «صواعق» [12] و دیگران از علمای بزرگ شما از کعب بن عجزه نقل می‌کنند که چون آیه ﴿إِنّ اللهَ وَمَلاَئِکَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النّبِیّ﴾ الخ نازل گردید، عرض کردیم: یا رسول الله طریقه سلام کردن بر تو را دانستیم، «کیف نصلی علیک»؛ چگونه صلوات بر شما بفرستیم؟ حضرت فرمودند، به این طریق صلوات بفرستید: «اللهم صل علی محمد وآل محمد» و در روایات دیگر «کما صلیت علی ابراهیم وآل ابراهیم انک حمید مجید. »
و امام فخر رازی در صفحه ۷۹۷ جلد ششم «تفسیر کبیر» [13] نقل می‌نماید که از رسول اکرم صلی الله علیه وآله سؤال نمودند چگونه صلوات بر شما بفرستیم، فرمودند بگویید: «اللهمّ صلّ علی محمّد وعلی آل محمّد، کما صلیت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم وبارک علی محمّد وعلی آل محمّد، کما بارکت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم انک حمید مجید. »
و ابن حجر همین روایت را با مختصر اختلافی [14] در الفاظ از حاکم نقل نموده، آن گاه اظهار عقیده و رأی نموده گوید: «وفیه دلیل ظاهر علی ان الأمر بالصلوات علیه الصلوات علی آله. » یعنی در حدیث، دلیل ظاهر است بر اینکه امر به صلوات بر پیغمبرصلی الله علیه وآله صلوات بر آل آن حضرت هم هست [15] و نیز روایت نموده است [16] که فرمود: «لا تصلّوا علَیَّ الصلاة البَترا». یعنی صلوات بترا و بریده بر من نفرستید.
عرض کردند: یا رسول الله صلوات بترا کدام است؟ فرمود: اینکه بگویید: اللهم صل علی محمد، بلکه بگویید: «اللهمّ صلّ علی محمّد و علی آل محمّد. »
و نیز از دیلمی نقل نموده [17] که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «الدعاء محجوب حتی یصلی علی محمّد وآله»؛ یعنی دعا در حجاب می‌ماند (و مستجاب نمی شود) تا صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند. [18] و از شافعی نقل می‌کنند [19] که گفت:
یا اهل بیت رسول الله حبکم
فرض من الله فی القرآن انزله
کفاکم من عظیم القدر انکم
من لم یصل علیکم لا صلاة له [20]
ای اهل بیت رسول الله، دوستی شما را خدا در قرآن مجید واجب نموده.
در بزرگی مقام و مرتبه شما همین بس است که هر کسی بر شما صلوات نفرستد نماز او قبول نمی شود (مراد واقعی، صلوات در تشهد نماز است که اگر عمداً ترک کنند باعث بطلان و عدم قبولی نماز است).
نظر به فرموده ی رسول اکرم صلی الله علیه وآله که [فرمود:] «الصلاة عمود الدین، إن قُبلت قُبل ما سواها وان ردّت ردّ ما سواها». [21] نماز ستون و نگاهبان دین است، اگر نماز قبول شد ماسوای آن از اعمال قبول می‌شود و اگر نماز رد شد ماسوای آن هم رد می‌شود.
قبولی تمام اعمال بسته به نماز است و نظر به اخباری که عرض شد، قبولی نماز هم به صلوات بر محمّد و آل محمّد است؛ چنانچه شافعی خود اقرار نموده است.
و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی از صفحه ۲۹ تا صفحه ۳۵ ضمن باب ۲ کتاب «رشفهْ الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی» [22] بیاناتی در وجوب صلوات بر محمد و آل محمددارد و دلایلی از نسائی و دار قطنی و ابن حجر و بیهقی از ابوبکر طرطوسی از ابو اسحاق مروزی و از سمهودی و نووی در تنقیح و شیخ سراج الدین قصیمی یمنی آورده که صلوات بر آل محمد بعد از نام مبارک محمدصلی الله علیه وآله در تشهد نماز واجب است که چون وقت گذشته، از بیان مفصل آن صرف نظر نموده و قضاوت را به ضمیر پاک آقایان واگذار می‌نمایم.
پس آقایان تصدیق می‌فرمایید که سلام و صلوات بر اهل بیت پیغمبرصلی الله علیه وآله بدعت نیست، بلکه سنت و عبادتی است که دستور خود پیغمبر است و انکار این معنی را قطعاً نمی کنند مگر خوارج و نواصب و متعصبین عنود و مبغضین لجوج خذلهم الله که امر را بر برادران اهل تسنن مشتبه نموده و می‌نمایند.
بدیهی است کسانی که در این حکم قرین خاتم الانبیاءصلی الله علیه وآله هستند و در ذکر، مقدم بر غیرند؛ قیاس آنان بر دیگران نمودن و دیگران را بر آنها ترجیح دادن، از سفاهت و جهالت یا تعصب و بی خبری است.
«در این موقع چون شب از نصف گذشته و آثار کسالت در بعضی جلساء ظاهر [شده بود]، مجلس را ختم نمودیم. پس از صرف چای و قرار اینکه فردا شب زودتر تشریف بیاورند، متفرق گردیدند».
پایان قسمت دهم و جلسه دوم
ادامه دارد…
…………
[۱]: غیسی از علمای اهل تسنن در کتاب عمدهْ القاری (ج ۱۵ ص۲۲۳) ذیل آیه شریفه قرائت ابن عامر و نافع و یعقوب را آل یاسین ذکر کرده و نیز آلوسی در کتاب تفسیر خود ذیل آیه شریفه (ج۲۳ ص۱۴۲) علاوه بر ابن عامر و نافع و یعقوب قرائت زید بن علی را نیز آل یاسین کرده است و در ادامه اضافه می‌کند که در مصحف عثمانی نیز منفصل نوشته شده که تایید این قرائت است و همین طور حاکم حسکانی از علمای بزرگ اهل تسنن در کتاب شواهد التنزیل ذیل آیه شریفه (ج ۲ ص۱۶۵ ح ۷۹۱ تا ۷۹۷) ضمن بیان احادیث مؤید این قرائت آن را قرائت نافع و ابن عامر و ورش و شیبه بیان کرده و در کتب دیگر اهل تسنن نیز روایات آن از ابن عباس و امیرالمؤمنین علیه السّلام ذکر شد. (المعجم الکبیر، طبرانی، ج ۱۱، ص۵۶؛ و صحیح بخاری، ج ۴، ص۱۰۶، کتاب بداء الخلق) و نیز ابن حجر در کتاب فتح الباری (ج ۶، ص۲۶۵) قرائت اهل مدینه را آل یاسین ذکر کرده است. و علاوه بر منابع اهل تسنن در کتب شیعه قرائت اهل بیت علیه السّلام را آل یاسین ذکر کرده است و جالب این است که امام رضاعلیه السّلام در مجلس مامون که مناظره بین آن حضرت و علمای اهل تسنن آن زمان برگزار شده بود به این آیه در فضیلت اهل بیت استدلال می‌کنند و از علمای حاضر در مجلس می‌پرسند که «یس» کیست؟ همه می‌گویند پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، و حضرت می‌فرمایند پس آل یاسین، آل پیامبر هستند و خدای متعال در سوره صافات در ردیف پیامبران اولوا العزم بر آنان سلام فرستاده است، و احدی از علمای حاضر به آن حضرت نسبت به قرائت آیه ایراد نمی گیرند که بگویند قرائت شما صحیح نیست و صحیح آن «الیاسین» صحیح است و از این جریان معلوم می‌شود که تا آن زمان بین مسلمانان قرائت آل یاسین رواج داشته است. (محقق)
[2]: صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص۱۴۸، باب ۱۱، فصل ۱، آیه ۳.
[3]: همان، ص۱۴۹، باب ۱۱، فصل ۱، آیه ۳. – نظم درر السمطین، زرندی حنفی، ص۲۳۹، قوله تعالی: ﴿إِنّمَا یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرّجْسَ أهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهّرَکُمْ تَطْهِیراً﴾ این قول را از امام فخر الدین محمد بن عمر الرازی نقل کرده است. (محقق)
[4]: «نقل جماعة من المفسرین عن إبن عباس انه قال فی قوله تعالی ﴿سلام علی آل یس﴾ سلام علی أل محمدصلی الله علیه وآله ونقله النقاش عن الکلبی فقال: علی آل یس علی آل محمدصلی الله علیه وآله». رشفهْ الصادی، علوی حضرمی، ص۵۶، باب ۱، آیه ۵.
[5]: همان، ص۷۵، باب ۲.
[6]: تفسیر الکبیر، فخر رازی، ۲۶/۱۶۲، ذیل آیه ۱۳۰ سورهْ صافات. همچنین ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، ۴/۲۱؛ قرطبی در الجامع لاحکام القرآن، ۱۵/۱۱۹؛ سیوطی در الدرّ المنثور، ۵/۵۳۹؛ و آلوسی در روح المعانی، ۱۲/۱۳۵، ذیل آیه ۱۳۰ سوره صافات اعتراف کرده اند که مراد از آل یس، آل محمدند.
[7]: در صفحات قبل به آن اشاره کردیم.
[8]: البته گفته مؤلف به این معنا نیست که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله روایتی را به این معنی فرموده باشند بلکه منظور ایشان همان روایاتی است که در ادامه بیان کرده اند. (محقق)
[9]: صحیح بخاری، ۷/۴۳۴، ح ۱۲۲۶، کتاب الدعوات، باب الصلاهْ علی النبی. بخاری حدیث را این گونه نقل کرده است: «حدثنا الحکم قال سمعت عبدالرحمان بن أبی لیلی قال: لقینی کعب بن عُجره فقال ألا أهدی لک هدیة ان النبی صلی الله علیه وآله خرج علینا فقلنا یا رسول الله قد علمنا کیف نسلّم علیک، فکیف نصلّی علیک، قال: فقولوا اللهم صلّ علی محمد وعلی آل محمد کما صلّیت علی آل ابراهیم انک حمید مجید. اللهم بارک علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی آل ابراهیم انک حمید مجید». و نیز بخاری در کتاب صحیح خود در «کتاب بدء الخلق» ۴۵/۱۱۸ نیز اینطور نقل کرده است: «… قال اخبرنی ابو حمید الساعدی رضی الله عنه انهم قالوا یا رسول الله کیف نصلی علیک؟ فقال رسول الله صلی الله علیه وآله: قولوا اللهم صل علی محمد و ازواجه وذریته کما صلّیت علی آل ابراهیم وبارک علی محمد وازواجه وذرّیته کما بارکت علی آل ابراهیم انک حمید مجید». و در ادامه روایت دیگری نقل می‌کند: «… حدثنی عبدالله بن عیسی سمع عبد الرحمن بن ابی لیلی قال لقینی کعب بن عجرة فقال الا اهدی لک هدیه سمعتها من النبی صلی الله علیه وآله!! فقلت بلی فاهدها لی فقال سالنا رسول الله صلی الله علیه وآله!! فقلنا یا رسول الله کیف الصلاه علیکم اهل البیت فان الله قد علمنا کیف نسلّم قال قولوا اللهم صلی علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم انک حمید مجید اللهم بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید». و نیز در سوره احزاب باب قوله ﴿إِنّ اللهَ وَمَلاَئِکَتَهُ یُصَلّونَ عَلَی النّبِیّ یَا أَیّهَا الّذِینَ آمَنُوا صَلّوا عَلَیْهِ وَسَلّمُوا تَسْلِیماً﴾ ج ۶ ص۲۷ نیز در این ارتباط چهار روایت ذکر می‌کند: «… عن کعب بن عجره رضی الله عنه قیل یا رسول الله اما السلام علیک فقد عرفناه فکیف الصلاة قال قولوا اللهم صل علی محمد وآل محمد کما صلّیت علی آل ابراهیم انّک حمید مجید اللّهم بارک علی محمّد وآل محمد کما بارکت علی آل ابراهیم انک حمید مجید». «عن عبدالله بن خباب عن ابی سعید الخدری قال قلنا یا رسول الله هذا التسلیم فکیف نصلی علیک قال قولوا اللهم صل علی محمد عبدک ورسولک کما صلیت علی آل ابراهیم وبارک علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم قال ابو صالح عن اللیث علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی آل ابراهیم. حدثنا ابراهیم بن حمزه حدثنا ابن أبی حازم والدراوردی عن یزید وقال کما صلیت علی ابراهیم وبارک علی محمد وآل محمد کما بارکت علی ابراهیم وآل ابراهیم». (محقق)
[10]: صحیح مسلم، ۱/۳۰۵، ح ۶۵ و ۶۶، کتاب الصلاهْ، باب الصلاهْ علی النبی. مسلم علاوه بر آنچه از بخاری نقل کردیم، این حدیث را نیز نقل کرده است: «عن أبی مسعود الانصاری: قال: أتانا رسول الله صلی الله علیه وآله ونحن فی مجلس سعد بن عبادة، فقال له بشیر ابن سعد: امرنا الله تعالی أن نصلّی علیک یا رسول الله فکیف نصلّی علیک؟ قال: فسکت رسول الله حتی تمنّینا انه لم یسأله ثم قال رسول الله صلی الله علیه وآله قولوا: اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد کما صلیت علی آل ابراهیم وبارک علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی آل ابراهیم فی العالمین انک حمید مجید. والسلام کما قد علمتم».
[11]: ینابیع المودهْ، قندوزی، ۲/۴۳۳، ح ۱۹۳، باب ۵۹، فصل فی الآیات الواردهْ فی فضائل اهل البیت، آیه۲. قندوزی روایت را این گونه نقل کرده است: «عن کعب بن عُجرة قال: لما نزلت هذه الآیة قلنا: یا رسول الله قد علمنا کیف نسلّم علیک، فکیف نصلّی علیک فقال: قولوا اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد… ».
[12]: صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص۱۴۶، باب ۱۱، فصل ۱، آیه ۲. ابن حجر حدیث را به همان لفظی که از ینابیع نقل کردیم آورده است و بعد از حدیث می‌نویسد: «فسؤالهم بعد نزول الآیة واجابتهم باللهم صل علی محمد وعلی آل محمد إلی آخره، دلیل ظاهر علی أن الامر بالصلاة علی اهل بیته وبقیة آله مراد من هذه الآیة والا لم یسألوا عن الصلاة علی اهل بیته وآله عقب نزولها ولم یجابوا بما ذکر، فلما أجیبوا به دلّ علی أن الصلاة علیهم من جملة المأمور به وانه صلی الله علیه وآله أقامهم فی ذلک مقام نفسه، لان القصد من الصلاة علیه مزید تعظیمه ومنه تعظیمهم ومن ثم لما أدخل من مرفی الکساء قال: اللهم انهم منی وأنا منهم، فاجعل صلاتکورحمتک ومغفرتک ورضوانک علیّ وعلیهم، وقضیة استجابة هذا الدعاء ان الله صلی علیهم معه فحینئذٍ طلب من المؤمنین صلاتهم علیهم معه». جای تعجب است که ابن حجر در اینجا اثبات می‌کند که صلوات بر آل پیامبر در کنار صلوات بر خود رسول اکرم لازم است، و لکن خود او در همین عبارات و در جاهای دیگر بعد از نام پیامبر جمله صلی الله علیه وسلّم را می‌آورد و این نشانه تعصّب فوق العاده است.
[13]: تفسیر الکبیر، فخر رازی، ۲۵/۲۲۷ – ۲۲۸، احزاب آیه ۵۶، المسألهْ الثالثه.
[14]: آنچه در اینجا ابن حجر نقل می‌کند حدیثی است از کعب بن عجرهْ که متن آن را از ینابیع نقل کردیم و در ادامه اظهار نظر او را به طور کامل از صواعق آوردیم.
[15]: البته امر به صلوات به پیامبر و آل آن حضرت در کتب صحاح و دیگر کتب اهل تسنن نیز ذکر شده که به آدرس بعضی از آنان اشاره می‌کنیم: سنن ابن ماجه؛ ح ۱، ص۲۹۲ و ۲۹۳ کتاب اقامهْ الصلاهْ، باب الصلاهْ علی النبی، حدیث ۹۰۳ تا ۹۰۶؛ سنن ابی داود، ج ۱، ص۲۲۱ و ۲۲۲، کتاب الصلاهْ، باب الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله!! بعد التشهد، حدیث ۹۷۶ تا ۹۸۲؛ سنن الترمذی، ج ۵، ص۳۸ سورهْ الاحزاب، حدیث ۳۲۷۳؛ سنن النسائی: ج ۳، ص۴۵ باب الامر بالصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله!! و ص۴۷ تا ۴۹ باب کیف الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله!! مسند احمد بن حنبل، ج ۴، ص۱۱۸، بقیه ی حدیث أبی مسعود البدری؛ وج ۴ و ۲۴۱ و ۲۴۳ و ۲۴۴، حدیث کعب بن عجزه؛ و ج ۵، ص۲۷۴، حدیث ابی مسعود عقبهْ بن عمرو الانصاری؛ وج ۵، ص۳۴۶، حدیث بریدهْ الاسلمی؛ وج ۵، ص۴۲۴، حدیث ابی حمید الساعدی؛ وج ۱، ص۱۶۲، و ج ۵، ص۳۷۴، احادیث رجال من اصحاب النبی صلی الله علیه وآله!! مسند ابی محمد طلحهْ بن عبیدالله؛ وج ۳، ص۴۷، مسند ابی سعید الخدری؛ سنن دارمی، ج ۱، ص۳۱۰، باب الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله!! صحیح ابن خزیمهْ، ج ۱، ص۳۵۱، باب صفهْ الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله؛ صحیح ابن حیان ج ۳، ص۱۹۳، ذکر الاخبار المفسده لقوله جل وعلا «یا ایها الذین آمنوا صلّوا علیه وسلّموا تسلیما»؛ و ج ۵، ص۲۸۶ و ۲۸۸ و ۲۸۹، و ج۵، ص۲۹۵ و ۲۹۶، ذکر وصف الصلاهْ علی المصطفی صلی الله علیه وآله!! ذکر الامر بالصلاهْ علی المصطفی صلی الله علیه وآله وذکر کیفیتها. (محقق)
[16]: در صفحه قبل به متن کامل این حدیث اشاره کردیم.
[17]: صواعق المحرقه، ابن حجر، ص۱۴۶، باب ۱۱، فصل ۱، آیه ۲. ابن حجر حدیث را این گونه نقل کرده است: «ویروی: لا تصلّوا علیّ الصلاة البتراء. فقالوا: وما الصلاة البتراء؟ قال تقولون: اللهم صلّ علی محمّد وتمسکون؛ بل قولوا اللهم صلّ علی محمّد وعلی آل محمّد».
[18]: ینابیع المودّه، ج ۱، ص۳۷، ح ۱۴. (محقق) المعجم الاوسط، طبرانی، ج ۱، ص۲۲۰، و مجمع الزوائد، هیثمی، ج ۱۰، ص۱۶۰، باب الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله!! و بعد از نقل این حدیث گفته که این حدیث را طبرانی در اوسط نقل کرده و رجال آن ثقه هستند. (محقق)
[19]: همان.
[20]: دیوان شافعی، ص۱۱۵؛ وفیات الاعیان، ابن خلکان، ج ۲، ص۹۶؛ معارج الوصول الی معرفهْ فضل آل الرسول علیه السّلام، زرندی شافعی، ص۲۵. (محقق)
[21]: به همین مضمون شیخ صدوق در کتاب علل الشرائع، ج ۲، ص۳۵۹، باب ۷۷، از امام صادق علیه السّلام چنین روایت کرده است: «وفی قبول صلاة العبد یوم القیامة قبول سائر اعماله فإذا سلمت له صلاته سلمت جمیع أعماله، وان لم تسلم صلاته وردت علیه ردّ ما سواها من الأعمال الصالحة». (محقق)
[22]: رشفهْ الصادی، علوی حضرمی، ص۶۷ به بعد، باب ۲. همچنین ابی داود در سنن، ۱/۲۵۷، ح ۹۷۶، کتاب الصلاهْ، باب الصلاهْ علی النبی بعد التشهد؛ احمد بن شعیب نسائی در السنن الکبری، ۶/۱۷، ح ۹۸۷۵، کتاب عمل الیوم واللیلهْ، کیف الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله؛ احمد بن حنبل در مسند، ۴/۱۱۸، بقیهْ حدیث ابی مسعود و ۴/۲۴۴ حدیث کعب بن عجره؛ ابن حجر عسقلانی در فتح الباری، ۱۱/۱۵۹، کتاب الدعوات، باب الصلاهْ علی النبی؛ جلال الدین سیوطی در تدریب الراوی، ص۳۲۴، نوع ۲۷؛ ابن ابی شیبه در المصنف، ۲/۳۹۰، ح ۱ – ۶ کتاب صلاهْ التطوع والامامهْ، باب الصلاهْ علی النبی کیف هی؛ دیلمی در الفردوس، ۳/۲۰۱، ح ۴۵۶۶، باب القاف، فصل؛ مناوی در فیض القدیر، ۴/۶۹۱، ح ۶۱۶۲، حرف القاف؛ بیهقی در السنن الکبری، ۲/۱۴۶، کتاب الصلاهْ، باب الصلاهْ علی النبی فی التشهد؛ عبدالرزاق در المصنف، ۲/۲۱۲، ح ۳۱۰۵ – ۳۱۰۷؛ باب الصلاهْ علی النبی صلی الله علیه وآله و حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، ۳/۱۶۰، ح ۴۷۱۰، کتاب معرفهْ الصحابه، باب مناقب اهل رسول الله، احادیثی نقل کرده اند که همراه صلوات بر رسول اکرم، صلوات بر آل آن حضرت را لازم می‌داند.
