موزه یک رسانه است

هنگامی که از موزه به عنوان یک رسانه سخن به میان می آید بی درنگ به رشته موزه شناسی و مطالعات موزه در دانشگاههای مهم خارجی ذهن معطوف می شود. لذا در این مقاله تلاش می شود تا پا را فراتر بگذاریم و جایگاه موزه در میان افکار عمومی و رسانه های جمعی را تنها به موزه شناسی محدود نکیم و این مرکز تاثیر گذار فرهنگی را به یک رسانه مستقل با کارکردهای منحصربه فرد معرفی کنیم. در کتاب مفاهیم کلیدی موزه شناسی بیان شده است که یکی از مفاهیم این اصطلاح که به مفهوم ریشه شناختی واژه موزه و مطالعات موزه شناسی نزدیک تر است و عموما در بسیاری از شبکه های دانشگاهی کشورهای غربی پذیرفته شده است. تعریف جورج هنری ریویر است که به عنوان رایج ترین تعریف تلقی شده است. وی می گوید: موزه شناسی و واژه موزه یک علم اجرائی، یعنی علم موزه است. موزه شناسی به مطالعه تاریخ موزه، نقش آن در جامعه، فرمهای خاص پژوهش ومحافظت فیزیکی، فعالیتها و انتشاراطلاعات، سازماندهی و کارکردها، معماری جدید و مرکز ارتباط مستقیم با علوم اجتماعی است. لذا می توان گفت مطالعه موزه بعنوان رسانه عنوان کلی وجامع است که در برگیرنده هر نوع مطالعه، تحقیق و جستجو در حوزه مربوط به موزه است. از علوم پایه و فنی و مهندسی گرفته تا شاخه های متعدد علوم انسانی و هنر در این حوزه یعنی مطالعه موزه قرار می گیرند. این مسئله باعث ایجاد تنوع بسیار زیاد در ساختار و برنامه درسی این رشته شده است. هنگامی موزه بعنوان یک رسانی مفهوم بیشتر می گیرد که علوم موزه شناسی با سایرعلوم معنا پیدا می کند.

در عصرکنونی که سرعت تبادل اطلاعات سرعت نور را به خود گرفته تاکید بر روشهای اموزش سنتی نه تنها نتیجه ای نخواهد داشت بلکه باعث ازهدر رفتن زمان، نیروی انسانی، پول و غیره می شود بلکه باعث می شود ازشناخت و دست یابی به متدها و روش های جدید نیز عقب بمانیم.
بنابراين بهره گیری از رويكردهای جديد آموزشی و به تبع آن رسانه ها ی جدید ، محيط ها ی یادگيری اشتياق برانگيز و محتوای آموزشی فراتر از ساختارها ی موجود ، ضرور ی به نظر می رسد. اين مقاله ضمن معرفی موزه های تعاملی، كه بازديدكنندگان را فراگيرانی می داند كه ازطريق تعامل با اشيای موجود در موزه به ساخت نظام دانشی خود كمك می كنند، به نسبت و رابطه آن با برنامه آموزش فلسفه به كودكان و اهداف و ارزش های مندرج در آن می پردازد. مقاله از اين ديدگاه دفاع ميكند كه مبنای نظری طراحی و ساخت اين موزه ها ديدگاه ساختارگرايی و نظريه يادگيری اكتشافی بوده است. از نظر نگارنده، در جهان در حال تغيير و تحول امروز، فراگيران خود مشتاق اكتشاف و بازآفرينی اند. عرضه مفاهيم انتزاعی و منطقی از طريق بازی با دستگاه های تعاملی در محيطی متنوع، چندرسانه ای و شوق انگيز همه مخاطبان، به خصوص نسل جوان، را به تفكر خلاق و انديشه منطقی وامی دارد و در پرورش تفكر و روحیه ی استقلال طلبی، كه از اهداف اصلی آموزش فلسفه به كودكان است، مؤثر است.
پژوهش حاضر با عنوان کارکردهای دیداری و شنیداری موزه به مثابه یک رسانه با هدف معرفی موزه به عنوان یک رسانه و بررسی کارکردهای دیداری و شنیداری آن بر مخاطبین انجام شده است. در این تحقیق به نکات منفی و مثبت کارکرد موزه اشاره شده است تا در تطبیق عملکرد موزه بعنوان یک رسانه به بیراهه نرویم. یکی از نکات منفی کارکرد موزه بعنوان یک رسانه مسئله مالی است به این معنی که درآمد تقريبی خانواده به عنوان شاخص اقتصادی خانواده بوده است. داده ها نشان می دهند در یک مورده تحقیق صرفا 7% بازدید کنندگان درآمدی بین 500 هزار تا یک میلیون تومان داشته اند. این در حالیست که 9% بین یک تا یک و نیم میلیون ، 18% بین یک و نیم تا دو میلیون، 21% بین دو میلیون تا دو و نیم میلیون و 44% از بازدید کنندگان درآمدی بالاتر از دو و نیم میلیون تومان داشته اند. داده های فوق منعکس کننده این واقعیت است که به میزانی که در که درآمد خانوار افزایش می یابد تمایل آنان نیز به بازدید از موزه ارتقاء می یابد. این در حالیست که توجه سیاست گذاران فرهنگی و به ویژه متولیان موزه ها را به این امر جلب می کند که ممکن است علت عدم استقبال خانوارها ی با درآمد پایین تر از بازدید از موزه ها توان اقتصادی آنان است. و لذا لازم می آید تا در نرخ بلیط از موزهها تجدید نظری به عمل آورند، به گونه ای که اقشار کم درآمد جامعه نیز قادر باشند از موزهها بازدید به عمل آورند. فرضیه اول پژوهش كه مورد تاييد قرار گرفت به بررسی ارتباط بین معماری موزه به عنوان متغير دیداری و انتقال پیام آن می پردازد. نتایج داده ها نشانگر بود که نوع معماری موزه تاثیر مثبتی در انتقال پیام رسانه موزه بر مخاطبین دارد. در اين پژوهش با توجه به نظريه هاي معماری و اهداف باستان شناسانه سعی گرديده در جهت ساماندهی جاذبه های بازديد از موزه ها و رفع نقايص گذشته راهكارهای نوينی ارائه گردد. در حالی که این مسئله در باره رسانه صادق نیست چراکه در یک برنامه تلوزیونی یک خانواده با جمعیت کم یا زیاد قادرند بدون هزینه در اموزش یک برنامه شریک باشند. دراینجا مهمترین مسئله و کارکرد مهم موزه نسبت به رسانه این است که در موزه شخصی بعنوان راهنما وجود دارد که درباره موضوع مورد نظر توضیحات کامل میدهد لیکن در یک برنامه تلوزیونی در باره همان موضوع مشابه اعضای خانواده تنها نقش یک سو دارند و چنانچه سوالی داشته باشند نمی توانند از مجری برنامه بپرسند. این نقطه ضعف بزرگ کارکرد یک رسانه در مقابل کارکرد یک موزه است. از مهمترین کارکردهای موزه مسئله تاثیر گذاری در آموزش همانا انتقال سریع پیام است. در کارکرد موزه برخلاف رسانه مشاهده مستقیم و ارتباط بازید کننده با موضوع مورد یادگیری نقش مهم دارد در صورتی که در باره رسانه این نکته صدق نمی کند. درآخر برای اثبات برتری کارکرد موزه بعنوان یک رسانه کافی است به عملکرد موزه لوور فرانسه اشاره کرد که امروزه بعنوان یک ریفرنس ملموس دریک مکان مشخص قرار دارد که مخاطب خاص و عام خود را دارد و برای دسترسی به آن محدودیتی وجود ندارد.

منابع و ماخذ:
– چقلوند، محمد، کوشکی، رضا، موزهها و هویتها تحلیلی مردم شناختی از بازدید موزه، 1394
2- علیزاده، عباس، تئوری و عمل در موزه داری، ناشرسازمان میراث فرهنگی کشور، تهران، 1390
3- Hein, George E. (1995). “The Constructivist Museum”, Journal of Education in Museum, No. 16.