صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
مهمانی رفتن هم مثل هرکار دیگری آداب خاص خود را دارد؛ خصوصا در ایام نوروز که بازار دید و بازدیدها داغ است و عمل به اصول فرهنگی و اسلامی مهمانی ضروری‌تر.
– از آنجایی که دید و بازدیدهای نوروزی و عمل به صله رحم در بین خانواده‌های ایرانی رواج دارد، تقریبا اکثر ما در این ایام، هم نقش میزبان و هم مهمان را تجربه می‌کنیم، اما آنچه در هر دو حالت بسیار مهم است، عمل به آدابی است که می‌تواند از ما یک میزبان یا مهمان شایسته بسازد. در بخش اول این گزارش می‌خواهیم برخی از اصول مهمانی رفتن را با هم مرور کنیم، هرچند معتقدیم تک تک ایرانی‌ها با تکیه بر فرهنگی اصیل کاملا پایبند به این اصول هستند. نکته جالب توجه در این گزارش، توجه ویژه اسلام به سبک زندگی و به شکل جزیی‌تر آداب مهمانی است که شاید خیلی‌هایمان از آن بی‌اطلاع باشیم.
هیچ گاه سرزده به مهمانی نروید
گرچه ایام عید است و معمولا همه خانواده‌ها آمادگی لازم برای پذیرایی از مهمان را دارند اما حتی اگر قصد دید و بازدیدی کوتاه را دارید نیز از قبل با میزبان هماهنگ کنید تا هم پشت در خانه نمانید و هم حضورتان با مهمانان دیگر تداخل پیدا نکند؛ شاید میزبان بنا به هر دلیلی بطور همزمان شرایط میزبانی از چند مهمان را نداشته باشد. همچنین دقت کنید در هنگام ورود، تا میزبان به استقبالتان نیامده وارد منزل نشوید. در سوره مبارکه نور می‌خوانیم: «ای کسانی که ایمان آورده اید! به خانه‌هایی که خانه‌های شما نیست داخل نشوید، تا اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام گویید.» همچنین در روایتی از رسول اکرم (ص) آمده است که خود آن حضرت هنگامی که به خانه کسی می‌رفتند، رو به روی درب نمی‌ایستادند، بلکه در طرف راست یا چپ قرار می‌گرفتند. »
با بدقولی، درگیر حق الناس نشوید
اگر برای روز و زمان مشخصی با میزبان قرار گذاشته اید، مگر در شرایط استثنایی، قرارتان را لغو نکنید. همچنین خیلی تعجیل و تاخیر نداشته باشید، زیرا در ایام عید، هر خانواده‌ای برای خودش برنامه ریزی مشخصی دارد و تاخیر شما ممکن است برنامه یک خانواده را مختل کند که اگر بخواهیم متعصبانه‌تر و از منظر اسلام به این بدقولی هرچند ساده نگاه کنیم، با مساله حق الناس مواجه می‌شویم. حق الناس در وقت میزبان!
خودتان را به وعده‌های غذایی دعوت نکنید
هر خانواده‌ای برای دید و بازدیدها نوروزی، شیوه خاص خود را دارد. بعضی‌ها به یک سرزدن کوتاه بسنده می‌کنند و بعضی‌ها وعده‌های غذایی را کنار هم می‌مانند اما به هرحال شما به عنوان مهمان نباید خودتان را به وعده‌های غذایی دعوت کنید و یا اگر وقت غذاخوردن میزبان به خانه آن‌ها می‌رسید، بی‌تعارف پای سفره ننشینید. در وصایای پیامبر (ص) به امیر مؤمنان (ع) آمده است: «یا علی! هشت گروهند که اگر به آن‌ها اهانت شد، باید تنها خود را ملامت کنند؛ یکی از آن‌ها کسی است که بدون دعوت بر سر سفره‌ای می‌نشیند.» البته رسول خدا (ص) توصیه دیگری هم دارند و می‌فرمایند: «یکی از موارد جفا آن است که انسان را به غذایی دعوت کنند و نپذیرد یا بپذیرد ولی غذا نخورد.» پس باتوجه به این توصیه اگر با اصرار زیاد صاحبخانه برای همسفره شدن مواجه شدید، دعوتشان را رد نکنید، حتی شده به اندازه چند لقمه.
انتظار تشریفات نداشته باشید
معمولا هرچقدر تشریفات و تجملات بیشتر شود، به همان اندازه نیز برپایی مهمانی و رفت و آمدها کمتر می‌شود، معضلی که متاسفانه جامعه امروز ما به شدت درگیر آن است؛ پس بیایید از خودمان شروع کنیم و انتظار پذیرایی آن چنانی از میزبان نداشته باشیم؛ حالا می‌خواهد به صرف یک میوه و شیرینی باشد یا یک وعده غذایی. امام رضا (ع) از پدرانشان نقل می‌کنند: «مردی، حضرت علی (ع) را دعوت کرد و آن‌حضرت به او فرمود: پذیرفتم، به شرط آن‌که سه قول به من بدهی. اول اینکه از بیرون چیزی برای ما تهیه نکنی، آنچه در خانه هست از من دریغ نورزی (خجالت نکشی) و خانواده را به زحمت نیندازی.» در همین راستا پیامبر اکرم (ص) نیز فرمایشی برای مهمانی‌ها دارد که اتفاقا مصداق آن در این دوره زمانه بسیار دیده می‌شود و مورد نکوهش ایشان است. رسول الله می‌فرمایند: «میزبان را همین گناه بس که غذایی را که پیش برادران خود می‌گذارد کم شمارد و مهمانان را همین گناه بس که آنچه را برادرشان در برابرشان می‌گذارد کم شمارند!»
ضمن حفظ حریم ها، به میزبان کمک کنید
در اینکه شما مهمان هستید، شکی نیست اما اگر برای ساعاتی طولانی یا وعده غذایی در منزل میزبان حضور دارید، متناسب با تمایل خود میزبان، از کمک کردن به او دریغ نکنید؛ خصوصا اگر منزل بزرگترهایی می‌روید که توانایی زیادی برای پذیرایی ندارند، با اجازه خود آن‌ها، این مسئولیت را بردوش بگیرید. به هرحال این کار ضمن ایجاد حس صمیمیت بیشتر، از بار زحمت میزبان نیز کم می‌کند.البته به این نکته نیز توجه داشته باشید که این کمک‌ها باید در حدنرمال و حساب شده باشد تا مبادا وارد حریم شخصی خانه میزبان شوید. مثلا رفتن سریخچال، باز کردن درب کابینت ها، ورود بی‌اجازه به اتاق‌ها و… ممکن است باعث رنجش صاحبخانه شود.
دور بحث‌های بی‌جا را خط بکشید
ایام نوروز بهترین فرصت برای تجدید دیدارها و صله رحم است، بنابراین در هنگام عمل به این توصیه خداوند، خودتان را درگیر بحث‌های بی‌جا نکنید. به هرحال افراد به لحاظ نظری و اعتقادی، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند و اگر قرار باشد پای بحث‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به جمع خانوادگی باز شود، احتمال اختلاف نظر و دلخوری وجود دارد که با این حساب لازم است دور چنین مباحثی را خط بکشید و به جای آن، از بودن در کنار هم و خوش و بش‌های معمول لذت ببرید. همچنین به خاطر داشته باشید که در آداب زندگی اسلامی، رفتارهایی چون بددهنی، لحن تحقیرآمیز، صحبت کردن با صدای بلند، پرحرفی و گفتار بیهوده مزمت شده و در مهمانی‌ها باید نسبت به پیشگیری از این نوع رفتارها دقت داشته باشد.
حواستان به بچه‌ها باشد
این درست که بچه‌ها هم سهمی از مهمانی دارند و باید ضمن یادگیری صله رحم، از حضور در جمع‌های خانوادگی لذت ببرند اما این به معنای رها کردن آن‌ها در خانه میزبان نیست، بنابراین وقتی گرم خوش و بش هستید، حواستان به بچه‌ها باشد تا مبادا دردسری درست کرده و میزبان را به زحمت بیندازند. همچنین اگر فرزندتان با بچه‌های دیگر، باعث به هم ریختگی منزل میزبان شدند، خودتان با اجازه صاحبخانه در جمع و جور کردن وسایل پیش قدم شوید.
ساعت را از یاد نبرید
هرچه قدر هم که به شما خوش بگذرد، اما با این حال باید حواستان به ساعت باشد تا مبادا با حضور بیش از حد در منزل میزبان باعث مزاحمت شوید. در رابطه با این موضوع می‌توان به آیات ۵۳ و ۵۴ سوره احزاب نیز استناد کرد. در بخشی از این آیات آمده است: «موقعی که دعوت شده‌اید بیایید و چون غذا تناول کردید زود (از پی کار خود) متفرق شوید نه اینکه آنجا برای سرگرمی و انس به گفتگو پردازید که این کار پیغمبر را آزار می‌دهد و او به شما از شرم اظهار نمی‌دارد.»
دعای خیرتان را بدرقه میزبان کنید
بی‌شک مردم ما افراد قدرشناسی هستند و به خوبی آداب قدردانی از میزبان را می‌دانند، اما اگر می‌خواهید به عنوان حبیب خدا و به شیوه اهل بیت از میزبان تشکر کنید، دعای خیر در هنگام خداحافظی بهترین روش است؛ درست همانطور که حضرت رسول (ص) می‌فرمایند: «هرگاه به خانه کسی رفتید و غذایش را خوردید و نوشیدنی‌اش را نوشیدید، برایش دعا کنید که این پاداش اوست.
