نسل‌کشی چراغ خاموش در سودان فراموش‌شده

امین‌الاسلام تهرانی

طبیعی است که در این روزها جنایات رژیم آپارتاید اسرائیل چشم‌ها را به خود خیره کرده باشد و تمام تمرکز رسانه‌ها و تحلیلگران را به خود اختصاص داده باشد، اما گزارش چند روز پیش سازمان ملل از وضعیت سودان بسیار شوکه‌کننده بود و بار دیگر این واقعیت تلخ را نشان داد که گویا دیوانه‌های سلاخ در همه جای جهان پیدا می‌شوند و جهان تا اطلاع ثانوی درگیر این آدمخوارهاست.

اما پیش از رسیدن به گزارش سازمان ملل باید بدانیم که جنگ سودان از کجا آغاز شد؟

روز شنبه، 26 فروردین (15‌آوریل 2023)، ۱۰۰ خودروی زرهی وابسته به نیروهای واکنش سریع در اطراف خارطوم، پایتخت سودان، به‌ویژه در پایگاه نظامی مروی مستقر شدند، ارتش این اقدام را تهدید تلقی کرد و درگیری‌ها میان دو طرف آغاز شد. پیش از این امیدهایی برای حل‌وفصل اختلافات میان دو طرف از راه گفت‌وگو وجود داشت اما این امیدها به‌مرور کمرنگ‌تر شد. حالا این کشور آفریقایی عملاً به ورطه هرج و مرجی وحشتناک افتاده است و افق در این کشور کاملاً سیاه است.

شاید بتوان ریشه اصلی این اختلاف شدید کنونی را کاهش قدرت و اختیارات فرمانده نیروهای واکنش سریع به رهبری «محمد حمدان دقلو» (حمیدتی) و حتی مطرح شدن بحث ادغام این نیروها در ارتش سودان به فرماندهیِ «عبدالفتاح البرهان» دانست. اما به هر حال، این دو فرمانده درباره خیلی چیزها توافق ندارند و چیزی هم به عنوان منافع ملی در این میان تعریف نشده که باعث همگرایی اینها شود‌، این دو بر سر توافقنامه چارچوب (تشکیل دولت مدنی و خروج نظامیان از صحنه سیاست)، اصلاح ساختار ارتش و تشکیلات امنیتی و روابط خارجی سودان با یکدیگر اختلاف نظر اساسی دارند و گویا قصد دارد اختلافشان را هم با ویران کردن سودان حل کنند! طبق یک برآورد، درگیری‌های سال گذشته در سودان میان نیروهای پشتیبانی سریع و ارتش، تقریباً ۴۹ میلیون نفر را نیازمند کمک و ۷.۵ میلیون نفر دیگر را از خانه‌های‌شان آواره کرده است.

درواقع درگیری و اختلافات سیاسی در سودان به درگیری‌های نظامی کشیده است و هر یک از نیروهای نظامی که با یکدیگر درگیر هستند حامی طیف سیاسی مورد نظر خود هستند و در واقع بازوی نظامیِ آن تشکل سیاسی محسوب می‌شوند. «نیروهای آزادی و تغییر» حمایت نیروهای پشتیبانی سریع را با خود دارند و «نیروهای بلوک دموکراتیک» هم حمایت ارتش را دارند. درواقع ناتوانی در حل مشکلات سیاسی در میدان گفت‌وگو و راه‌حل‌های دموکراتیک، باعث شده که طرفین به دنبال حل مشکل یا منحل کردنِ رقیب! در میدان جنگ باشند. باید توجه داشت، این کشور حدود هفتاد سال است از درگیری سیاسی و نظامی رنج می‌برد، اما اوضاع هیچ‌گاه این اندازه وخیم نبوده است و چنان‌که پیشتر گفته شد، آن‌چه پیش روی ماست، افقی تیره است.

گزارش سازمان ملل بیش از پیش روشن‌ کرد که بحث‌های تعصبات قومی نیز چه تأثیری در این هرج و مرج داشته است. اما‌بندی از گزارش سازمان ملل درباره پاکسازی نژادی در شهر «الجنینه» واقع در منطقه دارفور غربی سودان: نیروهای پشتیبانی سریع مردان جوان را به طور خاص هدف قرار می‌دادند و پس از بازجویی در صورتی که معلوم می‌شد از قبیله «مسالیت» هستند، با شلیک گلوله به سر، اعدام می‌شدند. زنان این قبیله نیز مورد تجاوز فیزیکی و جنسی قرار می‌گرفتند. بر اساس این گزارش که در شورای امنیت سازمان ملل ارائه شد، ناظران مستقل تحریم‌های سازمان ملل اعلام کردند که سال گذشته بین ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر در این شهر در جریان خشونت‌های قومی نیروهای پشتیبانی سریع و شبه‌نظامیان عرب متحد آنها کشته شدند.

بین‌آوریل تا ژوئن سال گذشته (فروردین تا خرداد)، این شهر شاهد «اقدامات خشونت‌آمیز شدید» بود که طی آن نیروهای پشتیبانی سریع و متحدانش قبیله آفریقایی «ماسالیت» را هدف قرار دادند که «می‌تواند مصداق جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت باشد». این ناظران همچنین اتهامات وارده به امارات مبنی بر حمایت نظامی از نیروهای پشتیبانی سریع از طریق شهر امدگراس واقع در شمال چاد را «معتبر» توصیف کردند. اما امارات این کمک‌ها را انسان‌دوستانه می‌داند و اتهامات را رد می‌کند. در گزارش جدید سازمان ملل همچنین، روایت نجات‌یافتگان از جنایات الجنینه درج شده که «داستان‌های وحشتناکی» از صحنه‌های خونریزی در این شهر و فرار از طریق جاده ۳۰ کیلومتری این شهر تا مرز چاد و اجسادی که در این جاده افتاده بودند، تعریف کرده‌اند.

* منابع در دفتر روزنامه موجود است.