۱۸ آذرماه؛ سالروز معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ تحمیلی

حدود سه سال و نیم پس از پایان جنگ عراق علیه ایران و یازده سال پس از آغاز جنگ تحمیلی، در تاریخ ۱۸ آذر ماه سال ۱۳۷۰ دبیر کل سازمان ملل رسما عراق را به عنوان کشور آغازگر جنگ با ایران معرفی کرد.

 خوزستان ، یازده سال پس از تهاجم عراق به ایران و سه سال و سه ماه پس از برقراری آتش بس در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷، در حالی که رژیم بعث از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد برای تجاوز به کویت محکوم شده بود، خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل پس از دریافت گزارش دو کشور عراق و ایران و مطالعه مستندات دو طرف توسط گروه کارشناسان خبره بلژیکی، در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۷۱ گزارش نهایی خود در مورد جنگ ایران عراق را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد.

دکوئیار در این گزارش، با اشاره کوتاهی به روند جنگ، عراق را به عنوان مسئول و آغازگر جنگ معرفی کرد و دلایل این کشور برای شروع جنگ را غیرقابل قبول و ناکافی دانست. ۲۰ روز پس از ارائه این گزارش و با اتمام دوره مسئولیت دکوئیار در سازمان ملل، وی جای خود را به پطروس غالی داد.ارائه این گزارش بر اساس بند ۶ قطعنامه ۵۹۸ بود که در آن دبیرکل موظف شده بود تا آغازگر جنگ ایران و عراق را به شورای امنیت سازمان ملل معرفی کند. دکوئیار در ۲۳ مرداد ۱۳۷۰ از دو کشور ایران و عراق درخواست کرد تا در گزارشهای جامعی، مستندات خود درباره آغاز کننده جنگ را اعلام کنند. ایران مستندات خود را که متکی بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد در خصوص دفاع مشروع کشورها در زمان تجاوز به حریم خود بود در ۲۴ شهریور ۱۳۷۰ به دبیرکل ارائه داد.معرفی عراق به عنوان مسئول و آغازگر جنگ، از منظر حقوقی دارای پیامدهای بسیار مهمی برای جمهوری اسلامی ایران بود؛ چرا که از یک سو نشان میداد تهران در دفاع از تمامیت ارضی و موجودیت خود در مقابل تجاوز عراق بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد، مختار و محق بوده است.

معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ حقانیت ایران را در طول جنگ به اثبات رساند. از سوی دیگر و از منظر حقوق بین الملل و منشور ملل متحد، شورای امنیت سازمان ملل پس از معرفی متجاوز باید اقدامات لازم را برای پایان جنگ، تخلیه خاک کشور اشغال شده، دریافت غرامت از متجاوز و تنبیه آن انجام دهد.شورای امنیت سازمان ملل پس از دریافت این گزارش و با وجود پذیرش واقعیت آن، سکوت کرد و از انجام اقدامات در مورد متجاوز خودداری کرد. از ابتدای تهاجم عراق، هیچ واکنشی از طرف شورای امنیت در قبال حمله عراق به ایران صورت نگرفت و به همین دلیل جمهوری اسلامی دائماً از شورای امنیت در طول جنگ به خاطر مواضع جانبدارانهاش انتقاد کرده و انتظار داشت در وهله اول و پیش از هرگونه اقدامی، عراق به عنوان متجاوز معرفی شود تا به این وسیله مقدمات صلح و آتش بس فراهم شود.