«شام اَوَد» نمونه‌ای از جلوه‌های باشکوه سبک ادبی شعر انقلاب اسلامی است

نشست ادبی «بررسی تحلیلی مجموعه غزلیات شام اَوَد» اثر علیرضا قزوه شامگاه جمعه 28 مهرماه، با حضور جمعی از اهالی فرهنگ کشورهای مختلف حوزه ایران فرهنگی به میزبانی گروه بین المللی هندیران به صورت مجازی برگزار شد.

علیرضا قزوه، در این نشست در سخنانی با بیان این مطلب که ‌‌دلم نمی‌خواست در شام از غزه گفتن از قزوه بگویند، گفت:‌ داغدار غزه‌ام تا هنوز مثل یکایک شما و مدیون مهربانی آنها که سلام شام اود را علیکی گفته‌اند.

رضا اسماعیلی، شاعر و منتقد ادبی در اثنای برنامه  طی سخنانی از دو کتاب «صبح بنارس» و «شام اود» علیرضا قزوه که در هند سروده شده اند نام برد و اظهار داشت: دو مجموعه شعر «صبح بنارس» و «شام اوَد» ره آورد شاعرانه علیرضا قزوه از زندگی در سرزمین هزار رنگ و آهنگ «هندوستان» است. به گفته شاعر زیباترین و خاطره‌انگیزترین صبح و شامها در هند، صبح‌های بنارس و شام‌های اَوَد هستند. این دو نام نیز به خاطر لحظات خوشی که شاعر در این دو شهر داشته، انتخاب شده است. «صبح بنارس» دربردارنده غزل‌هایی ناب و خواندنی با مضامین عرفانی و معنوی است. سروده‌های «شام اَوَد» نیز نشانه همدلی و خویشاوندی اعتقادی شاعر با شهروندان «اود» هندوستان است که اکثرا شیعی مذهب هستند. این دو مجموعه شعر عرض ارادت شاعرانه و ادای دین هنرمندانه یک شاعر ایرانی به کشور و مردم دوست داشتنی هند است. و به نوعی ادای دین به زبان پارسی که حدود 1000 سال جزء میراث معنوی، علمی و ادبی مردم هند بوده است.

‌رضا اسماعیلی ادامه داد: نکته دیگر این که به برکت حضور قزوه در هند، جوانان مستعد بسیاری به زبان و ادبیات پارسی علاقه‌مند شده و به عالم شعر و شاعری روی آوردند. شاعرانی چون بلرام شکلا، عزیز مهدی و نقی عباس که امروز به راحتی زبان مادری، به پارسی شعر می‌گویند. تولد نسلی از شاعران پارسی‌گو در هند از دیگر دستاوردهای حضور پر برکت علیرضا قزوه در این کشور است که زمینه احیا و گسترش زبان و ادبیات پارسی را در شبه قاره هموار کرده است.

‌بلرام شکلا شاعر پارسی زبان، و رایزن فرهنگی هند در ایران در ابتدا از چگونگی آشنایی خود با علیرضا قزوه گفت: آشنایی  من با علیرضا قزوه به بیش از یک دهه می‌رسد‌،  آن سال‌هایی که وی در خانه فرهنگ ایران در دهلی بود. یاد آن روزها بخیر که در زندگی من باب تازه باز  شد و آن باب تازه، باب  شعر و شور  عرفان و زبان فارسی و مهر ایران در زمینه‌های گوناگون بود.  بارها از دانشگاه دهلی به خانه فرهنگ پیش وی می‌رفتم و او را مشغول کارها ی علمی و ادبی می دیدم که برای من مصداق این شعر  مشهور مولانا بودند: «کار مردان روشنی و گرمی است». ‌در آن ایام زبان فارسی در زبان من در سن طفولیت بود وسرودن شعر فارسی هم همین طور. قزوه هر دو را پروراندند و به جایی رساندند که به کمک این دو می‌شد شرح حال دل کرد.

وی ادامه داد:‌ ‌همان زمان بود که استاد شعرهای نابشان را می سرودند و با جوش و ولوله پیش ما شاگردان ارایه می دادند. استاد خود اعتراف می کنند که زمین رنگارنگ هند تازگی خاصی به طبع شعری ایشان عطا کرده است. و ایشان در این باب از شاعر نامدار سبک هندی صائب تبریزی مثال می زنند که معمولا به همان اندازه از عمر خود را در هند گذرانده است  که استاد  قزوه گذرانده است. و شعرهایی که صائب در خاک هندوستان سروده حال و هوای ویژه دارد.

شکلا افزود: برخی از مجموعه شعرهای قزوه  در زمان اقامتش در هند مرتب شد و به چاپ رسید و من خوشبختانه شاهد این قضیه بودم. کتاب‌هایی چون: با کاروان نیزه ، صبح بنارس، شام اود و غیره. بعضی از شعرهای این مجموعه‌ها اینقدر در دلم نشسته است که من آنان را به زبان سنسکریت ترجمه منظوم کردم. یکی از این شعرها، شعر انتظار بود با این مصرع:‌ – پرشکوفه کن مرا ای کرامت بهار.

این شاعر هندی تصریح کرد:‌ اما مضامین و محتوای مجموعه شام اود به دلایل متعدد خیلی نزدیک به دل ما هندی‌هاست. اول اینکه قزوه عنوان این کتاب را از فرهنگ هند برگزیده و این ستودنی‌ است، البته اشعار مجموعه غزلیات شام اود چندان ربطی به سرزمین هندوستان ندارد. اگرچه نام و تلمیحات از هند را در برخی قیمت‌های کتاب  می‌بینیم. «‌بازارگان درد! اگر می‌‌روی به هند /‌از ما به طوطیان رها از قفس سلام»

‌‌شکلا ادامه داد: چونکه امروز من به عنوان نماینده فرهنگی هندوستان در ایران هستم. نه تنها باید برای این کتاب تبریک عرض کنم بلکه باید با تمام وجود و از عمق جان در حق علیرضا قزوه سپاسگزاری  بجای آورم.هم‌چنین  این کتاب دارای اشعاری است که طبع وارسته شاعر را نشان می‌دهد.در  بسیاری از اشعار این مجموعه ما می‌بینیم که علیه ایمان‌فروشان و ریاکاران اشعار زیبایی سروده شده است.

‌«درویشی ما سلطنت ماست، اگرچه!
‌دنیاست گدایی که رسیده ست به شاهی»

***
«‌مردان عشق و معجزه ما هستیم، مردان اربعین و امین‌الله

‌آنان به مکر و حیله هر از گاهی تیری در این سپاه می‌اندازند»

‌نغمه مستشار‌نظامی شاعر و دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در این مراسم در سخنانی با اشاره به اسامی کتاب‌های قزوه گفت: از «پرستو در قاف» تا «شبلی و آتش» ‌از «این همه یوسف» تا «دو رکعت عشق» ‌از«نخلستان تا خیابان» تا «خورشیدهای گمشده» ‌از «قدم زدن در کلمات» تا «عشق علیه السلام» ‌با «این همه یوسف»، «با کاروان نیزه»، ‌«سوره انگور» را تلاوت کردی تا بدانیم«پشت هر سنگ خداست».

وی ادامه داد: کتاب شام اود مثل دیگر آثار  قزوه الگو و کتاب درسی‌ست برای سرودن و تدوین دواوین ادبی. ‌کتاب با سلام آغاز می‌شود و به خداحافظ ختم می‌شود، ‌تحمیدیه‌ها؛ اشعاری تقدیم به حضرت ختمی مرتبت و اهل بیت(ع)؛ رمضانیه‌ها، عارفانه‌ها و اشعار اجتماعی همگی نمونه‌های عالی شعر پارسی امروزند و اگر از دوران ما همین یک کتاب به آیندگان برسد برای نمایان کردن جلوه‌های با شکوه سبک ادبی شعر انقلاب اسلامی کافی است.

‌زیبا فلاحی شاعر و منتقد ادبی با سخنانی تحت عنوان «سلوک در انقلاب ؛ سرود در شعر ناب» گفت: علیرضا قزوه از جمله شاعران پرکار  معاصر است. او در مجموعه غزلیات «شام اود» تمام آلام و اعتقادات خود را فرآوری کرده است. با آنکه شاعر عنوان مجموعه را در مقدمه؛ حاصل سفر خود در هندوستان و رفت و آمد در شهرهای کلکته و لکهنو و کشمیر و… نوشته است؛ اما جز تک بیت  زیر در لفظ و بیان از آن سرزمین‌ها نگفته است:‌ «همیشه شعله در جان ها زدن کار پلیدان است /‌به رسم هندوان شرط است؛ هندو را بسوزانیم» و از کابل و خجند و هرات بیشتر سروده است:‌ ‌«راه خجند و نخشب و پنج راز مرو و چارجوی من است/ چون غزنه و مزار و هرات ؛ کابل پسرعموی من است»

‌ ‌فلاحی افزود : سمبلیسم قزوه در این مجموعه  آشکارتر است. جریان سمبلیسم از دوران نیما آغاز شد و کسانی چون آتشی؛ فروغ ؛ اخوان و دیگران پس از وی این سبک و اندیشه را دنبال کردند . علیرضا قزوه نیز با اتکا به مسئولیت خود در قبال جامعه ؛ به طور غیرمستقیم از زبان نماد با اهل راز سخن می‌گوید: ‌«سکوت ماهیان را گوش ماهی ها نمی‌دانند /‌که ما خاکیم و می فهمیم فرق ماه و ماهان را»

‌سید حکیم بینش شاعر افغانستانی از علیرضا قزوه به عنوان «شاعر همۀ زمان های انقلاب» نام برد و عنوان نمود: مجموعه شام اود، سروده  علیرضا قزوه، مثل مجموعه‌های از نخلستان و خیابان، شبلی و آتش، صبح بنارس، عشق علیه السلام و با کاروان نیزه، مخاطب را پای صمیمی‌ترین و بی‌ریاترین حرف‌ها می‌نشاند؛ حرف‌هایی که همه از جنس دل‌اند.‌چیزی که در این مجموعه خیلی به چشم می‌آید، تنوع مضامین است، تنوع در این مجموعه خیلی زیاد است.‌این تنوع باعث شده است که خواننده با فضاهای متفاوت و متنوعی روبه رو باشد. می‌توانیم هرکدام این فضاها را به باغی تشبیه کنیم که هر کدام زیبایی خاص خود را دارد. ‌یک باغ اشعار آیینی وی است، باغ دیگر اشعاری عرفانی و تغزلی که گاه رنگ و بوی حماسی هم می‌گیرد، باغهای دیگر هم اشعار اجتماعی و اعتراضی اوست.

سید مسعود علوی تبار شاعر و نویسنده که که مدیریت اجرایی این نشست را بر عهده داشت‌، در سخنانی گفت:‌ حکایت‌های مجموعه شام اود تلخ است، اما درد حاصل از این تلخی شیرین است. به گونه‌ای که حلاوت و شیرینی، خود؛ سخن‌ها از این انجمن و از این مجموعه جهت افشا و انتشار به بیرون می‌برد. با اینکه در این مجموعه، غزلیاتی با مضامین آئینی، اجتماعی، سیاسی، اعتراضی، و … به وفور پیدا می‌شود، اما، به جرئت می‌توان گفت که محتوای اصلی و غالب تمامی این اشعار حتی اشعار مذکور، بازتاب حالات باطنی و درونی شاعر است که با صبغه‌ای عرفانی و متافیزیکی ملوٌن گشته‌اند.

وی ادامه داد:  غزلیات شام اود بدون از هر گونه تکلف و تصنعی، با مدد از واژه‌های متعارف زبان، و با بهره‌گیری از شگردهای بلاغی و کلامی به لطیف‌ترین حالت، و استوارترین شکلی سروده شده‌اند. ذهن شاعر همواره از مسیر پدیده‌های مأنوس طبیعی، به دالان‌های تو در تو و حیرت‌آور عوالم مفهوم ناپذیر خیال، پروازی شگفت دارد. نمی‌توان ابیات و اشعاری از شام اود را دید و رگه‌های از این حیرانی را در آنها مشاهده نکرد. از این رهگذر، همواره و با هر بار خواندن غزلیات این کتاب شریف، با مفاهیمی جدید و نوظهور مواجه می شویم که ذهن خواننده را در تکاپویی تازه ، به وادی جدیدی از مفاهیم رهنمون می‌سازند.