بانوانی که از جامعه جا نمی‌مانند

 مشاغل خانگی ایده جدیدی است؟ نه! اگر تاریخ ایران را مرور کنیم و به اسناد زنده یعنی صنایع دستی و هنرهایی که خالقش بانوان ایرانی بوده اند مراجعه کنیم، متوجه خواهیم شد که شوق زنان کشورمان برای داشتن نقش اجتماعی، یادگیری یک هنر و مهارت، کمک خرج خانواده بودن و از طرفی دور و در امان ماندن از یکنواختی «خانه داری صِرف» تشویقشان کرده تا هنر، مهارت و کاری را هم شانه به شانه امور خانه یاد بگیرند.

کارمند خودم؛ کارفرمای خودم

باید گفت که این موضوع در امتداد طولانی خود در تاریخ این مرز و بوم، صرفاً جنبه سرگرمی و درآمدزایی ندارد. کسب این توانمندی و یادگیری این هنرهای خانگی بارها و بارها به قیمت حفظ عزت نفس بانوان، محکم ماندن حریم و کیان خانواده و در امان ماندن از فقر و فلاکت ختم شده است.

تاریخ، زن های گمنام بسیاری را به یاد دارد که وقتی همسرشان و سرپرست خانواده دچار بیماری شد یا فوت کرد، در این رنج و فقدان دستشان جلوی دیگران به خصوص نامردان دراز نشد و با همان هنر تمام قد زنانه و خانگی گلیم آینده و آبروی خودشان و خانواده را با سربلندی از آب مشکلات بیرون کشیدند. صنایع دستی و هنرهای زنانه همیشه چشم تاریخ را حیران کرده و امروز هم خانم های بسیاری مشتاقند بدون اینکه از خانه و کاشانه شان دور شوند بتوانند سرگرمی، کار نیمه وقت و درآمدی داشته باشند که از قضا مورد علاقه شان هم باشد. خودشان هم کارفرمای خودشان باشند. کارهایی که چند مصداق آن را در ادامه مرور می کنیم.

مکرومه؛ درآمد با گره های به صرفه

مکرومه از آن هنرهاست که تقریباً هیچ وقت از مُد نیفتاده، گاهی در اوج بوده و گاهی کمتر اما همیشه بوده. مدتی است مکرومه بافی دوباره مورد اقبال عمومی قرار گرفته به خصوص استفاده از آن برای تزیین آینه، جعبه های لوازم بهداشتی و آرایشی، جلوه دادن به کالاهای خواب، آویز تزئینی و غیره. نسل جدید مکرومه بافی با نمونه قبلی که دهه هفتاد و هشتاد رونق داشت، یک تفاوت اساسی دارد. مکرومه های جدید بر پایه رشته های پنبه ای و نخی هستند و از طرفی با گره بافی بسیار ساده اما چشم نواز انجام می شوند.

خلاقیتی سریع و زیبا با گره

در واقع مثل نمونه های 2، 3 دهه قبل بافت سخت و پیچیده در مکرومه، طرفدار ندارد و علاقه عموم به ساده پسندی است. با مرور چند ویدئو در فضای مجازی می توان این هنر را یاد گرفت. تکه های چوب و اقلامی که در خانه دورریز به حساب می آمدند هم برای ساخت دکور مکرومه کاربردی دوباره خواهند داشت. این، هزینه نهایی را کم و برای تولید کننده به صرفه می کند. کوچکترین سایز آینه های مکرومه نزدیک 200 هزار تومان قیمت دارند. آویزها و بقیه محصولات هم قیمتی بالاتر. بافت یک آویز ساده مکرومه به شرط آماده بودن اقلام، بیشتر از دو ساعت وقت نمی گیرد.

درآمدی که به «قلاب» شما می افتد

قلاب بافی از آن هنرهاست که بیشتر خانم های ایرانی معمولاً با آن آشنا هستند. دست کم یک لیف، اسکاچ یا رومیزی ساده یا موتیف بافته اند. قلاب بافی برخلاف ظاهرش اصلاً سخت و پیچیده نیست. بافت های پایه و چند ترفند معمولی برای زاویه دادن به بافت و متنوع کردن آن را اگر یاد گرفته باشی به راحتی می توانی بدون داشتن نقشه بافت، ذهنی و خلق الساعة ببافی. موتیف هم برخلاف نام عجیب و غریب و ظاهر پیچیده ای که دارد، اتفاقاً از ساده ترین انواع بافت محسوب می شود. معادل موتیف بافی همان تکه دوزی با پارچه است. چیزی شبیه چهل تکه دوزی. تکه های مربعی ساده بافت را با چند رگه نخ رنگی و طرح دادن پایه های بافت به اجزای جورچینی تبدیل می کنند که کامل شده آن چشم نواز و خیره کننده خواهد بود.

همه فواید یک هنر خانگی

قلاب بافی برای رفع اضطراب و کمک به اعتماد بنفس به شدت پیشنهاد می شود. درست است کمی وقت گیر به نظر می رسد اما ماهرانه، ذهن شما را از تنش و فشارهای زندگی دور می کند. وقتی هم اثرتان کامل شد به خودتان خواهید بالید که چنین توانایی خوبی دارید. امروزه رومیزی های قلاب بافی مثل قبل طرفدار ندارد. استفاده از تکه های موتیف به عنوان زیرلیوانی، توسینی، تابلوی محصور در قاب «کارگاه خیاطی»، اقلام کاربردی مانند روتختی و روبالشتی یا رومبلی، شال مبل و… طرفدار بیشتری دارد. قیمت یک زیرلیوانی موتیف ساده دست کم 50 هزار تومان است. درآمد شما برای اقلام قلاب بافی دیگر، حتماً بیشتر خواهد بود. یک روتختی تک نفره به سبک ماندلابافی از یک تا 3 میلیون تومان هم به فروش می رود.

برکت نور و عطر؛ شمع و اسماج

امروزه عاشقان ساخت شمع، اسماج، عود و اسانس های معطر خانگی بسیارند. آنهایی که ساخت این اقلام به خصوص شمع را تجربه کرده اند، خوب می دانند که اگر روشن کردن شمع برای مثال به اندازه کمیت عدد 10 حال آدم را خوب کند، ساخت شمع، عددی معادل صد دارد. این برای عود و اسانس هم مصداق خوبی است. ساده ترین شمع ها با فتیله پایه و نخ یعنی کم هزینه و راحت ترین شمع ها برای سازنده، دست کم ده هزار تومان سود مابه ازای هر شمع سایز کوچک دارد. برای شمع های وارمر و فیتیله دار مخصوص اما این عدد و رقم فرق می کند.

حال خوب، نور دل انگیز و عطر خوش

شمع های با بافت موم، شمع هایی با افزودنی های گیاهی، اسانس و… هم که سود بیشتری دارد. در حال حاضر کوچک ترین سایز شمع دست ساز خانگی در بازار 30 تا 40 هزار تومان قیمت دارد. اسماج هم که دسته ای زیبا و تهیه شده از مازاد یا دورریز گیاهان دارویی معطر، میوه ها و چوب های خوش عطر است، سود خوبی دارد. برای مثال یک اسماج سایز کوچک تشکیل شده از پره پرتقال، رزماری و ساقه اسطوخودوس و ساقه رز، دست کم بین 60 تا 70 هزار تومان قیمت دارد.

نقاش شو! حال و سود خوبی دارد

بعضی از ما خانم ها ذوق و هنر معمولی اما قابل قبولی در نقاشی داریم. نقاش نیستیم حتی از نوع آماتور آن، اما اگر قلمو، بوم و رنگ دستمان بدهند احتمالاً بتوانیم منظره ای ساده و شاید دلنشین را ترسیم کنیم. تابلوهایی که افراد هنرمند یا آکادمیک رفته رشته نقاشی و هنرهای تجسمی به قاب تصویر می کشند معمولاً کاملاً حرفه ای هستند. روزها چه بسا ماه ها از آنها زمان و توان گرفته تا خلقش کنند. رگ و ریشه و اصالت هنری دارند و به همین دلایل قیمتی قابل توجه. خریدش برای همه آسان نیست.

نکته مهمتری هم البته وجود دارد. در خرید چنین آثاری خیلی مهم است که خریدار شرایط نگه داری، ترمیم و مراقبت از تابلو را هم داشته باشد. همین، خرید تابلوهای آنچنانی را برای عموم جامعه نشدنی می کند. از طرفی خانه های کوچک امروز وسعت و دیوار بزرگ آنچنانی ندارد که یک تابلو با چنین قیمت هایی بتواند در آن بدرخشد و حق مطلب آن ادا شود.

دلخوشی با نقاشی های کاملاً ساده

همه ما معمولاً دوست داریم دکور خانه را هر از گاهی عوض کنیم. اگر تابلو و سازه های تزیینی بزرگ بخریم، معمولاً این تغییرات سخت می شود. داشتن یک تابلو نقاشی کوچک که بتوان آن را هربار یک گوشه از خانه گذاشت و از زیبایی منظره ساده اما دوست داشتنی اش لذت برد، حتماً انگیزه خوبی برای آغاز کسب و کار خانگی با ترسیم تابلوهایی با ابعاد کوچک است. کوچکترین سایز تابلو نقاشی معمولاً بین 150 تا 200 هزار تومان قیمت دارد.

منجوق دوزی با مساعدت اقوام!

منجوق دوزی هنر خانگی دلنشین دیگری است که البته کم فوت و فن هم نیست. دست کم باید یک سررشته کوچکی داشته باشید تا بتوانید از آن به درآمد و سود برسید. برای منجوق دوزی خانگی می توانید به بستگان سفارش کنید، تزیینات ملیله و منجوق لباس های قدیمی را دور نریزند و به دست شما برسانند.

این کار دو فایده دارد. منجوق کمی گران شده و از طرفی نمونه های جدید کیفیت سابق را ندارد. یعنی اگر شما بخواهید منجوق، پولک و ملیله ای بدوزید که نشکند و رنگ خودش را از دست ندهد، باید هزینه قابل توجهی بپردازید. این برای یراق دوزان و خیاطان مقدور است اما برای شما که یک کسب و کار خانگی را به تازگی شروع کرده اید و می خواهید یراق بفروشید یا از منجوق برای تزیین کارهایی که آماده کرده اید، استفاده کنید، نه! بنابراین استفاده از ظرفیت های موجود و بازچرخانی دورریزها به صرفه تر است. یک یراق یک متری با منجوق دوزی بسیار ساده با کمترین ابزار هم بین 70 تا 90 هزار تومان قیمت دارد.

قدر دستپخت خودت را بدان بانو!

خانم هایی که کدبانوی خوبی در میان آشنایان و اقوام شناخته می شوند و دست پختشان زبانزد است، دو راه برای درآمدزایی از طریق پخت و پز خانگی دارند. اول، اینکه متمرکز شوند روی تولید چاشنی، دسر، ترشی و مرباها یا انواع پیش غذا و پس غذای سنتی و شناخته شده ای که بین مردم طرفدار پر و پا قرص دارد. انواع کارخانه ای آن را کمتر می توان پیدا کرد یا چنانچه که باید باشد، نیست. طعم، عطر و مزه خانگی را به هیچ وجه ندارد.

شاید بگویید در این حوزه دست در بازار زیاد است. تجربه اما ثابت کرده  بازار خوراک و پوشاک معمولاً کمتر اشباع می شود. به خصوص اگر فرد تازه وارد، بتواند محصول جذاب و جدید ارائه دهد.

نه فقط برای درآمد که برای پس انداز هم!

حالا شاید بد نباشد، چند مثال و مصداق بیاوریم. غوره هایی که مناسب آبگیری نیستند، معمولاً دورریز می شوند. شما می توانید با خرید و خشک کردن آن بسته های گرده غوره به عنوان یک چاشنی عالی تهیه کنید. پوسته روی لبو بیشتر از بخش گوشتی آن رنگدانه دارد. وقتی خوب شسته و خشک شود یک رنگ دهنده کاملاً طبیعی، به صرفه و فوق العاده با کیفیت تهیه کرده اید و… همیشه تهیه این اقلام جنبه فروش و درآمد ندارد، گاهی حکم پس انداز دارد. فکر کنید شما با خشک کردن پوست پرتقال، خلال پرتقال، نارنج یا نارنگی برای نواع شیرین پلو و پلوهای سنتی، مواداولیه ای تهیه کنید که عطر و طعمش ده برابر نمونه های آماده و بازاری است و از این دست مثال ها برای افزایش برکت در خانه کم نیست.

هنر آشپزی منهای مواد نگه دارنده

مواد نگه دارنده به طرز عجیبی آفت سلامتی شده اند. برای همین خیلی ها مواد خانگی و بدون نگه دارنده و افزودنی های مجاز صنعتی را ترجیح می دهند. مربا، کمپوت و ترشی بهترین نمونه برای این موضوع هستند. با فوت فن های بسیار ساده به خصوص شگردهایی که کمک می کند مواداولیه کمتری استفاده کنید. نتیجه اما نه تنها به همان خوبی قبل که بهتر از آن هم شود، می توان ترشی، مربا، رب، سس، چاشنی، کمپوت و دسرهایی با قابلیت ماندگاری یکساله بدون استفاده از هیچ گونه نگه دارنده تهیه کرد، هدیه داد و فروخت. این برای تهیه پودر سیر، پیاز برشته خشک، برگ مو، پودرهای مقوی خانگی و… هم مصداق دارد.

مشاغل خانگی، گمنام و مهجور نیست

امروزه کسب و کارهای خانگی مثل قدیم، گمنام و مهجور نیستند. ساز و کار اداری و حتی فرآیند ثبت و… برایشان در نظر گرفته شده است. هر خانم خانه دار بعد از مدتی آزمون و خطا برای مصرف غیرخانوار، یادگیری اصول بازار و تمرین مهارت قبول سفارش و فروش محصولات و جلوگیری از زیان و رسیدن به سود، با ورود به این سامانه ها و کسب و کار می تواند فرآیند رسمی تری را هم تجربه کند. فرآیندی که شاید آغاز کارآفرین شدن او هم باشد. برای مثال، هستند گروه هایی که در حوزه آشپزی شبکه خانگی را بسیج کنند و از این دست مثال ها در هر رشته وجود دارد.

به یاد دستپخت های خوب مامان!

تهران و کلانشهرها میزبان افراد بسیاری است که در قالب مهاجرت موقت دور از خانه و خانواده و مشغول، تحصیل یا کار شده اند. چشیدن طعم دستپخت خانگی شبیه دستپخت مادر که چیزی ورای یک سفارش غذای معمول و کلیشه رستورانی باشد، آرزوی خیلی هاست. اینکه در غربت باشی و بتوانی یک قورمه سبزی مامان پز و دوست داشتنی بخوری نه یک خورشت رستورانی با چاشنی های اغراق شده و طعم دور از اصالت دستور غذا و دستپخت خانگی، یک شانس و تجربه خوب به حساب می آید. در شهرهای بزرگ گروه هایی هستند که غذاهای خانگی را به دست مشتاقان می رسانند. شما هم می توانید شانس خودتان را امتحان کنید و پای اجاق گاز خانه به درآمد برسید. این گروه ها مشتاق اعضای جدید و گسترش شبکه شان هستند.

کیف دوزی خانگی شبیه نمونه بازاری

دوخت و دوز کیف از آن هنرهای سخت به نظر می رسد که اتفاقاً فقط پیچیده به نظر رسیده است. دوخت آن چندان هم محال نیست. از قضا با اقلام ساده، بازیافتی و یراق آلات کیف و لباس های قدیمی و البته خرج کردن کمی هنر و سلیقه می توان نمونه جذابی از آن را تهیه و تجربه کرد. کافیست چند متر نمد ضخیم صنعتی تهیه کنید. یک الگوی دوخت ساده هم لازم است. دسته و زیپ کیف قدیمی، کمی پارچه برای تو دوزی و ایجاد جیب و بخش های جداکننده داخلی کیف، یراق آلات تزیینی و… کمک می کند محصول نهایی به نمونه بازاری آن نزدیک تر شود.

جاکلیدی، عروسک و پیکسل نمدی

با قسمت های بریده شده و مازاد هم می توان پیکسل نمدی، عروسک نمدی و جاکلیدی های جذاب نمدی تهیه کرد. برای تزیین نمای کیف هایی که ابعاد آن بستگی به سلیقه خودمان دارد یا مشتری هم می توان از تکنیک نقاشی روی پارچه، روبان دوزی یا گلدوزی های بسیار ساده و خطی حتی تکه دوزی با مازاد پارچه های جین، چرم و گلدار هم استفاده کرد.

گلدوزی با روبان های رنگارنگ

هنر روبان دوزی به جز برای تزیین و جلوه دادن به اقلام خانگی، به صورت مستقل خودش هنری ساده، بینهایت جذاب و پرطرفدار محسوب می شود. شما با نیم متر و حتی کمتر از چند رنگ مختلف روبان، می توانید گلدوزی محشر و چشمنوازی انجام دهید که رومیزی، کیف، کفش، لباس و حتی کالای خواب و پرده خانه شما را بسیار شیک و دوست داشتنی کند.

تبدیل لباس ساده به مجلسی با روبان!

روسری و انواع شومیز ساده در بازار وجود دارد که قیمت مناسبی دارند و چندان گران نیستند اگر به نتیجه هنرتان مطمئن هستند، این اقلام را فله ای خرید کنید با کمی صرف وقت و روبان دوزی در قالب متن دوزی یا حاشیه بافی، آن را به یک لباس شیک و مجلسی تبدیل و به قیمت دلخواه خودتان بفروشید. این برای حاشیه دوزی انواع روسری، مانتو، شومیز و چادرِ عروس خانم های محجبه گزینه ای عالی برای مراسم های مهم پیش از ازدواج است. یک روسری کرپ ساده عرض 140 را می توان با 120 هزار تومان تهیه کرد اما همان روسری با کمی حاشیه روبان دوزی بسته به نوع دوخت از 250 هزار تا 380 هزار تومان هم به فروش می رسد.

چالش های معمول کسب و کار خانگی

بعضی وقت ها خیلی ها دوست دارند یک تزیین هنرمندانه روی لباس ها و لوازم زندگی شان داشته باشند اما نمونه های آماده یا کیفیت کافی ندارند یا انواع دست دوز مزونی و گالری دوز به بهانه منحصربفرد و سفارشی بودن چنان قیمت بالایی دارند که رویای تهیه آن را باید در خواب دید. بعضی خانم های خانه دار اما شمّ اقتصادی خوبی دارند. می دانند که سرمایه اولیه محدودی دارند، از طرفی نمی توانند ریسک کنند و لباس، کیف یا اقلام ساده را بخرند با هنری آن را کامل کنند و بفروشند چون از جو بازار و سلیقه مشتری هم چنان که باید آگاه نیستند. در عوض بسیار هم مشتاقند، مشتری جمع کنند و شناخته شوند. در مقابل این چالش ها چه باید کرد؟ راهکار و فکر بکر این خانم ها انجام خدمات تکمیلی است. برای مثال مشتری آرزو داشته یک لباس کاموا با فلان طرح گلدوزی داشته باشد، لباس ساده را ارسال می کند و کدبانو برایش دوخت موردنظر را انجام می دهد یا کارهایی از این دست…

بدون سرمایه اولیه با یک ایده عالی!

چند مثال دیگر؛ یک خانم همیشه مشتاق بوده مانتوی جین با گلهای پارچه ای و تکه دوزی درشت داشته باشد، این سفارش را هم قبول می کند. بعضی ها دوستدار محیط زیست هستند و تمایل دارند اقلامی را تهیه کنند که دورریز بوده اما هنر دست یک نفر آنها را به چرخه کاربرد برگردانده است. خانم های خلاقی هستند که با تکه های پارچه پادری ها جذاب می بافند. تکه قالیچه های پوسیده را به سبک وینتیج یا تکه دوزی بهم وصل می کنند و کفپوشی منحصر بفرد و چشمنواز تهیه می کنند. هستند خانم هایی که با تکه های پارچه جین، کیف پول و دستگیره می دوزند یا به سبک خاص می بافند.

دورریزها دوباره زاده؛ دوباره زیبا می شوند

بعضی ها یک نوار زوار ساده تهیه می کنند، تکه هایی از پارچه یا ملحفه دوست داشتنی که بافت سالم و محکمی دارد را تبدیل به زیرانداز جمع و جور خانگی یا سفری می کنند. وقتی شال گردن قدیمی را می شکافند از بافت محکم و سالم کاموای آن برای خودشان یا دیگران پاپوش می بافند. با تکه پارچه هایی که از خیاط خانه نزدیک خانه می گیرند، کیف می دوزند و خلاصه که هنر و مهارتشان در صرفه جویی تمامی ندارد.

هنرهای مونتاژی؛ خوش سود و به صرفه

بعضی خانم ها هم ید طولایی در مونتاژ هنری دارند. کافیست چند دانه منجوق و مهره درخشان به دست بگیرند و کمی کلاف نخ. ناگهان بعد از یکی، دو ساعت همان مهره های پراکنده را به دستبندی جذاب و شوق برانگیز تبدیل می کنند. گلسازی از صفر تا صد مثل ساخت گل چینی در توان و حوصله همه خانم ها نیست. امروزه انواعی از گلسازی وجود دارد که اقلام آن از قبل ساخته شده و نحوه چیدمان آنها در کنار هم است که گلدان گل مصنوعی جذابی می سازد. برای مثال همین گل های کریستالی.

گلبرگ ها، کاسبرگ، ساقه و بقیه قسمت های گل فروخته می شود. ما به ازای مونتاژ هر شاخه گل، دستمزدی به سازنده اختصاص پیدا می کند. این هم یکی از شیوه های کم دردسر داشتن یک شغل خانگی تمیز، بدون نیاز به سرمایه اولیه و ریخت و پاش است.

زندگی زیبا به سبک پسماند صفر!

ساخت تابلو با اقلام طبیعی مانند گل خشک، کنف، کلاف های رنگی، هسته گیاهان، پارچه های مازاد و استفاده از انواع کوک برای حاشیه دوزی تابلو هم، کار خلاقانه ای است که امروزه علاقمندان به تابلوهای گیاهی و بازیافت طبیعی را بیش از پیش کرده است. نکته جالب توجه اینکه مواد اولیه این تابلو معمولاً بسیار ارزان و برخی مواقع حتی رایگان است اما یک تابلوی کوچک آن در ابعاد «آ.سه» دست کم 200 تا 300 هزار تومان قیمت دارد.

هنر؛ ارزش دادن به ساده ترین ها

در کل این هنر، تکنیک، خلاقیت و مهارت شماست که به اقلامی ساده و کم ارزش، ارزش افزوده مالی و هنری می دهد. اگر از خانه داری صرف خسته شده اید اما تمایل، روحیه یا نیاز به آن را ندارید که برای داشتن کار یا سرگرمی از خانه دور شوید، داشتن سرگرمی و مشاغل خانگی راه مناسبی برای افزایش نشاط، تقویت روحیه اجتماعی، تکریم و عزت نفس شما و داشتن درآمد برای بهبود وضع مالی خودتان و خانواده است. ضمن اینکه آدمی نمی داند روزگار چه برایش در آستین دارد؟! گاهی آموختن یک هنر که به نظر ساده و ناچیز هم می رسد، در یک مقطع و جایی از زندگی می تواند آبروی آدم را حفظ کند و برایش اعتبار بیاورد؛ تاریخ پر از این واقعیت-قصه هاست.

پایان پیام/