صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
کشورهای این قاره به جهت غنی بودن از لحاظ مواد خام و معدنی، ظرفیت‌های کشاورزی، بازار بکر و گسترده، نیروی کار ارزان و ظرفیت‌های اجتماعی، نه تنها برای ایران بلکه برای قدرت‌های اقتصادی شرق و غرب مهم هستند.
پس از ۱۱ سال رئیس‌جمهور ایران به دعوت رسمی مسئولین کشورهای آفریقایی به قاره آفریقا سفر کرد. این اتفاق خبر از توسعه روابط بین‌المللی کشور و گسترش روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می‌دهد.
مبنای سیاست خارجی دولت سیزدهم بر توسعه روابط با کشورهای دیگر است. قاره آفریقا متشکل از مجموعه‌ای از کشورهای در حال توسعه با درجات پیشرفت و توسعه متفاوت است که ارتباط با آن‌ها در کنار ظرفیت‌های سیاسی و فرهنگی، از لحاظ اقتصادی نیز مزایای خاصی برای کشور به همراه دارد.
چرا قاره آفریقا مهم است؟
کشورهای این قاره به جهت غنی بودن از لحاظ مواد خام و معدنی، ظرفیت‌های کشاورزی، بازار بکر و گسترده، نیروی کار ارزان و ظرفیت‌های اجتماعی، نه تنها برای ایران بلکه برای قدرت‌های اقتصادی شرق و غرب مهم هستند. همچنین این کشورها مورد توجه جدی قدرت‌های اقتصادی میانی نظیر هند و برزیل قرار گرفته‌اند.
علاوه‌بر ظرفیت‌های بیان شده، این قاره حدود ۲۰ درصد از وسعت خشکی‌های جهان و ۱۴ درصد از جمعیت جهان را در بر گرفته است. تنوع قومیتی و فرهنگی، نظام‌های سیاسی مختلف، ساختار اقتصادی ناهمگون و سطوح توسعه متفاوت در کشورهای قاره آفریقا از دیگر ویژگی‌های کشورهای این قاره هستند.
از ۵۴ کشور آفریقا، ۱۱ کشور دارای ذخایر نفتی هستند که جمعا ۸۸ میلیارد بشکه می‌شود. همچنین ۳۳ کشور با کمترین درجه توسعه یافتگی هستند که ۷۰ درصد کشورهای کمتر توسعه یافته‌ی جهان را شامل می‌شوند. گفتنی‌ست از کشورهای آفریقایی، ۲۷ کشور نیز عضو سازمان همکاری اسلامی هستند. ۱۰ کشور این قاره نیز صادرکنندگان نفت به سایر جهان هستند.
آفریقا دومین قاره وسیع جهان است که یک پنجم خشکی‌های زمین را شامل می‌شود و حدود یک پنجم جمعیت جهان را نیز در خود جای داده است. علاوه‌بر این طبق آمارهای رسمی منتشر شده توسط نهادهای بین‌المللی، ۹۶ درصد الماس، ۹۰ درصد کروم، ۸۵ درصد پلاتین، ۵۰ درصد کبالت، ۵۵ درصد منگنز، ۴۰ درصد بوکسیت، ۱۳ درصد مس، ۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا و ۳۰ درصد توریوم و اورانیوم جهان به صورت طبیعی در این قاره ذخیره شده است.
گفتنی‌ست که ظرفیت‌های قاره آفریقا تنها معطوف به این موارد نیست. این قاره از نظر دارا بودن فلزات ارزشمندی چون آهن، قلع، روی، سرب، زغال‌سنگ، سنگ‌های قیمتی و نیکل در جایگاه بالایی قرار دارد. همچنین از نظر جغرافیایی نیز به جهت وجود چهار تنگه استراتژیک دریایی(کانال سوئز، تنگه جبل‌الطارق، باب‌المندب و دماغه امید نیک) و قرار گرفتن مابین قاره‌های اروپا و آسیا، موقعیت ویژه‌ای دارد.
مجموعه‌ی کشورهای آفریقایی حدود یک سوم اعضای سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای وابسته را تشکیل می‌دهند. همین امر موجب شده تا بسیاری از کشورها برای پیشبرد هدف‌های بین‌المللی خودشان به حمایت این کشورها نیازمند باشند.
فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو
روابط ایران با آفریقا سابقه‌ی خوبی دارد اما در چند سال گذشته به دلیل سیاست‌خارجی ویرانگر دولت روحانی، پیشرفت چندانی در روابط ایران با این کشورها صورت نگرفت. حالا اما سیاست‌های اتخاذ شده در دولت سیزدهم موجب شده تا نه تنها روابط جمهوری اسلامی با سایر کشورها توسعه یابد بلکه روابط اقتصادی با آن کشورها نیز گسترش پیدا کند.
همکاری با اوگاندا
اوگاندا یکی از کشورهای آفریقایی است که آیت‌الله رئیسی با دعوت رسمی قصد سفر به آنجا را دارد. این کشور دارای صنعت لبنیات بزرگ و روبه‌رشدی است که از لحاظ صادراتی نیز از پتانسیل بالایی برخوردار است. با این حال اما مقدار زیادی از شیر تولید شده در این کشور به دلیل نبود امکانات فرآوری و نگهداری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. همین موضوع می‌تواند یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری کشور باشد. سرمایه‌گذاری در این بخش، به ویژه در احداث کارخانه‌های فرآوری شیر، سردخانه و کارخانجات تولید محصولات لبنی، می‌تواند فرصت بسیار خوبی برای کشور باشد.
همچنین این کشور در بخش کشاورزی نیز از ظرفیت بالایی برخوردار است و در تولید انواع مختلف محصولات زراعی، انواع میوه‌ها، سبزیجات و محصولاتی همچون چای و قهوه عملکرد مطلوبی دارد. بازار مواد غذایی این کشور توانایی پاسخگویی به تقاضای داخلی محصولات غذایی را دارد اما به دلیل کمبود زیرساخت‌های ذخیره‌سازی و حمل و نقل نمی‌تواند از محصولات تولیدی خود استفاده لازم را ببرد. همین امر می‌تواند یکی دیگر از بخش‌های سرمایه‌گذاری ایران باشد.
در بخش کشاورزی نیز فرصت خوبی پیش روی ایران است. این کشور به دلیل زمین‌های حاصلخیز بلااستفاده و ارزان قیمت، منابع آبی و نیروی کار می‌تواند موقعیت مناسبی جهت انجام کشت فراسرزمینی ایجاد کند. بررسی‌ها حاکی از آن است که مسئولین اوگاندا به دنبال توسعه‌ی بخش کشاورزی خود و فاصله گرفتن از کشاورزی سنتی به کشاورزی مکانیزه هستند. سرمایه‌گذاری در این بخش و همچنین صادرات ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی می‌تواند فرصت خوبی را سر راه کشور گذارد.
کنیا؛ کشور فرصت‌ها
مناطق شرق آفریقا می‌توانند بسیاری از نیازهای اساسی کشور را تامین کنند. کنیا، سومالی و تانزانیا جزو بزرگترین گله‌داران آفریقا هستند. همین امر سبب می‌شود تا بتوان گوشت تازه و گرم از این کشورها وارد کرد. در حال حاضر ۳ خط کشتیرانی بین بندرعباس و بندر مومباسا فعال بوده که حدودا هر ۱۱ روز یک کشتی در این مسیر در حرکت است. استفاده از این مسیر می‌تواند نیاز کشور به گوشت و سایر اقلام کشاورزی را تامین کند.
کنیا به دلیل داشتن جمعیت جوان و همچنین دسترسی به مواد اولیه تولید، می‌تواند اولین کشور خارجی باشد که ایران در آن شهرک صنعتی تاسیس می‌کند. کنیا در تلاش است تا در مسیر بندر مومباسا در شرق این کشور به نایواشا در غرب، که کریدور تجاری این کشور است، شهرک‌های صنعتی و مناطق پردازش صادرات تأسیس کند. برای این منظور در تلاش برای ایجاد زیرساخت های لازم و همینطور ارائه امتیازات و تسهیلات برای سرمایه گذاران خارجی است. ایجاد شهرک صنعتی توسط ایران علاوه بر تأمین نیاز کشورهای منطقه شرق آفریقا می تواند با توجه به امضای توافقنامه تجارت آزاد بین کشورهای آفریقایی در سال ۲۰۲۱، زمینه صادرات این کالاها به کل آفریقا را تأمین کند.
کشورهای آفریقایی به لحاظ صنعتی بسیار ضعیف هستند. بنابراین عمدتا تولیدات خود را چه در حوزه کشاورزی و چه منابع معدنی به صورت خام صادر می‌کنند. راه اندازی خط تولید ایرانی علاوه بر کمک به فعالان اقتصادی ایرانی می‌تواند با ایجاد اشتغال برای جمعیت جوان کنیایی به بهبود وجهه ایران در کنیا کمک کند. درحال حاضر کنیا یکی از بزرگترین تولیدکنندگان چای و قهوه در دنیا است. اما به دلیل عدم دسترسی به ماشین آلات و توان فرآوری این محصولات، مجبور به صادرات بخش زیادی از چای و قهوه خود به صورت فله است. بنابراین فرصت مناسبی است که فعالان اقتصادی ایران هم به صادرات ماشین آلات صنعتی به این کشور بپردازند و هم نسبت به راه اندازی خط تولید اقدام کنند.
همچنین یکی از حوزه های مورد توجه جهت همکاری حوزه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر است که کشورهای اروپایی چندین توافقنامه در این حوزه با کنیا امضا کرده‌اند. یکی از دستورکارهای دولت کنیا تأمین برق مورد نیاز مناطق دورافتاده و روستایی است که به شبکه سراسری برق دسترسی ندارند. دولت تلاش می‌کند برق این مناطق را از طریق انرژی خورشیدی تأمین کند. با توجه به اینکه شرکت‌های متعدد ایرانی در این بخش فعالیت می‌کنند، این حوزه می‌تواند فرصت خوبی برای حضور شرکت‌های ایرانی در کنیا باشد.
نگاهی به فرصت‌های زیمبابوه
زیمبابوه به دلیل تحریم‌های گسترده‌ی بین‌المللی نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های عمرانی است. این کشور در تمامی ساختارهای اقتصادی نظیر کشاورزی، صنایع و معادن نیازمند بازسازی است؛ به‌طوریکه ایران می‌تواند با سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها و تامین نیروی متخصص و تجهیزات، به این کشور کمک کند. همچنین جمهوری اسلامی می‌تواند با تکیه‌بر ظرفیت‌های اقتصادی خود در پروژه‌هایی از جمله صنایع تراکتور سازی، صنایع دارویی، انتقال فناوری(انرژی‌های تجدیدپذیر و…)، کشت فرا سرزمینی، صادرات دارو، ساخت بیمارستان و اعزام پزشکان متخصص به این کشور، فعالیت کند. زیمبابوه در بُعد صنایع نفت و گاز نیز نیازمند واردات انواع فراورده‌های نفتی است، ضمن آنکه احداث پالایشگاه در این کشور از دیگر زمینه‌های همکاری به شمار می‌آید.
با توجه به ظرفیت‌های کشورهای کنیا، اوگاندا و زیمبابوه می‌توان نتیجه گرفت که توسعه‌ی روابط کشور با این کشورهای آفریقایی می‌تواند علی‌رغم توسعه روابط بین‌المللی و گسترش ارتباطات، در بحث رشد اقتصادی کشور و سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌تواند مثمر ثمر واقع شود.
