صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
به ساعت‌های پایانی اخرین روز سال رسیدیم شاید برای عده‌ای سال سختی بود، اما هرچه بودو نبود گذشت؛ و همینکه زنده ایم باید شکرگزار خداوند باشیم که به قول سعدی شیرین سخن در هر نفسی دو نعمت موجودست و بر هر نعمت شکری واجب.
شکرگزاری فرآیندی است که ما به واسطه ی آن، از نعمت های بی کران پروردگار قدردانی می کنیم، و هم از آثار روحی بی نظیر آن بهره می بریم و هم از این طریق، بلیط ورود نعمت ها را به زندگی خود صادر می کنیم. در آموزه های ادیان مختلف و همچنین در گفته های بزرگانی چون حضرت محمد(ص)، انسان ها به شکرگزاری و سپاس از نعمت های بی انتهای پروردگارشان فرا خوانده شده اند؛ به راستی این چه عملی است که این همه گفته بر انجام آن تاکید می کنند؟ مسلما باید عملی مقدس و پر حکمت باشد.
داستان‌هایی که خداوند در قرآن از انبیاء و رسولان نقل می‌کند، منبعی بسیار عالی برای اصلاح و ارتقای سبک زندگی فردی و اجتماعی است؛ در این داستان‌ها، خداوند خصلت‌ها و ویژگی‌هایی از پیامبران خویش را نمایان می‌کند که در اصل، نسخه رشد انسان برای رسیدن به رستگاری و فرجام نیک محسوب می‌شوند؛ از جمله پیامبرانی که خداوند بارها از زندگی و روش سلوک او و نیز لزوم الگوگیری انسان‌ها از او سخن گفته، ابراهیم نبی علیه‌السلام به عنوان یکی از رسولان اولوا العزم است؛ پیامبر بزرگواری که زندگی خود را در بین بت‌پرستان سرزمین بابل و در زمان حکومت نمرود بن کنعان آغاز کرد و به مرحله‌ای از رشد رسید که الگوی موحدان عالم شناخته شد.
آیات قران درباره شکرگزاری
خداوند در آیات 120 و 121 سوره‌ی نحل درباره ایشان می‌فرماید «إِنَّ إِبْراهیمَ کانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ حَنیفاً وَ لَمْ یَکُ مِنَ الْمُشْرِکینَ» به راستى ابراهیم، یک امت بود که نسبت به خداوند سر تسلیم داشت در حالی که حنیفانه رفتار می‌کرد و از مشرکان نبود. «شاکِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقیمٍ» [و] نعمت‌هاى او را شکرگزار بود. [خدا] او را برگزید و به صراط مستقیم هدایتش کرد. طبق این آیات، حضرت ابراهیم علیه‌السلام زندگی حنیفانه یعنی زیستی کاملاً مبتنی بر فطرت الهی داشت. در این بین، خداوند خصلتی را از این رسول بزرگوار مطرح می‌کند که شاه‌کلیدی برای رشد انسان‌ها نیز محسوب می‌شود؛ این شاه‌کلید، «شکر نعمت» است. در این باره می‌فرماید او ««شاکِراً لِأَنْعُمِهِ» بود و به این دلیل «اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقیمٍ»؛ خداوند او را گزینش کرد و به‌سوی صراط مستقیم هدایت کرد؛ سپس «وَ آتَیْناهُ فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ إِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحینَ»؛ یعنی به او در دنیا حسنه دادیم و او در آخرت (نشئه بعد) از صالحان قرار گرفت.
ویژگی بارز ابراهیم نبی (ع) در اصلاح سبک زندگی
خداوند این چهار ثمره بزرگ برای ابراهیم نبی علیه‌السلام یعنی مجتبی شدن، هدایت به صراط مستقیم، داشتن حسنه در دنیا و بعد صالحیت را مرهون ویژگی‌ِ شکر نعمت ایشان معرفی می‌کند که این مسئله حکایت از ارزش بالای «شکر نعمت» دارد؛ ضمن آنکه شکر نعمت برای هر فردی ثمره‌ی خاص خود را دارد؛ برای پیامبری همچون ابراهیم نبی که عمر خویش را در مسیر عبودیت خداوند قرار داد، ثمره شکر نعمت، رشد در درجات فضل تا رسیدن به مقام صالحیت است و برای عموم انسان‌ها به تناسب رشد و سعی‌شان در حریم خداوند، ثمره‌ای دیگر را در پی دارد؛ در هر صورت شکر نعمت در هر مقام و رتبه‌ای باشد، یک ثمره کلی دارد که همان ازدیاد نعمت است، همچنان که در آیه7 سوره ابراهیم می‌فرماید «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزیدَنَّكُم»؛ یعنی اگر شکر کنید، خداوند قطعاً بر (نعمت) شما می‌افزاید؛ شعر «شکر نعمت، نعمتت افزون کند» از این آیه اقتباس شده است.
آیه ی 12، سوره ی لقمان:
از خداوند بار ها در قران کریم ما را به شکرگزاری فرا خوانده و آن را از علل های اصلی جذب نعمت بر شمرده است. ایشان در سوره ی لقمان، آیه ی 12 می فرماید:
«وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَ مَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ»
«و ما به لقمان حكمت داديم، كه شكر خدا را به جاى آور و هر كس شكر كند، همانا براى خويش شكر كرده؛ و هر كس كفران كند (بداند به خدا زيان نمى‌رساند، زيرا) بى‌ترديد خداوند بى‌نياز و ستوده است.»
این آیه ی نورانی به روشنی می گوید، شکر نعمت‌هاى خداوند، به سود خود انسان است؛ «و من یشکر فانّما یشکر لنفسه». شکرگزاری وسیله ای برای جذب نعمت های بی کران حضرت حق.
آیه ی 7، سوره ی ابراهیم:
«وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»
«و (باز به خاطر آرید) وقتی که خدا اعلام فرمود که شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آرید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است.»
پیام های آیه:
1- سنّت خداوند بر آن است كه شكر را وسيله‌ى ازدياد نعمت قرار داده و اين سنّت را قاطعانه اعلام كرده است. «تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ»
شكر نعمت نعمتت افزون كند
كفر نعمت از كفت بيرون كند
2- خدا براى تربيت ما، شكر را لازم كرد نه آنكه خود محتاج شكر باشد. «رَبِّكُمْ»
3- با شكر، نه تنها نعمت‌هاى خداوند بر ما زياد مى‌شود، بلكه خود ما نيز رشد پيدا مى‌كنيم، زياد مى‌شويم و بالا مى‌رويم. «لَأَزِيدَنَّكُمْ»
4- كيفر كفران نعمت، تنها گرفتن نعمت نيست، بلكه حتّى گاهى نعمت سلب نمى‌شود، ولى به صورت نقمت و استدراج در مى‌آيد تا شخص، كم‌كم سقوط كند. «لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ»
آیه ی40، سوره ی نمل:
در سوره نمل از زبان حضرت سليمان می خوانیم:
«قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِنْدَهُ قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ»
«آن کس که به علمی از کتاب الهی دانا بود (یعنی آصف بن برخیا یا خضر که دارای اسم اعظم و علم غیب بود) گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم (و همان دم حاضر نمود)، چون سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت: این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که (نعمتش را) شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم، و هر که شکر کند شکر به نفع خویش کرده و هر که کفران کند همانا خدا (از شکر خلق) بی‌نیاز و (بر کافر هم به لطف عمیم) کریم است.»
برخی از پیام های آیه:
1- انسان مى‌تواند بر طبيعت وقوانين طبيعى حاكم شود. «أَنَا آتِيكَ»
2- علم منشأ قدرت است. با قدرت علمى مى‌توان به جاى شنيدن صدا و ديدن تصوير، خود اشيا و موجودات را جا به جا كرد. (در انسان، استعدادها، توانايى‌ها و اسرارى است كه تاكنون كشف نشده است). «أَنَا آتِيكَ»
توانا بود هر كه دانا بود
ز دانش دل پير بُرنا بود
3- اولياى خدا نعمت را از او مى‌دانند. «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي»
4- نعمت‌هاى الهى را به زبان آوريم. «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي»
5- انسان، مختار است، نه مجبور. مَنْ شَكَرَ … وَ مَنْ كَفَرَ
6- انسان در گرو عمل خويش است. «وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ»
7- خداوند به شكر ما نياز ندارد. مَنْ شَكَرَ … وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ
نعمت‌هاى الهى برخاسته از فضل و لطف بى‌پايان اوست وحتى اگر ما ناسپاسى كنيم، او به مقتضاى ربوبيّت خود به ما لطف مى‌كند.
شكر نعمت، نعمتت افزون كند
كفر نعمت از كفت بيرون كند
8- دارايى و سخاوت در كنار هم، ارزش است. «غَنِيٌّ كَرِيمٌ»
آیه ی 10، سوره ی اعراف:
خداوند در آیه 10 سوره اعراف می فرماید:
«وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَكُمْ فِيهَا مَعَايِشَ ۗ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ»
«و همانا ما شما (فرزندان آدم) را در زمین تمکین و اقتدار بخشیدیم و در آن بر شما معاش و روزی مقرر داشتیم، لیکن اندک شکر نعمتهای خدای را به جا می‌آرید.»
برخی از پیام های آیه:
1- حقّ بهره‌گيرى از امكانات زمين، براى همه‌ى انسان‌هاست ومخصوص گروه خاصّى نيست. «مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ»
2- آفرينش زمين و شرايط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گياهان، قبول فضولات و تحويل سبزى‌ها و ميوه‌ها و …) به گونه‌اى است كه انسان مى‌تواند در آن نيازمندى‌هاى خود را برطرف كند. «مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ»
3- قوانين حاكم بر طبيعت، به نوعى است كه انسان مى‌تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختيار بگيرد. اگر خداوند آن را رام نمى‌ساخت، بشر به تنهايى قدرت مهار كردن و بهره گيرى از آن را نداشت. «مَكَّنَّاكُمْ»
4- زمين، در اختيار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و كمال برسد و معيشت خود را تأمين كند. مَكَّنَّاكُمْ … سعدى مى‌گويد:
ابر و باد و مه خورشيد و فلك در كارند
تا تو نانى به كف آرى و به غفلت نخورى
5- نعمت‌ها بايد زمينه‌ساز شكر باشد، نه عامل غفلت و عيّاشى. «تَشْكُرُونَ»
6- انسان ناسپاس است و قرآن، مكرّر از كم‌سپاسى مردم و غفلت و بى‌ايمانى غالب آنان سخن گفته است. «قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ»
سخن پایانی
و همین جا از خداوند قادر شکرگزارم که درتصادفی که در جاده غیر استاندارد نایین به اردستان (محدوده ظفرقند)داشتم و با همه ضرباتی که به من وارد شد جان من و عزیزاتم را نستاند و هنوز زنده ایم و نفس می کشیم و به قول سعدی هرنفس جای دو شکر دارد هرچند که من نمی توانم شکر خدای را به جا بیاورم.
و در پایان از انجایی که کسی نمی تواند شکر خدای را به جا بیاورد مگر انکه شکر مخلوق را به جای بیاورد در همین جا از امداد جاده ای اردستان که خیلی سریع ما را به اورژانس بیمارستان اردستان رساندند تشکر می کنم و دعاگوی کارکنان مهربان بیمارستان اردستان هستم که در چکابهای که می کردند بعد از ان یک خدا رو شکر می گفتند که چیزی نیست و این جمله برای من در ان روز سخت شیرین چقدر ارزشمند بود . و همچنین از پرسنل پاسگاه ظفرقند که دلسوزانه به ما در آن روز سرد و پر از مه به یاریمان شتافتند و بسیار کمک کردند سپاسگزارم و از خداوند منان برای همگی شان طول عمر باعزت طلب می کنم . و از خداوند می خواهم که به همه ایرانیان توفیق دهد تا روز به روز وطنمان ایران را آبادتر کنیم .
