صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
والدینی که تمایل دارند فرزندانشان در بزرگسالی به راحتی و با کمترین بحران بتوانند مشکلاتشان را حل کنند و با هر مسئله‌ای ساختار زندگی و ذهنی‌شان از هم نپاشد، کافی است در کودکی با بچهها بازی کنند. بازی کردن مهارت حل مسئله را در بچهها تقویت می‌کند. اما چه بازی‌هایی در این راستا کارساز است
در یک مهمانی خانوادگی دور هم جمع شده بودیم. بچهها سخت مشغول بازی بودند. اما یکی از مادرها مدام فرزندش را امر و نهی می‌کرد و اجازه نمی‌داد از جایش تکان بخورد و حتی با بچهها بازی کند. بیشتر دقت کردم، مادر مرتب زیرلب به کودکش تذکر می‌داد :«دست به چیزی نزن .خودت چیزی برندار .هر وقت برایت میوه پوست کندم، بخور. سر جایت بنشین .»
به محض اینکه با مادر جوان تنها شدم علت این رفتارها را با کودکش پرسیدم ، او که ظاهرا خیلی آشفته و به هم ریخته به نظر می رسید، شروع به گلایه کرد:« این بچه خیلی اذیت داره، مدام باید کنترلش کنم. ازش که غافل میشم یک خرابکاری می‌کنه » او را به آرامش دعوت کردم : « به جز این امر و نهی‌ها و بکن نکن ها، کار دیگری هم در خانه انجام می‌دهی؟» مثل اینکه تند رفته بودم.گیج نگاهم کرد و گفت: «منظورت چیه؟ من مدام در حال رسیدگی به غذا و خواب و خوراکش هستم، دیگر چه کار باید بکنم که نکردم؟»
«بازی، با او بازی می‌کنی؟ بچه هم از بیکاری خسته می‌شود، نق می‌زند و شما را هم خسته می‌کند . حتی شما در این میهمانی هم اجازه نمی‌دهید فرزندت با بچه ها بازی کند؟ چرا او را آزاد نمی‌گذاری؟»
برایش توضیح دادم که بازی کردن مادر و پدر با فرزند هر چقدر هم که ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد، در رشد طبیعی ، هوش شناختی و مهارت حل مسئله بچهها بسیار اثرگذار است و او با این رفتارش باعث خجالتی شدن بچه و مشکلات بسیار در بزرگسالی برایش می‌شود.
والدین باید بدانند که کودکان هم در عالم کودکی خود با چالش ها و مشکلات زیادی روبه رو می‌شوند که بازی می‌تواند مهارت های آنها را افزایش دهد. کودکی که خجالتی است و نمی توانددر جمع عرض اندام کند، کودکی که مشکل هیجانی، مهرورزی یا بحران حل مسئله در عملکردهای تحصیلی ، ورزشی و ارتباط با همکلاس هایش دارد ، همان بزرگسالی است که بعدها با همسر، خانواده و در محیط کار مشکلات زیادی خواهد داشت.
بنابراین پدر و مادری که از دوران کودکی کمک می‌کنند تا مغز کودک به خوبی و فارغ از استرس ها و فشارها رشد کند، کودک احساس تنهایی نکند و مهارت های مختلف را یاد بگیرد، وظیفه خود را به خوبی به انجام رسانده اند. طبق گفته روان شناسان، خانه برای کودک باید یک محیط دوستانه، امن و پر از اکتشاف برای بچه باشد ، خانه ای که مدام در آن از «بکن نکن» یا «دست به وسایل خانه نزن» و «از اینها دور شو» استفاده بشود، نمی‌تواند حس اکتشاف و استقلال بچه ها را شکوفا کند و طبیعتا چالش های شما هم با این بچه‌ای که مدام با او در کشمکش بوده اید، بیشتر خواهد بود.
*توجه والدین به بازی بچه ها
نخستین نکته آگاهی والدین از اهمیت توجه به بازی بچه ها در خانه است. «سپیده بشول» مشاور کودک و نوجوان در این‌باره می‌گوید: «کودک باید در خانه آزاد باشد تا بازی کند و حین این بازی ها خود و هویتش را کشف کند بنابراین والدینش بهتر است با او همکاری کنند، اگر هم فرصتش را ندارند، طوری وانمود کنند که به بازی بچه توجه نشان می‌دهند، مثلا هراز گاهی او را تشویق کنند تا بچه حس کند در معرض توجه والدین است. بچه ها زمانی که حس کنند والدین به آنها توجه می‌کنند، حوصله شان از بازی سر نمی رود و آن را ادامه می‌دهند».
نکته دیگر اینکه در بازی با بچه ها اگر سن و سال کمی دارند، قواعد آنها را رعایت کنید اما اگر قدرت درکشان بالا رفته، قواعد بازی را درست رعایت کنید منتها نشان ندهید که شما داناتر و با مهارت تر هستید، با او هم‌فکر شوید و سعی بر کنترل کودک نداشته باشید تا بازی برای هر دو طرف لذت بخش باشد».
*فواید بازی بچه ها
بچه ها با بازی کردن تمرکز، توجه، حافظه و مهارت های خود را افزایش می‌دهند. هویت کسب می‌کنند و می‌توانند در قالب نقش های مختلف بروند، مهارت های فیزیکی و تخیلی شان افزایش پیدا می‌کند و بهترین آموزش ها را دریافت می‌کنند، در کنارش می توانند ارتباط خود با دیگران را هم محکم تر کنند و صبر و همکاری را یاد بگیرند. پس خیلی چیزهایی که پدر و مادر تلاش می کنند زبانی به بچه یاد دهند، در بازی بچه ها می توانند بدون صحبت مستقیم فرا بگیرند. بنابراین نکته اینجاست والدین عزیز با بازی هر چه که می خواهید را می توانید به بچه هایتان آموزش دهید.
* معرفی چند بازی برای تقویت مهارت حل مسئله
با چند بازی خیلی ساده مادر و پدرها در خانه می توانند مهارت های حل مسئله بچه ها را افزایش دهند و البته برخی از این بازی‌های برای بچه های سنین مدرسه و برخی نیز برای سنین پایینتر کاربرد دارد.
1-پازل
بشول در این باره می گوید: «پازل ها یکی از بازی های ساده اما مهارتی و فکری برای بچهها هستند که البته کودک باید به سن مناسب درک جایگذاری تکه های پازل رسیده باشد. حتی خودتان در منزل می‌توانید پازل های ساده درست کنید برای بچه های سنین پایینتر از دو سال به بالا ، چند تکه مقوا بردارید، شکل بکشید و نقاشی کنید و بعد در اشکال مختلف برش بزنید و از فرزندتان بخواهید تا تکه ها را درست سر جایش قرار دهد. این هم یک مدل پازل است.»
2-پیدا کردن اشیاء
این بازی مورد علاقه همه سنین است از سنی که بچه متوجه گم شدن و پیدا شدن اجسام می‌شود یعنی یک سال به بالا ، شما می توانید اجسامی را در نقاط مختلف خانه مخفی کنید و از فرزندتان بخواهید که آنها را پیدا کند. اما برای بچه های سنین بالاتر می تواند چند سرنخ و نشانه هم در نقاط مختلف مخفی کرد و با پیدا کردن آنها یک شی هم به عنوان گنج مخفی کنید که با داشتن سرنخ ها آن را بیاید. این بازی می‌تواند گروهی وبا حضور چندین کودک انجام شود و حسابی آنها را سرگرم کند.
بشول می‌افزاید: «بچه ها با این بازی مهارت حل مسئله شان تقویت می‌شود به طوریکه بعدها هم به راحتی می توانند مشکلات خود را رفع کنند و برای حل آنها دچار بحران نمی‌شوند».
3-پاتو زمین نزار
بازی «پاتو زمین نزار» هم ساده اما مفرح است. شما در خانه مسیری را مشخص می‌کنید و کودک باید از نقاط مختلف این مسیر که شما مشخص کردید، عبور کند اما نباید پایش به زمین اصابت کند، یعنی هر چیزی زیر پایش بگذارد تا زمین را لمس نکند. حتی می‌توان گروهی این بازی را با جعبه، صندلی یا هر وسیله دیگری انجام داد. این بازی هم مهارت فیزیکی و هم فکری را ارتقا می‌دهد.
4-ساخت موشک، قایق کاغذی یا خمیری
بشول درباره این بازی توضیح می‌دهد: «کودکی های هم نسلی های خودمان بیشتر یادشان است که از فرفره تا قایق و موشک کاغذی درست می‌کردیم و برای خود یادگاری نگه می‌داشتیم، اما نسل الان این بازی ها را بلد نیست. پدر و مادر می‌توانند این کاردستی را به بچه ها یاد دهند و حتی آن را رقابتی کنند، مثلا هر که موشکش دور تر هوا برود یا قایقش زیباتر باشد، برنده می شود. حتی برای بچه های کوچکتر «خمیر بازی» حکم یک بازی فکری را دارد که بچه ها به هر شکلی و هر شمایلی می توانند آن را در بیاورند.»
5-نقطه بازی
بچه‌هایی که خواندن و نوشتن را یاد گرفته اند و یا با کاغذ و مداد آشنا شدند را می‌توان با نقطه بازی سرگرم کرد. روی یک کاغذ نقاط زیادی با نظم و ترتیب می‌کشید و از بچه ها می‌خواهید مربع ها به هم وصل کنند و هر کس بیشتر این کار را انجام دهد، برنده است. حتی «اسم فامیل» هم یکی از بازی هایی است که برای بچه های مدرسه ای کاربرد زیادی دارد و قدیم‌ترها بیشتر بین دوستان و اعضای فامیل که دور هم جمع می‌شدند، کاربرد داشت و همه را از کوچک تا بزرگ سرگرم می‌کرد.
6-برج بلند بسازید
والدین با یک سری ابزار یا وسیله آشپزخانه، کتاب یا کارتون به راحتی می توانند این بازی را راه بیاندازند. به این شکل که از بچهها می‌خواهید یک برج بلند مثلا با جعبه ها بسازند که نریزد یا مثلا با سبدهای پلاستیکی و نشکن که خطری ندارد، برج بسازند . الان هم بازی مکعب‌های چوبی به راحتی می‌تواند جایگزین این کار شود منتها این مکعب‌ها برای سنین پنج ـ شش سال به بالاتر کاربرد دارد.
در نهایت این همه بازی‌هایی نیست که به درد بچهها برای کشف خلاقیت و تقویت مهارت های بچه ها می توان انجام داد، قطعا با هر بازی، ده ها نوع بازی دیگر نیز می تواند به ذهن خلاق هر والدی برسد ، حتی اگر خیلی مسخره به نظر برسد، می تواند مورد توجه و لذت یک کودک شود. بازی هایی مثل «قایم موشک»، «شعبده بازی و پانتومیم»، «مجسمه سازی»، «جمله سازی» و هزاران بازی دیگر که با آن آشنا هستید. شما چه کارهایی برای بازی با بچه ها انجام می دهید؟
