غریبآبادی، نماینده ایران در آژانس بینالمللی انرژی اتمی خبر داده که ایران توافق موقت با آژانس را تمدید نکرده بلکه تصمیم گرفته یک ماه دیگر ثبت و نگهداری دادهها را نزد خود نگه دارد!
رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در دوشنبه 3 خردادماه سال جاری طی یک کنفرانس خبری اعلام نمود ایران توافق موقت را به مدت یک ماه تمدید کرده است . منظور از توافق موقت، توافقی بود که در سوم اسفندماه 1399 بین سازمان انرژی اتمی و آژانس با هدف حفظ برخی اقدامات نظارتی فراپادمانی از جمله سامانههای نظارتی در تاسیسات هستهای صورت گرفت؛ به رغم اینکه طبق ماده 6 قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» مصوب مجلس شورای اسلامی، بایستی در 5 اسفندماه تمام نظارتهای فراپادمانی لغو میشد.
در موعد کنفرانس خبری گروسی، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی طی یک بیانیهای در رابطه با تمدید توافق یک ماهه اعلام نمود: « شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر تداوم توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» در مورد نحوه ادامه کار پس از انقضاء زمان توافق قبلی با آژانس بینالمللی انرژی اتمی؛ تصمیم گرفت با توجه به در جریان بودن مذاکرات فنی پیرامون حل و فصل موضوعات پادمانی میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی به موازات مذاکرات وین، حفظ دادههای دوربینهای نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه ۱۴۰۰ ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود».
تصمیم به ادامه یکطرفه تعهدات
اختلاف اندکی که بین توضیحات دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با ادعای گروسی مبنی بر تمدید یک ماهه توافق وجود داشت، با خبری که غریبآبادی نماینده دائم ایران در سازمانهای بینالمللی در رابطه با نامه صالحی به آژانس داد روشنتر شد : « در این نامه که در واقع پاسخ به نامه هفته قبل آقای گروسی می باشد و بخش کوتاهی از آن در گزارش اخیر مدیرکل نیز آمده، به گفتگوی تلفنی دو طرف درخصوص سرنوشت تفاهم فنی مشترک که در سوم خردادماه منقضی گردید، اشاره شد و آمده است: “همانگونه که گفتم، ایران این بار تصمیم گرفت تا تفاهم فنی مشترک را تمدید نکند، اما با هدف تمهید فرصت بیشتر برای ایجاد پیشرفت و به نتیجه رساندن گفتگوهای فنی ایران و آژانس، ثبت و نگهداری داده ها را برای یک ماه دیگر ادامه دهد”.».
بدین ترتیب مشخص شد که شورای عالی امنیت ملی توافق را تمدید نکرده، بلکه بر اساس یک «تصمیم داخلی» اقدام به حفظ موارد فراپادمانی به مدت یک ماه دیگر کرده است. علاوه بر توضیحات بالا، غریبآبادی توضیحات بیشتری هم در رابطه با نامه صالحی ارائه کرده است. غریبآبادی درباره جزییات نامه ارسالی علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی به گروسی مدیرکل آژانس گفت : «این نامه را دیروز تحویل مدیرکل آژانس دادیم که به دو موضوع میپردازد. یکی راجع به تفاهم مشترکی که با آژانس داشتیم درباره ضبط دادههای برخی دوربینهای نظارتی آژانس برای مدت سه ماه، بدون اینکه دادهها را در اختیار آژانس قرار دهیم و اگر در زمینه هستهای و برجام و رفع تحریمها بعد از سه ماه به تفاهمی برسیم، آن وقت اطلاعات را در اختیار آژانس قرار دهیم». نماینده ایران در سازمانهای بینالمللی موضوعات پادمانی را موضوع دیگری خواند که در نامه صالحی به آن اشاره شده و بیان کرد: «در این نامه به صراحت تصریح شده که ایران انواع تعاملات و همکاریها را با آژانس داشته و برای حل و فصل چند موضوع پادمانی همچنان آمادهایم که با آژانس کار کنیم، ولی آژانس باید با یک رویکرد بیطرفانه و غیر سیاسی تلاش کند که هر چه زودتر این موضوعات را مختومه کند». بر اساس توضیحات غریبآبادی مشخص شد که دو دسته نظارتهای فراپادمانی هماکنون در جریان است که یکی مربوط به سامانههای نظارتی در تاسیسات هستهای و دیگری مربوط به مواردی که است غریبآبادی آنها را موضوعات پادمانی میخواند.
دومینوی باجدهی سیاسی به آژانس
منظور غریبآبادی از گفتگوهای فنی میان ایران و آژانس برای حل چند موضوع پادمانی، مساله پیدا شدن ذرات اورانیوم در چهار سایت است که آژانس ادعای میکند ایران در این رابطه پاسخ معتبر فنی نداده است.
متاسفانه از سال 1397 آژانس بر اساس ادعاهای واهی رژیم صهیونیستی، دومینوی باجخواهی سیاسی از ایران را آغاز کرده است. ابتدا مسئلهی یک واحد قالیشویی در ترقوزآباد قم مطرح شد و ایران تصمیم گرفت برای گرفتن بهانه از دست آژانس و جلوگیری از باز شدن مجدد پرونده «ابعاد نظامی احتمالی» برنامه هستهای ایران یا همان PMD این دسترسی را به آژانس بدهد.
بعد از ترقوزآباد، طبق گزارشهای منتشر شده از سوی آژانس مشخص شد که آژانس برای دسترسی به دو سایت دیگر از ایران درخواست مجوز کرده است، ولی ایران این دسترسی را نداده است. این عدم ارائه دسترسی منجر به صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس در خردادماه سال 1399 شد . متاسفانه به دلیل خطای محاسباتی دولتمردان ایران مبنی بر جلوگیری از وجه المصالحه شدن ایران در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ممانعت از بهرهبردای ترامپ از این موضوع، دولت پذیرفت که این دسترسی را به آژانس بدهد.
در گزارشهای بعدی آژانس در اسفندماه 1399 مشخص شد که آژانس در سایت ترقوزآباد و دو سایت دیگر، ذرات اورانیوم با منشا انسانی پیدا کرده است و ایران در این رابطه توضیح معتبر فنی نداده و همچنین یک سایت چهارمی هم وجود دارد . به نظر نمیرسد سایتهای مورد نظر آژانس به چهار عدد محدود باشد و این موضوعات در آینده نزدیک به راحتی حل و فصل شود. اظهارات گروسی، دبیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در این رابطه قابل توجه است. رافائل گروسی، دبیرکل آژانس اعلام نمود: «تحقیقات درباره فعالیت های هستهای ایران زمانبر خواهد بود و ممکن است سال ها طول بکشد و حتی در صورتی که ایران بتواند درباره منشا ذرات اورانیوم کشف شده در چند محل اعلام نشده خود شفافسازی کند، کار تیم آژانس انرژی اتمی باز هم تمام نمیشود».
دولتمردان برای اینکه آژانس رسما پرونده PMD را باز نکند و روحانی بتواند بسته شدن پرونده PMD را به عنوان یکی از دستاوردهای دولت خود حفظ کند، در حال باج دادن به آژانس است. هر چقدر همکاریها ادامه پیدا کند، انگیزه طرف مقابل برای زیادهخواهی و فشار برای اخذ امتیازات گستردهتر در مذاکرات رفع تحریمها هم بیشتر میشود. فلذا «تصمیم داخلی» برای تمدید یک ماهه حفظ همکاریهای فراپادمانی را هم باید در همین چارچوب دید. متاسفانه دست ایران برای جلوگیری از زیادهخواهیها خالی نیست و ایران میتواند در چارچوب همکاری پادمانی بازنگری جدی داشته باشد. در چارچوب معاهده منع اشاعه هستهای (NPT)، حقوق کشورهایی که طی یک توافق پادمان نظارتهای آژانس بر روی مواد شکافتپذیر هستهای را میپذیرند، برای دسترسی به فناوری هستهای محترم شمرده است و از این رو رفتارهای آژانس با ایران، نقض و تضعیف مفاد NPT است. ایران میتواند با استناد به رفتاری غیرحرفهای آژانس در مصادیق گوناگون و مستندسازی از آنها، راه را برای کاهش تعهدات پادمانی هموار نماید. با کم رنگ شدن تعهد حقوقی ایران در چارچوب NPT، هجمه سیاسی علیه برنامهی هستهای ایران نیز کمرنگ خواهد شد.