رویکرد مجلس در مساله بانوان پیگیری سیاست‌های بومی است نه اسناد بین‌المللی

قاسم‌پور معتقد است مجلس طبق مسئولیت خود موظف است علاوه بر قانون گذاری و اقدامات حمایتی، بر عملکرد دولت نظارت کند تا در زمان باقیمانده به مسئولیت‌ها و تکالیف خود در حوزۀ زنان و خانواده اهتمام بیشتری ورزد.

متن زیر گفت و گو با دکتر قاسم‌پور رییس فراکسیون زنان و خانواده مجلس می‌باشد:

*خانم دکتر قاسم‌پور، تصویری که در ذهن شما از یک بانوی موفق نقش بسته، چگونه است؟

قاسم‌پور: در مورد تصویر یک زن موفق، می‌توانم بگویم که ما یک برساخت رسانه‌ای داریم که بانوی موفق را بانویی معرفی می‌کند که بتواند در تمام شئون زندگی از جمله شئون خانوادگی، علمی و اجتماعی به قلۀ موفقیت برسد.

یعنی هم زندگی خانوادگی خیلی خوبی داشته باشد و هم بتواند به جایگاه و مراتب بالای علمی و اجتماعی دست یابد. ولی من به شخصه این تصویر را قبول ندارم و به نظرم می‌رسد که رضایت‌مندی و احساس موفقیت، هم یک حس درونی است و هم آن‌که هر زنی ممکن است بتواند در یکی از این شئون موفق باشد.

من موفقیت یک خانم در عرصۀ اجتماعی را حتماً با پیوست خانوادگی می‌بینم و به نظرم خانمی که در عرصۀ اجتماعی موفق است، حتماً باید بتواند در عرصۀ خانوادگی نیز موفق باشد تا بتوان از او به عنوان یک بانوی موفق یاد کرد.

ولی اگر یک خانم وارد عرصۀ علمی و اجتماعی نشد، نمی‌شود لزوماً آن فرد را در زمرۀ افراد موفق قرار نداد؛ چه‌بسا ایشان مادر یک فرزند دارای معلولیت باشد و توانسته باشد به خوبی مسائل فرزندش را مدیریت کند. من این مادر را یک زن موفق می‌دانم؛ هرچند نتوانسته باشد به جایگاه اجتماعی دست یابد.

*به نظر حضرتعالی بانوان در چه صورت می‌توانند هم به امور خانوادگی و هم به فعالیت‌های اجتماعی بپردازند؟

قاسم‌پور: قاعدتاً جمع کردن فعالیت‌های خانوادگی و اجتماعی برای یک خانم کار ساده‌ای نیست. فعالیت اجتماعی ممکن است فعالیت خانوادگی، فرزندآوری و تربیت فرزندان را با محدودیت مواجه کند. برای آن‌که موازنه‌ای بین نقش‌های خانوادگی و اجتماعی یک خانم برقرار شود، هم نیازمند تسهیل‌گری نهادهای اجتماعی و هم همکاری و همیاری افراد خانواده هستیم.

اگر این شرایط برقرار نباشد، جمع بین این دو نوع فعالیت برای یک خانم سهل‌الوصول نیست و به راحتی اتفاق نمی‌افتد.

*اساساً مسئولیت اجتماعی سنگین شما، یعنی نمایندگی مجلس، مخل مسئولیت خانوادگیتان نبوده است؟ چگونه این موضوع را مدیریت می‌کنید؟

قاسم‌پور: من از ابتدای زندگی مشترک با همسرم تا کنون، تا جایی که توانسته‌ام سعی داشتم کلیۀ کارهای خانه را خودم انجام دهم.

به عنوان مثال تحت هر شرایطی و با هر حجم کاری سعی کردم خودم غذا را در خانه آماده کنم تا خیالم از سلامت خانواده‌ام راحت باشد.

همسرم هم در این سال‌ها و به خصوص در ماه‌های اخیر که مسئولیت نمایندگی دارم، با من همکاری داشتند و در امور مربوط به خانه همراهی می‌کنند.

*گاهی در افکار عمومی مسائلی به عنوان مسائل اصلی در حوزۀ زنان و خانواده مطرح می‌شوند که شاید از اولویت بالایی هم برخوردار نباشند. به نظر شما علت چیست؟

قاسم‌پور: به عقیدۀ من، مسألۀ اصلی آن مسأله‌ای است که به حدی از انباشت و تورم رسیده باشد که یک گسترۀ اجتماعی را درگیر خود کند. گروهی دیگر از مسائل اصلی نیز به دنبال تغییر ارزش‌ها و هنجارهای پذیرفته‌شده توسط یک جامعه ایجاد می‌شوند، ولو آن‌که نرخ رشد آن مسائل بالا نباشد و به اصطلاح متورّم نشده باشد.

بعضی اوقات افرادی که با مسائل اصلی نسبتی دارند، صاحب تریبون نیستند و چون رسانه ندارند، در موقعیتی نیستند که بتوانند مسائل خود را به سمع و نظر عموم مردم برسانند.

به همین خاطر ممکن است مسألۀ آنان، مسألۀ جامعۀ نخبگانی و سیاست‌گذار نباشد. از طرفی ممکن است رسانه مسائلی را پررنگ کند و ضریب دهد که مسألۀ اکثریت مردم نباشد، متورّم نشده باشد و در اثر تغییر ارزش‌ها و هنجارهای عموم مردم ایجاد نشده باشد.

حتماً یکی از دلایل آن همان است که عرض کردم. به عنوان مثال ممکن است یک زن سرپرست خانوار که درگیر مسائل سخت معیشتی و فرهنگی است، جایگاه اجتماعی نداشته باشد که بتواند مسألۀ خود را به عنوان مسألۀ اصلی که مورد توجه افکار عمومی و رسانه‌ها باشد، تبیین کند.

نظر من آن است که لزوماً مسائلی که در رسانه‌ها عنوان می‌شوند، مسائل اصلی جامعه نیست و ممکن است تنها به این خاطر که افراد مرتبط با آن مسأله صاحب تریبون هستند، پررنگ عنوان ‌شوند.

*بعضی اوقات در جامعۀ امروز ایران، شاهد ناهنجاری‌ها و تضادهای فرهنگی و اجتماعی هستیم. به نظر شما چرا؟

قاسم‌پور: یکی از موضوعات مهمی که ریشۀ بسیاری از مسائل فرهنگی و اجتماعی به خصوص در حوزۀ زنان و خانواده است، عدم تناسب میان سبک زندگی امروز جامعه و هویت زنانه است.

ما در دوران گذر از سنت به مدرنیته زندگی می‌کنیم که نسبت‌ سبک زندگی و هویت در این دوران آشفته است. این عدم تناسب عامل بسیاری از برهم‌ریختگی‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه است.

موضوع تحول سبک زندگی بر اساس مبانی اسلامی-ایرانی که مقام معظم رهبری (حفظه‌الله) عنوان کردند، می‌تواند شاه‌بیت حل مسائل و التهاب‌های فرهنگی و اجتماعی باشد.

*در ادامه به عملکرد مجلس فعلی بپردازیم. اکنون رسیدگی به موضوع حمایت از حقوق و همچنین تأمین امنیت زنان در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

قاسم‌پور: فراکسیون زنان و خانواده از اواخر تیرماه فعالیت خود را آغاز کرد. با همکاری اعضای فراکسیون توانستیم برنامه‌ای را تنظیم کنیم که طبق آن، تکالیف و عملکردهایی را پیگیری کنیم که در راستای سیاست‌های کلی نظام است؛ از جمله سیاست کلی خانواده، سیاست کلی جمعیت و برنامۀ ششم توسعه.

در کنار این موضوعات، حمایت از حقوق زنان و خانواده به طور جدی و نیز لایحۀ کرامت-صیانت و امنیت زنان نیز مسأله‌ای بود که در نقشۀ راه فراکسیون زنان مد نظر قرار گرفت. فراکسیون در این مدت جلساتی با معاونت زنان و معاون پارلمانی رییس جمهور برگزار کرد تا این لایحه هرچه سریع‌تر به مجلس ارسال شود که متأسفانه هنوز ارسال نشده است و همچنان پیگیر این موضوع هستیم.

البته برخی همکاران ما طرحی با محتوای امنیت زنان تدوین کرده‌اند که اگر دولت بیش از این در ارسال لایحه تأخیر کند، حتماً این برنامه را پیگیری خواهیم کرد. جلساتی هم با قوۀ قضائیه با موضوع اصلاح و بازبینی قانون حمایت از خانواده برگزار شده است. همچنین سلسله جلساتی هم طراحی کرده‌ایم تا از قضات، وکلا و کارشناسان حقوقی مرتبط با قانون حمایت از حقوق خانواده کمک بگیریم تا خلأهای حقوقی شناسایی شود.

در بحث تأمین امنیت زنان، آخرین نسخه‌ای که مشاهده کرده‌ایم، نسخه‌ای است که از سوی قوۀ قضائیه به دولت ارسال شده است و هنوز ندیده‌ایم که دولت چه تغییرات احتمالی در این نسخه پیاده کرده است.

ولی ما فرآیند بررسی لایحۀ امنیت را در مجلس آغاز کردیم و از مرکز پژوهش‌ها نیز درخواست کردیم که نظرشان را راجع به این لایحه عنوان کنند. فراکسیون نیز کارگروهی را برای بررسی این لایحه تشکیل داده است.

*برای بحث ازدواج جوانان تا کنون چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟

قاسم‌پور: موضوع تسهیل ازدواج نیز طبق بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس، در اولویت بررسی است که البته چون مجلس تا الان درگیر موضوع جوانی جمعیت بود، هنوز این بحث را مورد بررسی قرار نداده است.

البته فراکسیون جلسه‌ای با وزیر ورزش و جوانان ترتیب داد و عملکرد این وزارت را در حیطه‌های مرتبط با این وزارت‌خانه مثل ازدواج جوانان مورد نقد و بررسی قرار داد و در جلسۀ دوم نیز به طور خاص روی موضوع ازدواج تمرکز خواهد کرد.

طبق برنامۀ ششم قرار بوده که سن ازدواج نسبت به سال پایه ده درصد کاهش یابد که متأسفانه اقدامات لازم در این راستا انجام نشده است و ما طبق مسئولیت خود موظفیم بر عملکرد دولت نظارت کنیم تا در زمان باقیمانده به مسئولیت‌ها و تکالیف خود در این زمینه اهتمام بیشتری ورزد.

*موضوع مهریه نیز با توجه به شرایط اقتصادی موجود، یکی از دغدغه‌های موجود در جامعه است. برای حل آن چه راهکاری دارید؟

قاسم‌پور: همان طور که گفتید، با توجه به شرایط اقتصادی موجود و نیز احقاق حقوق زنان در موضوع دریافت مهریه، سه برنامه در مجلس طراحی شده و ما از طراحان خواسته‌ایم  که در یک کارگروهی ذیل فراکسیون زنان بررسی‌های لازم را انجام دهند تا نهایتاً خروجی آن به احقاق حقوق زنان منجر شود.

همچنین فراخوانی کردیم تا افرادی که در این موضوع صاحب‌نظر هستند، نظراتشان را در خصوص اصلاح قانون مهریه عنوان کنند.

*فرمودید مجلس تا الان درگیر موضوع جوانی جمعیت بود. لطفاً بفرمایید تا چه مرحله‌ای پیش رفتید؟

قاسم‌پور: بخشی از ظرفیت فراکسیون زنان در این مدت درگیر طرح جوانی جمعیت بود. این طرح فعلاً در مجلس اصل 85 ای شد و فرآیند تصویب آن به کمیسیون مشترکی از کمیسیون‌های تخصصی سپرده شده است.

*لطفاً دیگر اقدامات فراکسیون زنان را توضیح دهید.

یکی اقدامات فراکسیون، نظارت بر اجرای برنامۀ ششم توسعه و همچنین برگزاری جلسات کارشناسانه با موضوع تدوین برنامۀ هفتم توسعه بود. به همین منظور از مرکز پژوهش‌های مجلس درخواست کردیم که تحلیلی را در خصوص دربرگیرندگی و جامعیت مفاد و اجرای برنامۀ چهارم و پنجم و ششم توسعه در حوزۀ زنان و خانواده ارائه دهد.

همچنین جلساتی به منظور نظارت بر برنامه‌ها با وزرا، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده و نیز معاون پارلمانی رییس جمهور برگزار شد. علاوه بر آن به تمام دستگاه‌ها نامه زدیم تا گزارش اقداماتی را که در راستای تکالیف و برنامه‌هایشان در حوزۀ زنان و خانواده انجام داده‌اند برای فراکسیون زنان ارسال کنند تا بررسی کنیم که آیا به تکالیفشان آن‌طور که باید و شاید رسیدگی کرده‌اند یا خیر.

حتی اگر تا امروز دستگاه‌های دولتی توجه جدی به سیاست‌ها و برنامه‌های ششم توسعه در حوزۀ خانواده و جمعیت نکرده‌اند، باید در دوران باقیمانده از این دولت توجه جدی به مسائل ذکرشده داشته باشند و ما نیز نقش نظارتی خود را ایفا می‌کنیم.

*مجلس چگونه قرار است از مادران شاغل حمایت کند؟

قاسم‌پور: در طرح جوانی جمعیت، این مسأله آورده شده که امیدواریم مصوب شود. از جمله افزایش مرخصی زایمان با حقوق به مدت 9ماه (برای وضع حمل دوقلو یا بیشتر به مدت 12ماه)، تأمین امنیت شغلی زنان پس از اتمام دوران مرخصی، دورکاری مادران در صورت امکان به مدت 4ماه در دوران بارداری، ممنوعیت شیفت شب برای مادران شاغل باردار، دو هفته مرخصی برای پدران بدون کسر از مرخصی استحقاقی، … .

*یکی از اقدامات فراکسیون زنان و خانواده رسیدگی به موضوع آسیب‌های اجتماعی بوده است. لطفاً در این خصوص بیشتر توضیح دهید.

قاسم‌پور: در حوزۀ آسیب‌های اجتماعی مربوط به زنان، سلسله جلساتی را طراحی کرده‌ایم و نخستین جلسه را با موضوع زنان سرپرست خانوار برگزار کردیم. طبق برنامۀ کاهش آسیب‌‎های اجتماعی که در شورای اجتماعی کشور طراحی شده، بهزیستی مسئولیت زنان سرپرست خانوار را بر عهده دارد.

ما با حضور دستگاه‌هایی که با موضوع زنان سرپرست خانوار درگیر هستند، جلساتی را طراحی کرده‌ایم و چند کلان‌مسأله را تعیین کرده‌ایم؛ از جمله بحث فقدان بودجۀ پایدار، نبود متولی واحد و نبود پنجرۀ واحد حمایتی.

همچنین پیگیر آن هستیم که این مسائل را هم برای برنامۀ هفتم و بودجۀ سنواتی 1400، و هم برای مواردی که دولت باید در آن ورود کند تبیین کنیم و پیشنهاداتی را ارائه دهیم.

در واقع ما نیازمند برنامۀ مدون در حوزۀ زنان سرپرست خانوار با تجمیع نگاه حمایتی و توانمندسازی هستیم. در کنار این باید زمینه‌های افزایش نرخ زنان سرپرست خانوار هم مورد توجه قرار گیرد که در این زمینه نیازمند قانون‌گذاری و نظارت هستیم.

در واقع هم برای کاهش نرخ و هم توجه به مسائل این قشر باید برنامه‌ریزی صورت بگیرد.

*لطفاً بفرمائید مجلس در خصوص بیمۀ زنان خانه‌دار چه تدابیری دارد؟

قاسم‌پور: به نظر من بیمۀ زنان خانه‌دار را باید متناسب با بحث تأمین اجتماعی چند لایه مورد توجه قرار داد. در گام اول، برنامۀ ما افزایش شمول بیمۀ زنان سرپرست خانوار است که در بودجۀ سنواتی 1400 محقق شود.

*برای موضوع تفریح و اوقات فراغت زنان چه برنامه‌ای دارید؟

قاسم‌پور: مجلس دستورالعمل‌هایی را در خصوص فضای فراغتی زنان طراحی کرده است و برای بررسی به کارشناسان مربوطه ارجاع داده است. بعد از آن با سازمان شهرداری‌ها جلساتی خواهیم داشت تا نقطه نظرات خود را به اشتراک بگذاریم.

*رویکرد فراکسیون زنان و خانواده نسبت به اسناد بین‌المللی چگونه خواهد بود؟

قاسم‌پور: اسناد بین‌المللی در حوزۀ زنان و خانواده قاعدتاً در پارادایمی متفاوت نسبت به پارادایمی که ما مسائل زنان را پیگیری می‌کنیم تدوین می‌شود. اسناد بین‌المللی اهداف و آرمان‌هایی را غیر از آرمان‌های ایرانی-اسلامی دنبال می‌کنند.

ما برای حل مسائل خود به دنبال سیاست‌های بومی هستیم و اسناد بین‌المللی نمی‌توانند پاسخگوی مسائل ما باشند. تصور من این است که این اسناد توسط مجلس فعلی پذیرفته نخواهد شد و می‌توانم قاطعانه بگویم رویکرد فراکسیون زنان و خانواده، همان پیگیری سیاست‌های بومی است.

*یکی از مطالبات مردم از مجلس فعلی، شفافیت آراء نمایندگان است. نظر حضرتعالی در این خصوص چیست؟

قاسم‌پور: شفافیت آراء نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی مورد بررسی قرار گرفته است و به زودی به صحن علنی مجلس ورود پیدا می‌‎کند و در آن صورت تصور من این است که به تصویب خواهد رسید. رأی من نیز نسبت به این موضوع قطعاً مثبت است.

*به عنوان یک نمایندۀ مجلس و رییس فراکسیون زنان و خانواده، آیا به نظر شما مجلس توانسته انتظارات مردم را تا امروز برآورده کند؟

قاسم‌پور: در مورد عملکرد مجلس فعلی، می‌توان گفت شاید هنوز زمان ارزیابی آن نرسیده است؛ به این خاطر که پنج ماه از شروع این دوره از مجلس گذشته است و معمولاً دو ماه اول صرف استقرار مجالس می‌شود و جز ایجاد ساختار و سازمان مجالس، عملکردی از آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

با توجه به شرایطی که در کشور شاهد هستیم، انتظارات و مطالبات مردم از مجلس بالاست و عملکرد مجلس با توجه به میزان موفقیت آن در پاسخگویی به این توقعات ارزیابی می‌شود.

بنابراین اگر بخواهیم عملکرد مجلس را ارزیابی کنیم، باید بگوییم مثل همۀ مجالس گذشته که شروع به کار می‌کردند، این دوره نیز زمانی را نیاز داشت تا مستقر شود و به یک هماهنگی کاری برسد.

به نظر من مجلس توانسته است در چند کلان‌موضوع، اقداماتی را آغاز کند و برخی موارد را به تصویب برساند؛ مثل طرح جوانی جمعیت، حمایت از خانواده، طرح مالیات بر خانه‌های خالی، مواجهۀ راهبردی با خروج آمریکا از برجام و … که نشان می‌دهد مجلس در خصوص مسائل سیاسی، فرهنگی و معیشتی مردم در زمان کوتاه استقرارش پاسخگو است. اما همان طور که عرض کردم، حد توقعات از این مجلس بالاست و شاید ما هنوز نتوانسته باشیم آن طور که باید و شاید، به این توقعات پاسخ دهیم.

*با تشکر از شما