ایران در ونزوئلا چه می کند؟

ایران در ونزوئلا چه می کند؟

این تیتر خبر بنگاه سخن پراکنی بی بی سی در تاریخ خرداد ماه 1392 بود. اکنون باید منتظرماند و دید چه زمانی بی بی سی تیتر می زند سند 25 ساله ایران چین چه سودی برای ایران دارد.هنگامی که دولت احمدی نژاد  بدون توجه به منتقدانش  ازطیف اصولگرا تا اصلاح طلب اقدام به برقراری روابط با ونزوئلا کرد. بی بی سی همصدا با منتقدان داخلی محمود احمدی نژاد علم مخالفت بر داشت که ایران بدون داشتن مجاورت جغرافیائی و معنوی با یک کشور امریکای جنوبی چرا باید در ونزوئلا سرمایه گذاری کند. لیکن محمود احمدی نژاد بدون توجه به سرو صدای مخالفان خود در سیاست خارجه نه تنها در اواخر دی ماه سال 1391 به کاراکاس سفر کرد و با رئیس جمهور فقید این کشور هوگو چاوز قراردادهای استراتژیک نفتی و صنعتی مهم امضا کرد بلکه به دیگر کشورهای امریکای جنوبی یعنی اکوادور، بولیوی و نیکاراگوئه و کوبا نیز سفر کرد که فصل باب جدیدی در روابط خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی باکشورهای امریکای جنوبی شد. در میان منتقدان حتی اصولگرایانی همچون علی اکبر ولایتی و قالیباف نیز همصدا با دکتر روحانی از سیاستهای خارجی احمدی نژاد انتقاد شدید کردند. حرف منتقدان این بود که چرا باید ایران با کشورهای در ان سوی قاره ها اقدام به برقراری روابط کند که بعد از 20 ساعت پرواز به انجا هیچ سنخیتی با انان نداشته باشیم علاوه براین قدم به منطقه ای بگذاریم که حیات خلوت امریکا می باشد و منافع خود را دو دستی به دهان دشمن دیرینه یعنی امریکا بسپاریم. منتقدان عقیده داشتند برقراری روابط استراتژیک با کشورهای امریکای جنوبی نه فرصت ژئوپولوتیکی برای ایران دارد نه فرصت اقتصادی. این انتقادات درحالی بیان شد که اکنون نه تنها برقراری ارتباط با کشورهای امریکای جنوبی منافع اقتصادی برای ایران داشته بلکه اهمیت ژئوپولوتیکی نیز برای ایران پیدا کرده است. شاید اگر در ان دوران این اقدام صورت نمی گرفت اکنون ایران قادر به ارسال بنزین و گازوئیل به ونزوئلا نبود تا با دور زدن تحریمهای سنگین راه نفس کشیدنی برای خود پیدا کند.  منظور از بیان این مقدمه پرداختن به سند 25 ساله استراتژیک ایران و چین است که هنوز نهایی نشده و دولت اقای روحانی در پی نهایی کردن ان است. اینکه آقای احمدی نژاد در مقابل این سند موضع گیری و از مخالفان سرسخت این سند می باشد جای تعجب و سوال است که چرا زمانی که منتقدان شما در روابط با کشورهای امریکا ی لاتین علم مخالفت را برداشتند شما اعتنائی نکرده به اقدام به برقراری روابط استراتژیک کردید که البته اکنون نیز ثمره ان را می بینیم که به اقتدار نظام و تقویت اقتصاد ایران ختم شده. پس چه لزومی دارد موضع و انتقاداتی که علیه شما در سال 1391 می شد اکنون شما و برخی دیگر به سند 25 ساله ایران و چین بکنید؟! ارتباط باکشوری که نزدیک به 100 کشور با ان روابط استراتژیک دارند و از قطب های اقتصاد اول جهان است. ایا طراز منفی تجاری بزرگترین اقتصاد جهان یعنی امریکا با اختلاف 1240 میلیارد دلار به سود چین و فاکتور های دیگر نمی تواند دلیلی برای امضای سند 25 ساله باشد؟! اکنون خط لوله صلح گاز ایران پاکستان هند سالهاست روی زمین مانده و هند و بدلیل فشارهای امریکا با توجه به نیاز شدیدش به انرژی قادر به تکمیل این پروژه نیست. ایا احتمال نمی دهید با امضای این سند این خط لوله از کوههای قره قروم به چین برسد و به انتقال مستقیم گاز ایران به کشورهای شرق آسیا ختم شود که جهش بزرگ در رشد اقتصادی محسوب می شود. ایا این احتمال وجود ندارد نتیجه مثبتی که روابط ایران با کشورهای امریکای جنوبی اکنون نشان داده ده یا بیست سال بعد در روابط استراتژیک ایران و چین ظهورکند. اکنون اقدام کنندگان روابط استراتژیک 25 ساله با چین کسانی هستند که قبل از این به برقراری روابط با امریکای جنوبی انتقاد می کردند. همچنین منتقدین سند 25 ساله ایران و چین کسانی هستنی که انتقاد مخالفانشان را در سال 1391 نادیده گرفتند.

  در پایان به این نتیجه می رسیم که به جای مخالفتهای سیاسی و منافع حزبی و جناحی باید اتاق فکری تشکیل شود که تنها به منافع ملی بیندیشد. و قدمهای اساسی در برقرای روابط استراتژیک با کشورها  بردارد که اگر دیر شود جبران ان مشکل یا غیر ممکن خواهد بود.به نظرمی رسد باید در برقرای روابط استراتژیک با کشورها اسناد  10 و 20 و 25 ساله تهیه شود. چنین اقداماتی بدور از اختلافات سلیقه وباید بر اساس مطالعه عمیق باشد چرا که به همان اندازه که سودمند می باشد ممکن است به همان اندازه و بیشتر نیز زیان اور باشد برقراری ارتباط با کشورهای امریکای جنوبی تجربه مناسبی است که باید قدمهای بعدی نیز در این راستا با دیگر کشورها برداشته شود. با دیوار کشیدن براطراف کشور نمی توان به صدور انقلاب و معرفی ایران  و رسیدن به ثبات اقتصادی دست یافت.قرار گرفتن در کنار قدرتهای سیاسی و اقتصادی می تواند کلاس درسی باشد. در مجموع سیاست نگاه به آسیا و شرق نه تنها در شرایط کنونی دیرهنگام است بلکه لازم است مخالفت با سندی که هنوز در ابتدای راه است و هیچ اطلاعی از مفاد ان منتشر نشده منطقی نمی باشد. ورود ایران به همکاری با چین اولین قدم نیست قبل از این نیز ایران با همکاری پیمانهایی که چین عضو اصلی ان است همچون پیمان شانگهای و بریکس گامهایی رابرداشته است.

 سلیمان توده زارع / جون2020 دانشگاه مانوی حیدرآباد هند.