صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
کارشناسان اقتصادی پیمان دوجانبه پولی را آغاز پایان امپراطوری دلار قلمداد می کنند و با توجه تحولات این روزهای بازار یورو رشد شتابان ارزهای همچون یوان چین باید گفت شرایط برای خاتمه پنج دهه سیطره دلار براقتصاد جهانی فرا رسیده است.
نماد معاملات جفت ارز ریال – روبل در بازار متشکل ارزی کشور پس از توافق ایران و روسیه برای توسعه همکاری‌های پولی و بانکی در گام اول عملیاتی گشایش یافت.
مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: با گشایش این نماد معاملاتی مهم، صادرکنندگان ایرانی از طریق بانک‌ها و صرافی‌های عضو بازار متشکل ارز کشور می‌توانند همانند اسکناس دلار و یورو، روبل را با نرخ توافقی در این بازار عرضه کنند.
رهبر انقلاب نیز در دیدار خود با پوتین با تایید سیاست جایگزینی پولهای ملی در روابط دو کشور و استفاده از ارزهای دیگر به جای دلار فرمودند: دلار را باید به تدریج از مسیر معاملات جهانی خارج کرد و این کار به صورت تدریجی، ممکن است.
راهبرد‌های آینده‌نگرانه مقام معظم رهبری
این سخنان اما برای اولین بار توسط رهبری بیان نشده است. رهبرانقلاب طی سالهای گذشته بارها به دولت توصیه کردند وابستگی کشور به دلار را کاهش دهند و در این زمینه راهکارهایی همچون انعقاد پیمان پولی مشترک را نیز مطرح کردند. این راهبرد را می توان در بیانات ایشان که ۲۸ شهریور ماه سال ۱۳۹۵ در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران مطرح شد، مشاهده کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار خاطرنشان کردند: اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد.
ایشان طی دیداری که آبان‌ماه سال 96 با رئیس‌جمهور روسیه داشتند نیز، مجدد بر کاهش نیاز به دلار در روابط تجاری تاکید کردند و با اشاره به راهکار انعقاد پیمان پولی میان دو کشور فرمودند: بدون توجه به تبلیغات منفی دشمنان برای تضعیف روابط کشورها، می‌توانیم تحریم‌های آمریکایی‌ها را با روش‌هایی از جمله حذف دلار و جایگزین کردن پول ملی در معاملات اقتصادیِ دو یا چندجانبه، بی‌اثر و آمریکا را منزوی کنیم.
بدون شک در صورت اجرایی شدن این سیاست‌ها، کشور می‌توانست به طور کامل از تلاطم‌های خارجی و تحریم‌ها مصئون بماند، اما با بی‌توجهی مسئولان و بعضا رخوت و بی‌عملی که در بدنه تیم اجرایی اقتصاد کشور وجود داشت، این مهم عملیاتی نشد.
اما با آغاز دولت سیزدهم و نگاه ویژه دولت برای عبور از تلاطم‌های ارزی و کاهش حاکمیت دلار، مسئولان اقتصادی تصمیم گرفتند در فضای تجارت خارجی، مبادلات خود را از طریق پیمان‌های پولی دوجانبه انجام دهند.
پیمان پولی ایران و روسیه
در اولین پیمان، برای نخستین‌بار نماد معاملات ارزی روبل-ریال در بازار متشکل ارزی گشایش یافت و در جریان آن ۲میلیون روبل به قیمت ۵۳۹تومان به ازای هر روبل مورد دادوستد قرار گرفت.
این اتفاق در شرایطی رخ داد که حجم تبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته میلادی به بالاترین رقم در تاریخ روابط دو کشور رسیده است به نحوی که حجم صادرات ایران به روسیه در سال گذشته با رشدی ۱۰۰درصدی به ۴ میلیارد دلار رسیده و قرار است دریک دوره کوتاه مدت دو ساله به ۸ میلیارد دلار و در چشم انداز میان مدت به ۱۵ میلیارد دلاربرسد که پیش نیاز اصلی تحقق این هدف، تسهیل امور بانکی و مالی است.
پیمان پولی ایران و روسیه به معنای خداحافظی با دلار درعرصه مبادلات تجاری میان دو کشور است، رویکردی که با اجرایی شدن آن و تحقق تسویه مبادلات تجاری با روبل و ریال؛ بستر لازم برای کاسته شدن تقاضا برای دلار دست کم به میزان سالانه ۳ میلیارد دلار فراهم خواهد شد.
اما ریشه اصلی روی اوردن کشورها به سوی توافق های پولی دو و چند جانبه را باید در رویکرد سالهای اخیر غرب به حربه تحریم برای وادار کردن کشورهای مستقل از سیاستهای تحمیلی نظام سلطه جستجو کرد و باید گفت ظهور راهکارهای نوین و انسجام کشورها؛ تنها مولود فشارحداکثری و جنگ اقتصادی که از سوی امریکا براقتصاد جهانی تحمیل شد و فشارهایی قرار بود کشورهای مستقل را منزوی کند حالا بلای جان “دلار” شده است .
پیمان پولی
یکی از پروژه هایی که همواره بسیاری از کارشناسان مالی برای دورزدن تحریم‌ها مطرح می کردند، شکل‌دهی یک شبکه مالی به موازات سوئیفت و مبتنی بر ارزهای ملی دو کشور بود که بر اساس آن بتوان به دور از فضای تحریمی و ردیابی های معمولی که از طریق سوئیفت برای تحت فشار قرار دادن ایران در تبادلات مالی با دنیا صورت می گیرد، زمینه را برای شکل دهی کلونی‌های مالی داخلی با دنیا فراهم آورد رویکردی که در قالب پیمان های پولی دو و چند جانبه بین کشورها در حال شکل گیری است.
در پیمان پولی دوجانبه، تجارت با استفاده از پولهای محلی انجام می‌شود؛ یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدا و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دلار واسط تجاری نیست.
آیا پیمان‌های پولی دوجانبه، اثر ضد تحریمی خواهد داشت؟
وقتی بین دو کشورایران و روسیه، پیمان پولی دوجانبه منعقد می‌شود، یک کانال ارزی جدید جدا از روش‌های موجود ایجاد می‌شود که مسدود کردن آن، مستلزم اعمال تحریم از جانب آمریکایی‌هاست.
این کانال جدید از دو جنبه مهم است: اولاً چون انتقال ارزی جدا از بسترهای رسمی موجود و خارج از ارزهای جهان‌رواست، پایش آن به‌مراتب سخت‌تر و پیدا کردن هدف‌های تحریمی بسیار هزینه‌برتر خواهد بود.
ثانیاً بخش مهم یک پیمان دوجانبه‌ی پولی، نقش بانک‌های مرکزی طرفین برای برقراری فرایند است و به یک معنا امکان قطع این پیمان وجود ندارد مگر آنکه آمریکا، هم بانک عامل این پیمان و هم در مقیاس بزرگ‌تر، بانک‌های مرکزی طرفین پیمان را تحت تنبیه (قطع از سیستم دلار) یا تحریم (ارسال به SDN LIST) قرار دهد که هزینه‌ی مالی و سیاسی چنین اقدامی برای طرف آمریکایی بسیار بالا است.
درواقع حتی در پرونده‌ی هسته‌ای که یک رژیم تحریمی مبتنی بر قطعنامه‌های سازمان ملل ایجاد شده بود هم آمریکایی‌ها برای تحریم بانک مرکزی ایران ناچار از زمینه‌چینی فراوان و هزینه‌کرد سیاسی بسیار بودند.
پایان امپراطوری دلار
تاکنون ۴۷ “پیمان پولی دوجانبه” بین کشورهای مختلف امضا شده است. در این رویکرد جدید، تجارت با استفاده از پولهای محلی انجام می‌شود. یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدأ و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دیگر دلار واسط تجاری نیست.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی، پیمان دوجانبه پولی را آغاز پایان امپراطوری دلار قلمداد می کنند و با توجه تحولات این روزهای بازار یورو رشد شتابان ارزهای همچون یوان چین باید گفت شرایط برای خاتمه پنج دهه سیطره دلار به عنوان یک ارز پرقدرت براقتصاد جهانی فرا رسیده است.
