درمحضر مولا امیرالمومنین علیه السلام

  نامه ٣١
نهج البلاغه

١٥• حقوق دوستان

چون برادرت از تو جدا گردد، تو پیوند دوستی را بر قرار كن، اگر روی برگرداند تو مهربانی كن، و چون بُخل ورزد تو بخشنده باش، هنگامیكه دوری می گزيند تو نزدیك شو، و چون سخت میگیرد تو آسان گیر، و به هنگام گناهش عذر او را بپذیر، چنانكه گویا بنده او میباشی، و او صاحب نعمت تو مي باشد.
*مبادا دستورات یاد شده را با غیر دوستانت انجام دهی، یا با انسانهایی كه سزاوار آن نیستند بجا آوری، دشمن دوست خود را دوست مگیر تا با دوست دشمنی نكنی. در پند دادن دوست بكوش، خوب باشد یا بد، و خشم را فرو خور كه من جرعه اَي شیرین تَر از آن ننوشیدم، و پایانی گواراتر از آن ندیده ام. با آن كس كه با تو درشتی كرده، نرم باش، كه امید است به زودی در برابر تو نرم شود؛ با دشمن خود با بخشش رفتار كن، زیرا سرانجام شيرين دو پيروزي است ، ” انتقام گرفتن يا بخشيدن ” اگر خواستي از برادرت جدا شوي ، جايي برای دوستی باقی گذار، تا اگـر روزی خواسـت به سوی تو باز گردد بتـواند؛ كسی كه به تو گمان نيك برد او را تصديق كن ، و هرگز حق برادرت را به اعتماد دوستي كه با او داري ضايع نكن ، زيرا آن كس كه حقش را ضايع مي كني با تو برادر نخواهد بود؛ و افراد خانواده ات بدبخت ترين مردم نسبت به تو نباشند، و به كسی كه به تو علاقه اَي ندارد دل مبند؛ مبادا برادرت برای قطع پیوند دوستی، دلیلی محكمتر از برقراری پیوند با تو داشته باشد، و یا در بدی كردن، بهانه اَي قوی تر از نیكی كردن به تو بیاورد؛ ستمكاری كسی كه بر تو ستم میكند در دیده ات بزرگ جلوه نكند، چه او به زیان خود، و سود تو كوشش دارد، و سزای آن كس كه تو را شاد میكند بدی كردن نیست. *

١٦• ارزشهاي اخلاقي

*پسرم! بدان كه روزی دو قسم است: یكی آن كه تو آن را میجویی، و دیگر آن كه او تو را میجوید، و اگر تو به سوی آن نروی، خود به سوی تو خواهد آمد؛ چه زشت است فروتنی به هنگام نیاز، و ستمكاری هنگام بی نيازي ! همانا سهم تو از دنیا آن اندازه خواهد بود كه با آن سرای آخرت را اصلاح كنی؛ اگر برای چیزی كه از دست دادی ناراحت می شوي، پس برای هرچیزی كه به دست تو نرسیده نیز نگران باش. با آنچه در گذشته دیده یا شنیده اَي، برای آنچه كه هنوز نيامده ، استدلال كن ، زيرا تحولاتً و امور زندگي همانند يكديگرند؛ از كسانی مباش كه اندرز سودشان ندهد، مگر با آزردن فراوان، زیرا عاقل با اندرز و آداب پند گیرد، و حیوانات با زدن. غم و اندوه را با نیروی صبر و نیكویی یقین، از خود دور ساز. كسی كه میانه روی را ترك كند از راه حق منحرف میگردد. یار و همنشین، چونان خویشاوند است. دوست آن است كه در نهان آیین دوستی را رعایت كند. هواپرستی مانند كوری است. چه بسا دور كه از نزدیك نزدیكتر، و چه بسا نزدیك كه از دور دورتر است؛ انسان تنها، كسی است كه دوستی ندارد؛ كسی كه از حق تجاوز كند، زندگی بر او تنگ میگردد؛ هركس قَدر و منزلت خویش بداند حرمتش باقی است، استوارترین وسیله اَي كه می تواني به آن چنگ زنی، رشته اَي است كه بین تو و خدای تو قرار دارد. كسی كه به كار تو اهتمام نمیورزد، دشمن توست. *
*گاهی ناامیدی، خود رسیدن به هدف است، آنجا كه طمع ورزی هلاكت باشد. چنان نیست كه هر عیبی آشكار، و هر فرصتی دست یافتنی باشد، چه بسا كه بینا به خطا میرود و كور به مقصد رسد. بدی ها را به تأخیر انداز، زیرا هر وقت بخواهی میتوانی انجام دهی. بریدن با جاهل، پیوستن به عاقل است. كسی كه از نیرنگبازی روزگار ایمن باشد، به او خیانت خواهد كرد، و كسی كه روزگار فانی را بزرگ بشمارد، او را خوار خـواهد كرد. چنین نیست كه هـر تیراندازی به هدف بزنـد، هرگاه اندیشه سلطان تغییر كند، زمانه دگرگون شود. پیش از حركت، از همسفر بپرس، و پیش از خریدن منزل، همسایه را بشناس. از سخنان بی ارزش و خنده آور بپرهیز، گرچه آن را از دیگری نقل كرده باشی. *

١٧• جايگاه زن و فرهنگ پرهيز

در امور سیاسی كشور از مشورت با زنان بپرهیز، كه رأی آنان زود ُسست میشود، و تصمیم آنان ناپایدار است. در پرده حجاب نگاهشان دار، تا نامحرمان را ننگرند، زیرا كه سخت گیری در پوشش، عامل سلامت و استواری آنان است. بیرون رفتن زنان بدتر از آن نیست كه افراد غیرصالح را در میانشان آوری، و اگر بتوانی به گونه ای زندگی كنی كه غیر تو را نشناسند، چنین كُن!. كاری كه برتر از توانایی زن است به او وامگذار، كه زن، گُِل بهاری است، نه پهلوانی سخت كوش و خشن ، مبادا در گرامي داشتن زن زياده روي كني كه او را به طمع ورزی كشانده برای دیگران به ناروا شفاعت كند.(١) بپرهیز از غیرت نشان دادن بیجا كه درستكار را به بیماردلی، و پاكدامن رابه بدگمانی رساند. كار هر كدام از خدمتكارانت را معین كن كه او را در برابر آن كار مسئول بدانی، كه تقسیم درست كار سبب ميشود كار ها را به يكديگر وا نگذارند، و در خدمت سستي نكنند . خویشاوندانت را گرامی دار، زیرا آنها پر و بال تو میباشند، كه با آن پرواز میكنی،و ریشه تو هستند كه به آنها باز میگردی،و دست نیرومند تو میباشند كه با آن حمله میكنی.
دین و دنیای تو را به خدا میسپارم، و بهترین خواسته الهی را در آینده و هم اكنون، در دنیا و آخرت، برای تو میخواهم، با درود.