گنبد نمکی جاشک

یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی استان بوشهر، گنبد نمکی جاشک است. این جاذبه منحصر‌به‌فرد در کوه جاشک، قرار دارد و شامل غارهای نمکی، آبشارهای نمکی، چشمه‌های نمکی، دودکش‌های جن و دیگر سازه‌های طبیعی می‌شود که هرکدام جذابیت خاص خود را دارد. همچنین گنبد نمکی جاشک به‌عنوان بزرگ‌ترین و زیباترین گنبد نمکی ایران به شمار می‌آید و در سطح خاورمیانه نیز شناخته‌شده است. 

معرفی گنبد نمکی جاشک

گنبد نمکی جاشک که با نام‌های کوه نمک جاشک و گنبد نمکی دشتی نیز شناخته می‌شود، ناحیه وسیع و مرتفعی در کوه جاشک است. این گنبد از بزرگ‌ترین، فعال‌ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه به شمار می‌آید و به‌عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر، در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسید.

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Omid M)} 

کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آن‌ها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه‌تنها چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد، بلکه بهترین محل برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است. رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است، به‌نحوی که از جاده خورموج دیر به‌صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر می‌شود.

گنبد نمکی جاشک کجاست؟

گنبد نمکی جاشک از جاهای دیدنی استان بوشهر است و در بخش‌های کاکی و بردخون، حدفاصل دو شهرستان دشتی و دیر واقع شده است و شرق روستای گنخک، در شهرستان دشتی و شمال روستای جاشک، در شهرستان دیر قرار دارد. این گنبد نمکی در دل کوه جاشک، در نزدیکی انتهای شمالی آن، جا خوش کرده است و مرتفع‌ترین قسمت کوه را تشکیل می‌دهد. غرب آن روستای گنخک، شرق آن روستای کردلان و شمال‌شرقی آن روستای درویشی (شهرستان دشتی) و جنوب آن روستای جاشک قرار دارد.

• آدرس: استان بوشهر، ۱۴۴ کیلومتری شهر بوشهر، مابین شهرهای دیر و خورموج (مشاهده روی نقشه)

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرتضی برجسته)}

دسترسی به گنبد نمکی جاشک

از بوشهر وارد جاده بوشهر-برازجان شوید و در محل چغادک، مسیر خود را سمت بزرگراه اهرم-چغادک کج کنید. در این مسیر برانید تا به خورموج برسید. از خورموج نیز عبور کنید. پس از ۵۰ کیلومتر به روستای گنخک خواهید رسید. همچنان پیش بروید. پس از سه کیلومتر از گنخک، میان دو روستای گنخک و جاشک، جاده‌ای فرعی و خاکی وجود دارد. این جاده به معدن قدیمی نمکی که پیشتر در منطقه فعال بود، تعلق داشته است. در ابتدای راه محیط‌ بانی قرار دارد. با ادامه در همین مسیر، از سمت غرب جاشک وارد خواهید شد. برای دسترسی از سمت شرق نیز، در جاده اصلی، بعد از پل روستای کردلان وارد جاده‌ای خاکی شوید. این جاده شما را به کوهپایه‌های گنبد می‌رساند. 

ویژگی‌های گنبد نمکی جاشک

گنبد نمکی جاشک ۱۲ کیلومتر درازا و ۴.۵ کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد حدود ۳۶۶۶ هکتار و ارتفاع قله آن ۱۳۵۰ متر از سطح دریا است. موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک که باعث شوری آب رودخانه مند می‌شود، شاید تنها عامل زیان‌رسان به منطقه باشد. رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و استفاده کشاورزی است؛ اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن، آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می‌شود. در فصل پربارش، آب رودخانه سطح دشت‌های چغاپور و دشتی را فرامی‌گیرد و به‌‌علت تبخیر زیاد، نمک روی سطح خاک باقی‌ می‌ماند و باعث شوری زمین‌های منطقه می‌شود.

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مظفر کشاورزمحمدیان)} 

منطقه جاشک کوهستانی محسوب می‌شود و به‌علت شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی، فاقد هرگونه چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه است. تنها غارهای نمکی و چشمه‌های نمکی به تعداد فراوان در آن واقع شده‌اند. بخش‌هایی از گنبد که نمک دارد، فاقد هر‌گونه پوشش گیاهی هستند. البته بیشتر لایه‌های سازنده کوه آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است. در دامنه‌های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده می‌شود. در کل پوشش گیاهی منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است که در فصل زمستان و بهار، انواع گیاهان یک‌ساله سطح زمین را می‌پوشاند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. همچنین در دره‌هایی که از نمک‌زارهای نمکی در امان مانده‌اند، درختچه‌های کنار و اشک به‌وفور دیده می‌شود.

افسانه‌های گنبد نمکی جاشک

دو افسانه جالب درباره گنبد نمکی جاشک وجود دارد:

• برخی این پدیده را نتیجه نوعی نفرین می‌دانند. طبق باور برخی، در گذشته‌های، بزهایی با شیرهای خوشمزه در این منطقه زندگی می‌کردند. لذیذ بودن شیرهای بزها، زنان را وسوسه می‌کرد که آن‌ها را بدوشند. هرکدام از زنان که اقدام به دوشیدن بزی می‌کرد، با همان بز به سنگ بدل می‌شد. بدین‌ترتیب زنان و بزها به سنگ تبدیل شدند و گنبد نمکی جاشک شکل گرفت. 
• برخی دیگر نیز باور دارند که این مکان محل زندگی یک دیو بوده و از او محافظت می‌کرده است. 

_{عکس‌های گالری (عکاسان: Luiz Paulo، احمد حسین بار، حجت مظفری)}

جاهای دیدنی گنبد نمکی جاشک

سازه‌های رنگین نمکی

گنبد نمکی دشتی میزبان کانی‌ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند. تنوع رنگ نمک‌های گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز است که کمتر جایی می‌توان مشابه آن را یافت. این رنگ‌های متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نقش مهمی در جذب گردشگران ایفا می‌کنند و بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی‌های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی برای هر بیننده‌ای جذاب هستند.

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Omid M)}

یخچال‌های نمکی

یخچال‌های نمکی از جمله پدیده‌های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌روند و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می‌شوند. این یخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است، در حاشیه کناره گنبد تشکیل می‌شود و به‌دلیل مشابهت آن با یخچال‌های یخی به این نام شهرت یافته‌اند.

آبشارهای نمکی

آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی‌های گردشگری گنبد نمکی دشتی هستند که چهره‌ای بس زیبا و دلنشین را به آن بخشیده‌اند. این آبشارها در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد هستند. در فصول کم‌آبی به‌واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به‌ویژه در مسیر آبشارها ایجاد می‌شوند و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد می‌کنند. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پاییز دیده می‌شود.

دره گل کلم

دره گل‌ کلم یکی از جالب‌ترین دیدنی‌های منطقه است. سراسر سطح دره را نمک‌هایی پوشانیده‌اند که به‌صورت گل کلم هستند. ابعاد این گل کلم‌های نمکی با یک‌دیگر متفاوت است و برخی از آن‌ها به‌صورت شکوفه‌هایی شکوفا به‌نظر می‌آیند. 

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Omid M)} 

 پلایا

پلایا از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبدهای نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها به‌دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر آبرفت‌ها به‌صورت پهنه‌های نمکی ایجاد می‌شود.

دودکش‌های جن

دودکش‌‌های جن که با نام تخت دیو نیز شناخته می‌شوند، از زیباترین پدیده‌های فرسایشی گنبد جاشک هستند. این پدیده به‌دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها، به‌صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد ظاهر شده‌اند.

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: امین رحیمی)}

غارهای نمکی

غارهای نمکی از دیگر جلوه‌های تماشایی گنبد نمکی دشتی هستند. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند، در جای‌جای گنبد قابل‌مشاهده هستند. در بخش‌های داخلی این غارها، بلورهای زیبای نمک به‌صورت استلاگمیت و استلاگتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده‌اند. 

چشمه‌های نمکی

این چشمه‌ها در واقع نبض حیات گنبد نمکی جاشک هستند. از دل چشمه‌ها آب شور از اعماق زمین به سطح آن راه می‌یابد. این چشمه‌ها را در جای‌جای محدوده می‌توان دید. بدون چشمه‌های نمکی، گنبد نمکی جاشک به پایان خود می‌رسد. 

_{عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Giuseppe Pasetto)}

بهترین زمان بازدید از گنبد نمکی جاشک

سفر به مناطق جنوبی کشور در فصول گرم سال، به‌دلیل وجود رطوبت و دمای بالای هوا توصیه نمی‌شود. بهترین زمان بازدید از گنبد نمکی جاشک نیمه دوم پاییز تا اواخر زمستان است. 

اقامت در سفر به گنبد نمکی جاشک

اگر قصد دارید شب را در نزدیکی گنبد نمکی جاشک بمانید، خوشبختانه یک اقامتگاه بوم‌گردی در فاصله چند کیلومتری از آن وجود دارد. اقامتگاه بوم‌گردی جاشک دارای هشت واحد اقامتی است که سرویس‌های بهداشتی و حمام میان آن‌ها به‌صورت اشتراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین امکان سفارش غذا وجود دارد.

_{عکس از وب‌سایت shab.ir (عکاس: نامشخص)} 

نکات بازدید از گنبد نمکی جاشک

• توصیه می‌کنیم برای بازدید از راهنما کمک بگیرید.
• همراه خود وسایل ضروری نظیر آب آشامیدنی، خوراکی‌های خشک، کفش مناسب، کلاه آفتابگیر، کمک‌های اولیه و… همراه داشته باشید.
• از کندن بلورهای نمکی و به یادگار بردن قطعه‌ای از این پدیده ارزشمند جدا خودداری کنید؛ چراکه با این کار حیات گنبد نمکی را به خطر می‌اندازید.
• از ریختن زباله بپرهیزید و با همراه داشتن پاکت، زباله‌ها را همراه خود از منطقه خارج کنید.
• در سفر به نواحی مختلف ایران، به باورها و فرهنگ بومی مردم منطقه احترام بگذارید.
• با خرید از محصولات محلی و اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی، در رونق اقتصادی منطقه موثر باشید. 

_{عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: نوید امین آقایی، کمال آقادادی، امین رحیمی و احمد حسین بار)}

_{نویسنده: زهرا صالح نژاد}