صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
مسئولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایران نقطۀ شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت ـ ارواحنافداه ـ است که خداوند بر همۀ مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد. مسائل اقتصادی و مادی اگر لحظه ای مسئولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در ادارۀ هر چه بهتر مردم بنماید، ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است منصرف کند.(امام خمینی، 1368[1])
این روزها با حضور شخصیت ها و احزاب مختلف سیاسی، تنور انتخابات ریاست جمهوری برای گذار به یک دوره جدید حکمرانی انقلابی در شروع قرن جدید، در حال گرم شدن هست. مهمترین مسائل و موضوعاتی که فضا و گویش مشترک غالب شخصیت های مطرح در فضای انتخاباتی و رسانه های اجتماعی را شکل می دهد توجه به وضعیت معیشتی مردم، تولید ملی، جلوگیری از فساد، بروکراسی و ناکارآمدی، بهبود تعاملات بین المللی مبتنی بر عزت و اقتدار ملی و نظائر آن می باشد. تمام این مسائل و موضوعات امری لازم و بدیهی برای ورود در عرصه حکمرانی می باشد، اما برای حکمرانی انقلابی جامعه ایران کافی نیست. حداقل برای شخصیت ها و نخبگان باورمند به جبهه انقلاب، بسندگی به این مسائل و موضوعات و شعارهای برآمده از آن کافی نیست.
برای آنانی که تعریفشان از انقلاب اسلامی یک تعریف حداقلی مبتنی بر نظریه های انقلاب های اجتماعی مدرن هست و انقلاب را یک پروژه پایان یافته نسلی و تاریخی می دانند، درجازدگی و تکرار دوری این موضوعات و شعارها، به دور از عمل و کارنامه شایسته سیاسی، امری ضروری برای تبلیغات در عرصه انتخابات و مهندسی اجتماعی خواهد بود، اما برای آنانی که انقلاب اسلامی را، به عنوان یک انقلاب و امانت الهی می بینند که با دست امام عالم راهبری و از مجرای وجودی رهبر کبیر انقلاب و تاثیرگذاری نورالله بر جان و روح جامعه ایران، سامان گرفت، تمام دوران های گذشته و آینده انقلاب اسلامی بایستی در ذیل برنامه امام عالم و انتفاع از خورشید پشت ابر آن وجود نورانی مطالعه و بررسی شود و بلکه وقوع انقلاب اسلامی در جایگاه نقطه عطف و تغییر سویه منحنی غیبت به سوی تام شدگی نورالله و حرکت به سوی امر ظهور بایستی تعریف شود. این نگرش مبنایی به چیستی و ماهیت انقلاب اسلامی را اگر به «آیه عظمای اربعین»[2] که در طول سالیان گذشته رخ عیان کرده بود گره بزنیم، نوع تعریف ما از الگوی حکمرانی و نظام سیاستی بایسته قرن جدید و گام دوم انقلاب اسلامی به شدت تغییر خواهد کرد و در واقع سطح باور، شعار و برنامه شخصیت های جبهه انقلاب، علاوه بر توجه حداکثری به نیازهای معیشتی و اجتماعی، سطوح متعالی تری از مسیر حقانی انقلاب اسلامی را در حریم امام عالم فریاد خواهد کرد.
معضله نظام نخبگانی، سیاستی و اجتماعی باورمندان به شان الهی انقلاب اسلامی و پدیده آیاتی اربعین، عدم ادراک صحیح از جایگاه شناختی آیات در نظام برنامه های الهی جاری بر عالم، معناشناختی آن در دستگاه آینده پژوهی حق مدار و غوطه وری ابعادی ما در این فضا-جریان بزرگ الهی می باشد. پدیده های آیاتی:
- پدیده های بزرگ الهی هستند
- که فاعلیت نظام ربوبی خداوند را در صحنه عالم، به رخ می کشند،
- به صورت شگفتی ساز و اعجازگونه در ورای قدرت و محاسبات جوامع انسانی سامان می یابند،
- امکان ورود در گستره مفاهیمی و معنایی آن و مطالعه عمیق سازندهای وجودی آن برای جوامع انسانی مهیا می باشد،
- جوامع انسانی مرتبط با آن، از جهات مختلف فرهنگی و اجتماعی در آن غوطه ورند و امکان بهره مندی و تاثیرپذیری های عمیق فرهنگی، هویتی و تمدنی از آن را دارند.
- سویه و جهت گیری اصلی آن ها نه فقط برای گذشته و اکنونیت زیست دنیایی جوامع انسانی، که تبیین کننده چیستی، چرایی و چگونگی تحقق پیوستار برنامه های خدایی برای آینده های جوامع انسانی می باشد و در واقع این مهم اصلی ترین وجه آیگی این پدیده های بزرگ الهی می باشد،
- امکان تحقق آن ها متناسب با پیوستار برنامه های الهی به صورت مکرر وجود دارد. تمام مصادیق آیاتی موجود در دوران های تمدنی رسولان و نیز آیات جاری در آسمان ها و زمین، متناسب با نظام پیوستاری برنامه الهی، در شرایط و دوران مناسب خودش، به صورت تکامل یافته تری قابلیت تکرار در حیطه های مختلف زیستی و اجتماعی دارند.
- قابلیت احصا پیامدها و مطالعه کارکردی نظام آیگی، در روندهای تمدنی آینده جوامع بشری، مبتنی بر دستگاه آینده پژوهی حق مدار وجود دارد،
- با توجه به جایگاه بلند نظام آیاتی در دستگاه ربوبی عالم، در صورت اعراض فردی، اجتماعی و تمدنی جوامع انسانی از آیات، احاطه سامانه های آیاتی بر آن جوامع، می تواند منجر به شکل گیری ابتلائات و عواقب سخت فرهنگی، اجتماعی، زیستی و تمدنی برای آن جوامع بشود.
مبتنی بر این گزاره های معناشناختی نظام آیاتی، بدیهی است که اگر جوامع انسانی در هر دوره ای در معرض یک آیه الهی قرار بگیرند، بایستی در مواجهه با آیه دقیق ترین رفتار فردی، اجتماعی و تمدنی را بروز دهند و در واقع راهبری نظام فرهنگی و اجتماعی آن ها بیش و پیش از آنکه مبتنی بر ساخته ها و بافته های فردی و اجتماعی خودشان باشد، مبتنی بر موقعیت آیاتی باشد که در آن غوطه ور هستند. شاید طرح این نوع دیدگاه ها، حتی برای برخی شخصیت های جبهه انقلاب نیز در بحبوحه رقابت های شدید انتخاباتی بی معنا و بلکه آسیب آفرین و موجب جاماندگی از حریف جلوه کند، یا اینگونه تبیین کنند که ما باید عهد قلبی و نه علنی با امام عالم برای خدمت به مردم ببندیم و از نام و یاد امام عالم، نباید در عرصه تبلیعی یاد کنیم تا مبادا کم کاری و مشکلات اجرایی ما، به باورهای بنیادین جامعه ایمانی ضربه بزند. این سخنان می تواند درست باشد، اما هدف این نوشتار توجه به امری بسیار فراتر از عهد قلبی با امام عالم ع برای خدمت گذاری به مردم هست. ما در طی همین سال ها، درون یک آیه عظمای الهی غوطه ور بوده ایم. بسیار از گروه های اجتماعی و نیز کارگزاران حاکمیتی به پاسداشت این پدیده بزرگ الهی پرداختند و حتی آن را به عنوان یک پدیده ممتاز تمدنی برای ارتقاء ساختارهای اجتماعی جامعه ایران مورد توجه قرار دادند و بلکه در بحران هایی نظیر سیل های سال های گذشته و بحران کرونا، یا توسعه ارتباطات میان فرهنگی و نظائر آن، از برخی الگوهای اربعینی گرته برداری کردند. اما با همه این پاسداشت ها و الگوبرداری ها، توجه و همراهی با اربعین نه در جایگاه یک آیه عظمای الهی که در جایگاه یک پدیده و منسک و الگوی ممتاز و اثربخش اجتماعی– دینی مورد توجه قرار گرفت.
ما هنوز نگاه آیه شناسانه به اربعین و دوران خودمان نداریم. نمی دانیم اگر اربعین آیه عظمای الهی هست، یعنی هزاران هزار مرتبه فراتر از ظرفیت های تاریخی، مناسکی، اجتماعی، فرهنگی، ارتباطی و تمدنی اربعین، باید در وجه آیگی اربعین به عنوان بروز بخشی از سلسله نظام برنامه های امام عالم ع، برای گذار و خروج جوامع انسانی از دوران ظلمانی و لیلی دنیا، به سوی دوران یومی و نورانی دنیا در مسیر طلوع خورشید ولایت عظمی(ارواحنا فداه) غوطه ور بود و تمام ساختارها و سیاست های فرهنگی، اجتماعی و تمدنی را بایستی مبتنی بر این غوطه وری ابعادی در فضای آیاتی تدوین نمود. اربعین آیه حرکت به سوی امام عالم(عج) است. جامعه اربعینی، جامعه در حال حرکتی هست که در فضای بهشت گونه موکب های اربعینی، نگاهش فقط به عمود های مسیر به سوی امام عالم هست. این فضای آیاتی نه برای یک ایجاد حس زیبا در ارتباط روحی بیشتر با امام عالم(عج)، که در جایگاه آوردگاه تربیت جامعه اربعینی برای گذار به مرحله دیگری از برنامه های امام عالم(عج) می باشد. اگر انقلاب اسلامی و اربعین شانیتی الهی-آیاتی و زنده و پویا نداشتند و بنا بود ما صرفا بر اساس احکام ثابت دینی به سوی شکل گیری جامعه و تمدن اسلامی حرکت کنیم، شاید اصلی ترین ماموریت کارگزاران سیاستی ما عهد قلبی با امام عالم برای خدمت به جامعه و اصلاح و ارتقاء اکنونیت زیست تمدنی ایشان، مبتنی بر احکام و ثوابت دینی بود. اما وقتی پدیده های زنده آیاتی ما را احاطه کرده اند، توجه حداکثری به سطح خدمت و معیشت اجتماعی، اگرچه لازم و ضروری می باشد، اما این خدمت و معیشت نباید برای اردو زدن و بسط یافتگی تمدنی در اکنونیت زیست دنیایی جامعه ایرانی، مبتنی بر ارزش های دینی اسلام و در کنار و در قواره اردوگاه تمدنی جهان مدرن تعبیر شود.
بر خلاف غالب تمدن های تاریخی و معاصر، که پیکره تمدنی آن ها، از انباشتگی در ساختارهای زیست دنیایی سامان می یابد و انگاره آخرت گرایی یا جایگاهی در اندیشه تمدنی آنان ندارد و یا در جایگاه امری تحریف شده یا امری بعید، از آن تعبیر و تفسیر می شود که به صورت ثانویه آثار خود را در نظامات و رفتارهای اجتماعی بروز می دهد، پیکره تمدن نوین اسلامی بایستی مبتنی بر ساختارهای حرکتی، به سوی امام عالم و مبتنی بر امر قریب و زنده، سامان پیدا کند و خدمت و معیشت اجتماعی به منزله برپاداشتن موکب های بین راهی باشند که اگرچه لازمند اما اصل نیستند و اگرچه فضایی بهشتی می سازند اما بنای ماندن در آن ها نیست و توشه مسیر به سوی امام عالم را فراهم می کنند و بلکه مهم تر آنکه، این مسیر حرکتی جامعه اسلامی به سوی امام عالم، امری برآمده از فهم تاریخی و فلسفی و تفسیری احکام و ثوابت دینی نیست، بلکه مسیری گشوده شده توسط امام عالم و در تراز آیه عظمای الهی می باشد که به صورت زنده و اثربخش بر جوامع رشدیافته ایمانی تا سطوح بالای عبودیت اثر می کند و فهم تاریخی، فلسفی و تفسیری احکام و ثوابت دینی در خدمت فهم، تبیین و همراهی بیشتر با آن باید تعریف شود. بر این اساس بایسته های مبنایی نظام سیاستی شایسته گام دوم انقلاب اسلامی لازم هست سطوح زیر را دنبال نماید:
- تفقه[3] در آیات الهی و فراگردهای اطفاء و تام شوندگی جریان نورالله[4] در عالم مبتنی بر نگرش آیاتی، امری لازم در فراگردهای معرفت شناختی مسیر تمدنی ما باید باشد.
- مبتنی بر این فضای تفقهی و بصیرتی در آیات الهی، در واقع تراز ادراکی ما حتی از مفهوم انتظار به عنوان امری جاری و مبتنی بر آرزو، امید و عمل اجتماعی و دینی برای ظهور، باید به امری مبتنی بر شهود آثار بزرگ و زنده آیاتی امام حی و انتفاع پیوسته از آن خورشید همیشه تابان تبدیل شود.
- در چنین سطحی از ادراک منتظرانه آیاتی، در واقع سیاست و عمل اجتماعی ما، فراتر از آنکه فقط در اکنونیت نیازهای اجتماعی محبوس شود و یا حتی فراتر از آن، در اکنونیت پدیده آیاتی و پاسداشت مناسکی آن استقرار یابد، مبتنی بر ادراک سویه آینده گرای نظام آیاتی، خوانش بقیه زنجیره و پیوستار برنامه های الهی امام عالم را دنبال خواهد نمود و تمام فراگرد سیاستی و عمل فرهنگی، اجتماعی و تمدنی جامعه ما را، مهیای حرکت صحیح تر و سریعتر به موقعیت های بعدی برنامه الهی خواهد کرد.
- خوانش آیاتی پدیده جهانی اربعین و غوطه وری در ظرفیت های آینده سازانه آن، اصلی ترین فراسیستم حقانی جاری در جهان معاصر بوده است که بایستی در ساختاردهی صحیح فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و تمدنی جوامع اسلامی، به خصوص حکمرانی جامعه انقلابی ایران مورد توجه عمیق و مداوم قرار گیرد.
- ساختار حکمرانی برآمده از خوانش آیاتی اربعین، سه مولفه کلان تحول آفرین را در مسیر تمدنی انقلاب اسلامی ایران الزامی می کند:
- در هسته مرکزی ساختار حکمرانی آینده تمدنی انقلاب اسلامی، بایستی پیوستار تکاملی: به سوی امام- برای امام- همراه امام- همپای امام را در یک فراگرد تربیتی و سلوکی فردی، اجتماعی و تمدنی دنبال کنیم.( سطح نخست ساختار حکمرانی آینده: ساحت برای امام)
- ساختار مکمل خدمت به مردم(برای عبد) را در ذیل ساختار برای امام باید به نحو بسیار مطلوبی فهم و عملیاتی کنیم، به نحوی که فضای بهشت گونه جامعه اربعینی تداعی شود. ( سطح دوم ساختار حکمرانی آینده: ساحت برای عبد)
- در هر دو سطح ساختاری برای امام- برای عبد، موضوعیت حرکت پیوسته جوامع انسانی اصلیت پیدا می کند.
- برآمده از سطح ساختاری برای امام، نگرش پیوستاری به نظام برنامه های الهی، از مجرای خلیفه خداوند در تداوم فضای آیاتی اربعین موضوعیت پیدا می کند. در واقع جهت گیری فضای آیاتی اربعین و ایجاد ساختار اجتماعی برای امام، آوردگاه تربیتی جامعه انقلابی ایران و دیگر جوامع ایمانی همراه و تایید گر آن، به سوی پرتاب شدگی به فضای انصاراللهی[5] برای مواجهه با فسادهای بنی اسراییلیان در قامت صهیونیزم جهانی و بدسامانه های پسینی آن در فضاهای آخرالزمانی می باشد.
- کوتاه سخن آن که:
- اگر در این سال ها در فضای آیه عظمای اربعین غوطه ور بوده ایم، پاسداشت مناسکی آن اگرچه پسندیده و ضروری بوده است، اما اصلیت آیاتی این پدیده را مورد توجه قرار نداده ایم.
- توجه به اصلیت آیاتی اربعین، در واقع توجه به تحول آفرینی در ساختارهای کلان سیاستی، فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، به منظور آمادگی برای پرتاب شدگی به دوران های پسینی پدیده اربعین در تقابل با فسادگری بنی اسراییلیان و وکلای غیر انسانی آن ها می باشد.
- برای تحول آفرینی ساختاری مبتنی بر خوانش آیاتی اربعین، شکل گیری ساختار برای امام در سطح مرکزی و ساختار برای عبد در سطح ثانویه اصلیت پیدا می کند.
- بسندگی به رهیافت های سیاستی معیشت محور، بدون توجه به ساحت های دوگانه ساختار برای امام – برای عبد، به منزله عدم توجه به سویه آیگی نظام اربعین و اعراض از اصلیت آن خواهد بود و می تواند به تبعات سخت ابتلایی منجر گردد.
- بر این اساس، اصلی ترین الزام فرادستی سیاستی برای کاندیداهای باورمند به ساحت الهی – آیاتی انقلاب اسلامی و اربعین، گذار به ایجاد جامعهء در حال حرکت، همراه و همپای امام عالم برای رسیدن به موقعیت انصاراللهی در نابودی اول فساد بنی اسراییلیان[6] خواهد بود.
- این مهم دقیقا منطبق بر راهبرد مبنایی رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) می باشد که در آغاز این نوشتار از آن یاد شد.
سید مجید مطهری نژاد،
همکار علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع
29/2/1400
[1] گزیده پیام امام خمینی ره به مهاجرین جنگ تحمیلی، دوم فروردین 1368، صحیفه امام خمینی ره، ج: 21، ص: 327
[2] امام خامنه ای، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، 1397
[3] کهف۵۷، ص۳۰۰ – وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها وَ نَسِیَ ما قَدَّمَتْ یَداهُ إِنَّا جَعَلْنا عَلى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَنْ یَفْقَهُوهُ وَ فی آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدى فَلَنْ یَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً
[4] صفّ۸، ص۵۵۲ – یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ
[5] صفّ۱۴، ص۵۵۲ – یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا أَنْصارَ اللَّهِ کَما قالَ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ لِلْحَوارِیِّینَ مَنْ أَنْصاری إِلَى اللَّهِ قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَنی إِسْرائیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَةٌ فَأَیَّدْنَا الَّذینَ آمَنُوا عَلى عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرینَ
[6] إسراء4 و5، ص۲۸۲ – وَ قَضَیْنا إِلى بَنی إِسْرائیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْأَرْضِ مَرَّتَیْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا کَبیراً* فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمْ عِباداً لَنا أُولی بَأْسٍ شَدیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَ کانَ وَعْداً مَفْعُولاً
