وِلوِله در اردوگاه غرب و آمریکا

تاریخ شاهد است که هر گاه در سیاست خارجی ایران حالت تدافعی و رکود حاکم بوده در مقابل غرب و آمریکا نیز حالت تهاجمی در سیاست خارجه خود اتخاذ کرده اند. امضای سند همکاری مشترک 25ساله ایران و چین از جمله اقدامات تهاجمی در سیاست خارجه ایران تلقی می شود. اگر چه در این راه اختلافاتی در میان جناح های مختلف رخ داد لیکن نتیجه آن شد که این سند به مدت 25 سال میان ایران و چین امضا شد و حجم سرمایه گذاری تا سقف 400 میلیارد دلار فراهم آمد.

سرمایه گذاری در صنعت نفت وگاز و صنایع پتروشیمی و نیز همکاری های نظامی امنیتی از جمله مفاد این سند می باشد. در واقع این سند استراتژیک قبل از آنکه اقتصادی باشد یک سند سیاسی به چشم می خورد. چرا که تنها بعد از مدت کوتاهی از امضای این سند شاهد رایزنی های گسترده در سیاست خارجی اتحادیه اروپا و امریکا هستیم. از جمله دستاورد مهم این سند بازگشت سریع امریکا به گروه 5+1 و زمزمه کاهش تحریم های ایران از سوی امریکا می باشیم.

اگر چه امریکا از اهرم تحریم به عنوان یک ابزار سیاسی اقتصادی نه تنها علیه ایران بلکه علیه دیگر کشورها بکار می برد و نباید انتظار داشت این سند باعث شود تا تمام تحریم های امریکا علیه ایران رفع شود لیکن بازگشت امریکا پشت میز مذاکره بدون پیش شرط هایی که تا قبل از امضای سند مطرح می ساخت یک دستاورد مهم سیاسی در سیاست خارجه ایران تلقی می شود. در این میان عده ای در داخل ایران امضای این سند را نقض اصل 77 قانون اساسی و عده ای پا را فراتر نهاده و آن را با قرار داد ترکمنچای مقایسه کردند. در حالی که این قضاوت عادلانه نیست و این سند همکار به قول ناظران از جمله دولت هند یک سند برد برد بین دو کشور آسیایی می باشد که در رشد اقتصاد و همگرایی های منطقه ای و بین المللی تاثیر گذار است. همچنین اعلام بندها و جزییات این سند به مثابه بیان حرکت بعدی یک شطرنج باز میباشد.  در واقع سفر آقای یانگ یی وزیر خارجه چین قبل از ایران به عربستان و عقد قرارداد مشابه و حتی شاید وسیعتر با سعودی نیز بوده و این بیانگر نگاه جدید چین به خاور میانه دارد. که ریشه در رشد سریع اقتصاد این کشور و نیاز روز افزون به نفت وگاز خاورمیانه است.

در واقع چین تنها کشوری است که با وجود رکود اقتصادی شدید بعد از بروز کرونا ویروس که به اعتراف مجله اقتصادی اکونمیست بزرگترین رکود اقتصادی جهان بعد از جنگ جهانی دوم به حساب می اید اقتصاد خود را سر پا نگه داشت. این مسئله با نگاه به اداره ملی امار چین و رشد اقتصادی این کشور در سال 2020 بیشتر روشن می شود. اداره ملی آمار چین تولید ناخالص داخلی این کشور را در سال 2020 نسبت به سال 2019 که اغاز کرونا بوده 2.3 درصد افزایش یعنی از 100 میلیون یوان چین معادل 15.45 تریلیون دلار فراتر اعلام می کند.

همچنین رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۲۰ در حالی است که تولید ناخالص داخلی این کشور در سه ماهه اول سال قبل ۶.۸ درصد کاهش داشت ولی در سه ماهه دوم ۳.۲ درصد رشد را شاهد بود. پس از آن در سه ماهه سوم هم رشد ۴.۹ درصدی را هدف گذاری کرد و روند صعودی را در سه ماهه چهارم با رشد ۶.۵ درصدی ادامه داد.

همه این اعداد و ارقام بیانگر چشم انداز مثبت در اقتصاد چین می باشد لیکن امضای سند همکاری با اقتصادهای در حال رشد با چشم انداز مثبت یک اقدام هوشمندانه به نظر می رسد. همانگونه که اشاره شد این سند بیش از انکه اقتصادی باشد سیاسی می باشد ونگرانی شدید غرب و امریکا را به دنبال داشته و دارد. هنگامی که خبر نگار از بایدن در باره این سند سوال می کند وی تنها یک جمله بیان می کند: من یک سال است نگران امضای این سند هستم. در واقع نگرانی بایدن 78 ساله نیز بجا می باشد چرا که قرار گرفتن دو کشور بزرگ تحریم شده از سوی امریکا باعث کند شدن تیغ تحریم ها علیه هر دو کشور خواهد بود.

قرار گرفتن ایران در کنار چین بعنوان یک عضو اصلی عضو شورای  امنیت می تواند در اعمال فشار امریکا علیه ایران در شورای امنیت تاثیر گذار باشد. در واقع سیاست نگاه به شرق سیاستی منفی و نگران کننده به نظر نمی اید مخصوصا که ریشه ها و وابستگهای فرهنگی و تاریخی پشتوانه ان باشد. این درحالی است که شاهراه جاده ابریشم از مولفه های اقتصادی این سیاست می باشد. لذا با توجه به امضای این سند که تا کنون بیش از 90 کشور اقدام به امضای اسنادی مشابه با چین کرده اند باید پس لرزه های را در اردوگاه غرب و امریکا ایجاد کند. دمیدن جان دوباره به معاهده اتمی ایران و 1+5 از اولین نکات مثبت این سند برای ایران و جامعه جهانی خواهد بود. به عقیده ناظران بین المللی این سند دستاورد های میان مدت و بلند مدت مثبت برای ایران در پی خواهد داشت.

کاهش وابستگی اقتصادی ایران به طرفهای غربی، سهل الوصول شدن انتقال نفت ایران به چین و شرق، عقب نشینی غرب و امریکا در قبال ایران و نادیده گرفتن پیش شرطها برای مذاکره، کاهش فشارها ی امربکا در مجامع بین المللی علیه ایران، تجدید نظر در میان هم پیمانان امریکا در باره ایران، اعتراف دوستان و دشمنان به چشم انداز مثبت این سند. در نهایت اینکه گشودن جبهه های مختلف جنگ اقتصادی، سیاسی و نظامی امریکا علیه طرفهای متعدد بین المللی باعث شده تا امریکا توان مقابله با تمام این طرفها را نداشته باشد به ویژه اینکه درمیان این طرفهای خارجی دو کشور چین و ایران در کنار هم قرار بگیرند. که رویارویی امریکا با هر یک از آنان در عرصه سیاسی اقتصادی و نظامی با مشکل مواجه خواهد کرد.

ترجمه و تحلیل: دکتر سلیمان توده زارع

منابع: ایندیا تودی – مجله اکونمیست 2020

آوریل2021