صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
۱۴ آبان ۱۳۵۸، یک روز پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، دولت موقت به ریاست مرحوم مهدی بازرگان استعفا نامه خود را تقدیم امام کرد. اما پیش از این استعفا، دولت موقت چند مرتبه امام خمینی را تهدید به استعفا کرده بودند.
: ۱۴ آبان ۱۳۵۸، یک روز پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، دولت موقت به ریاست مرحوم مهدی بازرگان استعفا نامه خود را تقدیم امام کرد. اما پیش از این استعفا، دولت موقت که از اعضای نهضت آزادی و جبهه ملی بودند، به رهبری مرحوم بازرگان، چند مرتبه در موضوعات مختلف، امام خمینی و سران انقلاب را تهدید به استعفا کرده بودند.
به عبارتی بهتر، دولت موقت از همان روزهای ابتدایی شکل گیری، هرگاه عرصه را بر خود تنگ می‌دید و یا شرایط باب میلش پیش نمی‌رفت، امام خمینی و بزرگان انقلاب اسلامی را تهددید به استعفا می‌کرد.
اولین تهدید
25 بهمن 57 بازرگان اولین گروه وزرای دولت موقت را به شورای انقلاب اسلامی معرفی کرد که عبارت بودند از: ابراهیم یزدی، عباس امیر انتظام، کریم سنجابی، احمد صدر حاج سید جوادی، کاظم سامی، داریوش فروهر، معین فر و کتیرایی.
اما شورای انقلاب به‌عنوان شورای بزرگان انقلاب اسلامی، با برخی از افرادی که توسط بازرگان به عنوان وزیر معرفی شده بودند، مخالفت می کند و بازرگان نیز در واکنش به عدم موافقت شورای انقلاب با برخی از اشخاص پیشنهادی‌اش، شورای انقلاب را تهدید می کند که اگر با همه افراد معرفی شده موافقت نشود، استعفا خواهد داد.
با این حال از آنجایی که انقلاب اسلامی روزهای اولیه پر التهابش را می گذراند و در حال تثبیت بود، شورای انقلاب برای جلو گیری از هرج و مرج و انحراف انقلاب از مسیر اصلی، ناچار شد برای جلو گیری از استعفای بازرگان، بی چون و چرا با همه افراد معرفی شده برای تصدی وزارت ها، موافقت کند.
تهدید دوم
اواخر اسفند سال 57، عباس امیر انتظام که هم سخنگوی دولت موقت بود و هم معاون بازرگان، سخنانی به زبان می‌آورد که موجب بر انگیختن احساسات مردم عرب زبان خوزستان می شود. امام خمینی از بازرگان می‌خواهد برای ختم غائله و دلجویی از مردم خوزستان هم که شده، امیر انتظام را از سمتش عزل کند. حتی مرحوم آیت الله طالقانی نیز از بازرگان می خواهد که برای پایان دادن به حاشیه هایی که در پی سخنان امیر انتظام پیش آمده بود، وی را عزل کند.
اما بازرگان نه تنها امیر انتظام را عزل و یا برخوردی با او نمی‌کند، بلکه در واکنش به دستور امام خمینی می گوید: «یا امیر انتظام هست و من هستم، یا اگر برود من هم خواهم رفت.»
سومین تهدید به استعفا
همزمان با تشکیل اولین مجلس خبرگان، دولت موقت نیز در تلاش بود تا با تحت فشار قرار دادن سران انقلاب اسلامی، مجلس خبرگان را به انحلال بکشاند.
18 مهر 58، به پیشنهاد عباس امیر انتظام جلسه ای ترتیب داده می شود که در پایانش، ملی گرا ها به این نتیجه می رسند که مجلس خبرگان باید منحل شود.
28 مهر امیرانتظام لایحه انحلال مجلس خبرگان را به امضای 14 نفر از وزرای دولت موقت می رساند که البته تعدادی از اعضای دولت موقت به این لایحه رای مثبت نمی دهند. از جمله کسانی که به لایحه مذکور رأی منفی می‌دهند، شهید چمران و مرحوم ابراهیم یزدی بودند.
از آنجایی که لایحه با موافقت صد در صدی اعضای دولت موقت همراه نبود، قرار بر این می شود که قبل از اعلام رسمی مبنی بر تهیه چنین لایحه ای از سوی دولت موقت، با حضرت امام مشورت شود. نهایتاً تصمیم اعضای دولت موقت این می شود که در صورتی که امام خمینی با این لایحه موافقت نکند، اعضای هیئت دولت موقت اعلام استعفا کنند. آنهم به صورت دسته جمعی. که البته امام خمینی با این لایحه صریحاً مخالفت می‌کند و دولت موقت نیز بر خلاف ادعایش، استعفا نمی‌دهد.
آخرین استعفا؛
13 آبان 58 دانشجویان پیرو خط امام لانه جاسوسی اِمریکا را به تسخیر خود در می آورند. فردای روز تسخیر سفارت، دولت موقت تصمیم به استعفا می گیرد تا شاید مثل سه استعفای قبلی، این بار هم با تحت فشار قرار دادن حضرت امام، دانشجویان را مجبور به ترک لانه جاسوسی کند.
شامگاه 14 آبان ماه جلسه هیئت دولت برای گفتگو درباره استعفا، برگزار می شود و متن استعفا همان شب، پس از اتمام جلسه در ساعات پایانی14 آبان، برای امام ارسال می شود.
در همین رابطه در روزنامه اطلاعاتِ، شماره 15 آبان 58 آمده است: «صادق طباطبایی سخنگوی دولت نیز در تماسی که حوالی ساعت ده و نیم بامداد با او داشتیم، سخنانی ابراز داشت که حاکی از استعفای دولت موقت بود….او بی آنکه توضیح دیگری بدهد، گفت: تا یکی دو ساعت دیگر تقش در می آید.»
مکتوب استعفای دولت موقت شامگاه 14 آبان خدمت حضرت امام فرستاده می‌شود. فرد حمل کننده استعفانامه که یکی از نزدیکان بازرگان بود، قبل از این که استعفا را تقدیم امام کند، برای ترساندن امام از عواقب استعفای دولت موقت و گرفتن عکس العمل از ایشان، امام را تهدید می کند که مکتوب استعفا در اختیار رادیو و تلوزیون قرار گرفته و فردا صبح، یعنی صبح 15 آبان ماه، از اخبار صبحگاهی رادیو تلویزیون پخش خواهد شد.
اما صبح 15 آبان بر خلاف تهدید دولت موقت، هیچ خبری از استعفای بازرگان و وزرایش نبود و اولین بار اخبار ساعت 14 خبر استعفا و متن آن را اعلام کرد و سپس در روزنامه ها انتشار یافت.
تاریخی که دولت موقت تصمیم به استعفا می گیرد و مکتوبش را خدمت امام می فرستند، 14 آبان است. اما خبر رسمی استعفا برای اولین بار ظهر 15 آبان اعلام می شود. یعنی دولت موقت پس از تقدیم استعفایش به امام، تا صبح 15 آبان به امام خمینی فرصت می‌دهد که اعلام نظر کند که این اعلام نظر حضرت امام در پیش فرض اعضای دولت موقت، چیزی نبود جز عدم موافقت امام با استعفای بازرگان، و در نتیجه کوتاه آمدن امام خمینی در برابر خواسته‌های ملی‌گراها.
استعفای آخر دولت موقت هم جنبه ای صرفا تهدید آمیز داشته و بازرگان و هم‌قطارانش از آن به عنوان ابزاری استفاده کردند که همچون دفعات گذشته امام را تحت فشار قرار داده و در نتیجه امام خمینی به خواسته لیبرال‌ها عمل کرده و دانشجویان تسخیر کننده لانه را مجبور به ترک سفارت کند. اما این بار بر خلاف پیش بینی های بازرگان و دولت موقت، امام خمینی با استعفای دولت موقت موافقت کرده و شورای انقلاب را مامور به اداره کشور می کنند.
