آغاز ترانزیت کالا از کریدور ترکمنستان- ایران -عمان

سه کشور ترکمنستان، ایران و عمان در سال 2016 میلادی تفاهمنامه ترانزیتی امضا کرده بودند، این برنامه در شش سال گذشته اجرا نشد، اما در روزهای آینده نخستین بار آزمایشی از این مسیر انتقال داده می‌شود.

برای افزایش ترانزیت و کسب درآمدهای حاصل از آن، توسعه مسیرهای ترانزیتی، بخشی از زنجیره حمل و نقل است. در ماه‌های اخیر ایران در جهت احیای کریدورهای ارتباطی با کشورهای همسایه و کشورهای منطقه، گام‌های جدیدی برداشته که منجر به امضای توافقنامه و عبور بار از این کریدورها شده است.

یکی از مسیرهای ترانزیتی که در سال‌های اخیر باری از آن ترانزیت نشده، کریدور ترکمنستان-ایران- عمان است. اما اخیراً با توافق کشورهای ذینفع این مسیر مهم راه‌اندازی شده و ترانزیت آزمایشی کالا طی هفته جاری از آن انجام می‌شود.

 کریدور بین‌المللی جدید ترکمنستان-ایران- عمان، با عبور از خاک ایران، کشورهای آسیای میانه را به بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان متصل خواهد کرد. اجرای موافقتنامه سال 2016 میان سه کشور ترکمنستان،ایران و عمان نقطه عطفی در روابط منطقه‌ای خواهد بود و زمینه‌ساز گسترش روابط بین کشورهای منطقه خواهد شد. این کریدور، مسیر توسعه اقتصادی کشورهای عضو این پروژه را فراهم خواهد کرد.

اخیراً دو مسیر بین‌المللی ترانزیت کالا که هر دو آنها از ایران می‌گذرد، میان ایران و کشورهای آسیای میانه راه‌اندازی شده است.کریدور ترکمنستان-ایران و کریدور قزاقستان-ترکمنستان-ایران برای انتقال کالاها از کشورهای آسیای میانه، چین و روسیه از مسیر ایران به اروپا و هند فعال شده است.

ترکمنستان همچنین پیشنهاد ایجاد دو مسیر بین‌المللی ترانزیت کالا را در چهارچوب کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، اکو، ارائه کرده‌ که هر دو آنها از ایران می‌گذرد. این مسیرها شامل کریدور قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و دیگری تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه است.

هدف نهایی ایران از توسعه و احیای مسیرهای ترانزیتی راه‌اندازی کامل کریدور شمال – جنوب که روسیه را به خلیج فارس متصل می‌کند و همچنین کریدور شرق – غرب که چین را به اروپا متصل می‌کند، است.

کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب با ورود کالا از روسیه به مقصد هند و از چین به مقصد اروپا از ماه گذشته رسماً آغاز به کار کرده است. برنامه کلان بخش ترانزیت عبور 20 میلیون تن بار در سال اول اجرای توافقنامه‌های حمل و نقلی با کشورهای منطقه و ترانزیت 300 میلیون تن بار در افق باند مدت (1404) است.

دولت سیزدهم توانسته در ۱۰ ماه گذشته، بسیاری از مسیرها و کریدورهای ترانزیتی را احیا کند؛ تقویت کریدور شرق به غرب از مسیر ایران در کنار استفاده از ظرفیت کریدور شمال-جنوب، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در دولت سیزدهم در دست پیگیری و اجراست.

با افزایش تحرکات منطقه‌ای ایران، تمایل کشورها برای عبور بار از ایران افزایش پیدا کرده است. حمل بار از مسیر ایران به هند و اروپا زمان و هزینه انتقال را تقریباً به نصف کاهش می‌دهد. در همین راستا و با هدف اجرای کامل توافقات ترانزیتی، شهریار افندی‌زاده، معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی در دیدار با سفیر چین گفت: تمام شبکه‌های ریلی کشور در چند سال آینده به هم متصل شده و بهترین مسیر برای کشورهای چین و روسیه در جهت اتصال به مقاصد مختلف است.

افندی‌زاده خاطرنشان کرد: کشور ایران هم در محور کریدورهای شمال به جنوب و هم در مسیر شرق به غرب می‌تواند نقش سازنده‌ای را در فضای برد- برد با سایر کشورها ایفا کند. ما مطلعیم حجم زیادی کالا از طریق چین به کشورهای اروپایی صادر و به این کشور وارد می‌شود، بنابراین ایران می‌تواند محوری ایمن با ظرفیت‌های مناسب جابه‌جایی کالا برای کشور چین باشد.

معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: با توجه به برنامه‌های ۲۵ ساله میان ایران و چین می‌توان از پتانسیل ایران برای ترانزیت استفاده کرد و در حوزه حمل و نقل، توسعه شبکه‌های ریلی و توسعه بنادر و حمل و نقل ترکیبی مدنظر است.

وی ادامه داد: محورهای ایران با همسایگان در مرز سرخس و اینچه برون است که هر دو به کشور ترکمنستان ختم می‌شود، بنابراین چین می‌تواند از طریق کشورهای مختلف از جمله ترکمنستان و ترکیه به اروپا متصل شود.

افندی‌زاده با اشاره به ظرفیت‌های بالای بنادر ایران مثل آستارا، امیرآباد و انزلی برای سرمایه‌گذاری گفت: ایران به طور جدی به دنبال توسعه محور غرب به شرق است و کشور چین هم می‌تواند در جهت ارتقا و توسعه سیستم‌های ریلی در بنادر شمالی مشارکت داشته باشد.

وی با بیان اینکه در بنادر جنوبی نیز آمادگی توسعه کریدور شمال به جنوب وجود دارد، افزود: در این کریدور سه محور ریلی تأثیرگذار برای ایران در آینده وجود دارد، مهم‌ترین محور اتصال بندرعباس به سمت شرق و آستارا است که اگر قطعه رشت و آستارا با حدود ۱۶۰ کیلومتر به اتمام برسد، شبکه ریلی ایران از طریق بندرعباس به شمال روسیه وصل می‌شود.

محور دیگر از سرخس به سمت بندرعباس است که در حال بهره‌برداری می‌باشد. وی گفت: قطاری که از طریق مسکو وارد ایران شد از طریق سرخس به سمت بندرعباس و سپس به هند حرکت کرد و کالاهای هند نیز از طریق بندرعباس به روسیه رسید.

وی به پروژه بندر چابهار به‌عنوان یکی از پروژه‌های تأثیرگذار اشاره کرد و گفت: ایران به دنبال ایجاد سیستم ریلی از طریق چابهار به سمت زاهدان و از زاهدان به سمت سرخس است و اگر این محور ریلی بین چابهار تا سرخس در آینده تکمیل شود، قطعاً مسیر کریدور شمال-جنوب از سمت شرق ایران کوتاه‌تر می‌شود و می‌تواند دولت چین را به سمت کشورهای آزاد جنوب و حوزه خلیج‌فارس متصل کند.

افندی‌زاده ادامه داد: بنادر ایران ظرفیت ایجاد مراکز لجستیک و تبدیل‌ شدن به‌ هاب منطقه را دارد و امروز فرصت مناسبی برای دو کشور به‌منظور توسعه روابط حمل‌ونقلی و ترانزیت ایجاد شده که باید از آن استفاده کرد. تمام شبکه‌های ریلی کشور ایران در چند سال آینده به هم متصل شده و بهترین مسیر برای کشورهای چین و روسیه در جهت اتصال به مقاصد مختلف است.

ایران می‌تواند کریدوری ایمن با هزینه و زمان کم برای جابه‌جایی کالاهای چین باشد. معاون حمل‌ و نقل وزارت راه و شهرسازی گفت: ایران سال گذشته به ۱۱.۵ میلیون تن کالای ترانزیت دست یافت و هدف امسال دستیابی به ۲۰ میلیون تن کالای ترانزیت است که طی سه ماهه اول امسال حدود ۴ میلیون تن کالای ترانزیت داشتیم.

وی با بیان اینکه موافقتنامه‌های زیادی با پاکستان، روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و ترکیه در حال تنظیم است، افزود: کشورهای منطقه باید باهم هماهنگ شوند تا کالاهای ترانزیتی بیشتری بین کشورها جابه‌جا شود.

افندی زاده، ایران را بهترین مسیر اتصال به اروپا برای کشورهای آسیایی دانست و تأکید کرد: این امر تا چند سال آینده محقق خواهد شد.

برخی فعالان بخش حمل و نقل، در گفت‌وگو با «ایران»، با اشاره به کاهش هزینه انتقال بار از مسیر ایران، مهمترین مانع در تحقق رشد ترانزیت را تأمین بار از مسیر برگشت عنوان کردند. به عنوان مثال در حال حاضر حمل بار از چین به ایران که با قطار است بسیار کم و در حدود چند قطار در سال است در حالی‌که ظرفیت باری برای افزایش قطارها به تردد هفتگی نیز وجود دارد.

با اینکه زمان انتقال بار میان ایران و چین از ریل نسبت به حمل دریایی از 30 روز به 15 روز می‌رسد اما به خاطر برخی مشکلات زیرساختی در مناطق شمالی، شرکت‌های حمل و نقلی بار را در این مناطق از کامیون به بنادر جنوبی انتقال می‌دهند، به این ترتیب قطارهایی که از چین وارد ایران می‌شود در مسیر برگشت کمبود بار برای انتقال دارند. این در حالی است که بیشترین مبادله تجاری ایران در حدود 30 میلیارد دلار در سال با چین است و این کشور بزرگترین شریک تجاری ایران است.

کالاهای نفتی و غیر نفتی روزانه ایران به سمت چین صادر می‌شود، بیشتر این کالاها از مناطق شمالی بارگیری می‌شود اما به جای انتقال ریلی به سمت چین با مسافت و هزینه بیشتر به بنادر جنوبی و از آنجا از مسیر دریایی انتقال داده می‌شود.

با توجه به اینکه رشد ترانزیت به تکمیل کامل زنجیره لجستیک وابسته است ایجاد امکانات انتقال بار در تمام مناطق کشور دستیابی به اهداف ترانزیتی را محقق می‌کند.