صراط عشق؛ مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری مجله ی فرهنگی، معرفتی، ادبی، هنری
1. قرآن کریم در آیات متعددی انسان ها را از اعتماد به ظنّ و گمان و آنچه نسبت به آن علم و یقین ندارند، نهی فرموده است؛ از جمله در یک آیه شریفه می فرماید: «وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً؛ از آنچه نمىدانى پيروى مكن، چرا كه گوش و چشم و دلها همه مسئولند!» (اسراء: 36)
و حتی در یک آیه صریحاً برخی گمانها را «گناه» معرفی نموده است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمانها گناه است.» (حجرات: 12)
بخصوص اگر گمان¬های دروغ درباره شخصیت عظیم القدری باشد و بصورت شایعه در جامعه انتشار یابد، خداوند آن را «عظیم» شمرده است، هرچند در نزد منتشر کنندگان شایعه، این کار کوچک جلوه نماید:
«إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ * وَ لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ ما يَكُونُ لَنا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهذا سُبْحانَكَ هذا بُهْتانٌ عَظِيمٌ؛ بخاطر بياوريد زمانى را كه به استقبال اين دروغ بزرگ رفتيد، و اين شايعه را از زبان يكديگر مىگرفتيد، و با دهان خود سخنى مىگفتيد كه به آن يقين نداشتيد، و گمان مىكرديد اين مساله كوچكى است در حالى كه نزد خدا بزرگ است! * چرا هنگامى كه آن را شنيديد نگفتيد براى ما مجاز نيست كه به اين تكلم كنيم؟ خداوندا منزهى تو، اين بهتان بزرگى است!» (نور: 16-15)
2. درباره علت روانی استناد به خبرهای ظنی و غیر یقینی، می توان دو عامل را دخیل دانست: یا این مسئله ناشی از «ساده لوحی»، «سطحی نگری»، «زودباوری» و خلاصه، «شبهه علمی» است؛ و یا به تصریح قرآن کریم، ناشی از «شهوت عملی» و «هوای نفس» است:
«إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ مَا تَهْوَى الْأَنفُسُ؛ ﺁﻧﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﮔﻤﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻲ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﻫﻮﺍﻱ ﻧﻔﺲ ﭘﻴﺮﻭﻱ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ.»(نجم: ٢٣)
همنشینی دو تعبیر «الظَّنَّ» و «مَا تَهْوَى الْأَنفُسُ» در این آیه شریفه، می تواند گویای این نکته باشد که گاه، «هوای نفس» انسان هاست که آنان را به «پیروی از گمان» می کشاند؛ و آن زمانی است که «شبهه علمی» برای فرد وجود ندارد و او با علم به دروغ بودن خبر، بر سخن خود پافشاری می کند:
«وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا؛ و آن را از روى ظلم و سركشى انكار كردند در حالى كه در دل به آن يقين داشتند.» (نمل: 14)
3. آقای احمد توکلی اخیراً در مقاله¬ای با استناد به خبری ظنّی و غیردقیق، که دروغ بودن آن نیز مشخص شد، موج جدیدی از حملات علیه شخصیت ممتاز معنوی، علمی و انقلابی حضرت آیت الله مصباح را کلید زدند و خوراک تبلیغی خوبی برای رسانه¬های بیگانه برعلیه این استاد مظلوم فراهم نمودند.
متاسفانه آقای توکلی در اینگونه اظهارات غیردقیق، سابقه زیادی دارد که بعضاً از آنها اظهار پشیمانی و عذرخواهی نیز کرده است. امّا در این مورد خاصّ متاسفانه علی¬رغم تکذیب فرزند استاد مصباح، باز هم ایشان حاضر به عذرخواهی نشدند و بگونه¬ای دیگر حرف خود را تکرار کردند.
حال به نظر شما در ماجرای اخیر، علّت استناد ایشان به یک خبر ظنیّ دروغ را باید کدام مورد دانست: «شبهه علمی» یا «شهوت عملی»؟!
آقای توکّلی! اگر عذرخواهی و توبه نکنید، این ظلم بزرگ در همین دنیا دامن شما را خواهد گرفت.
