پرفسور سید حسن امین استاد راهنمای حسن روحانی در دانشگاه گلاسکو و دبیرکل حزب ایران در گفتوگو با تسنیم، به تشریح نظرات خود درباره دخالتهای استعمار در ایران، برجام و عملکرد دولت روحانی پرداخت.
در واقعه آذربایجان این حزب با حزب دموکرات همکاری میکرد و بعد هم خواستار دادن امتیاز نفت شمال به روسیه شوروی بود و میگفتند باید برای حفظ تساوی حقوق و تعادل و توازن بین قدرتهای جهان، همچنان که نفت جنوب در اختیار انگلیس است نفت شمال هم به شوروی داده شود. مصدق در پاسخ تودهایها گفت این حرف یعنی اگر یک دست کسی را قطع کرده باشند آن فرد بگوید خواهش میکنم دست دیگر من را قطع کنید تا من مقطوع الیدین باشم و در بدنم توازن وجود داشته باشد.
ما باید از کسی که امتیاز نفت جنوب را دارند خلع ید کنیم تا تساوی حقوق برقرار شود نه اینکه به ادعای حزب توده چون جنوب در اختیار انگلیس است نفت شمال هم به شوروی داده شود.
** ترس مردم از کمونیستیشدن ایران عامل پیروزی کودتای 28 مرداد بود
تودهایها مخصوصا بعد از اینکه در 25 مرداد فرمان نخست وزیری زاهدی به دکتر مصدق ابلاغ شد و آن فرمان در حقیقت یک فرمان سفید امضایی بود که از شاه صادر شده بود بدون اینکه متن آن نوشته شده باشد، در آن زمان تودهایها در خیابانهای تهران و در اتوبوسها شعار دادند که «زقدرت تودهای، شاه فراری شده» و مجسمههای رضاشاه و محمدرضا شاه را پایین کشیدند و مردم به هراس افتادند که اگر شاه از مملکت رفته کشور به دست تودهایها خواهد افتاد و کشور ایران از اقمار جماهیر شوروی خواهد شد. از ترس این، عده زیادی از کسبه و تجار و مردم عادی طرفداری شاه را به قدرتیابی تودهایها ترجیح دادند و به همین ترتیب این قدرتنمایی تودهایها را انگلیسها به دولت آمریکا منتقل کردند و گفتند مصدق قادر به اداره کشور نیست و اگر این که ما از زاهدی که منصوب شاه است حمایت نکنیم کشور ایران به دست شوروی خواهد افتاد.
** کودتای 28 مرداد از برگهای ننگین سیاست خارجه آمریکاست
همچنان که تودهایها میگفتند ایران مانند «سیبگندیده» است که دیر یا زود به چنگ شوروی میافتد و به سوسیالیسم ملحق خواهد شد. انگلیسیها از این بابت توانستند به آمریکا بقبولانند که کودتای 28 مرداد برنامه را اجرا کنند و عملا دخالت کردند و آن طرح چکمه را انجام دادند. این مسئلهای نیست که قابل انکار باشد، «مادلین آلبرایت» وزیر خارجه اسبق ایالات متحده آمریکا رسما از ملت ایران بابت دخالت مستقیمی که آمریکا در کودتای 28 مرداد در ایران کرده بود عذرخواهی کرد و اسناد این کودتا بعد از 30 سال در آمریکا منتشر و به فارسی هم ترجمه شده و امری کاملا شناخته شده در جهان است که آمریکا این کار را انجام داده و از برگهای ننگین سیاست خارجی آمریکاست.
تسنیم: اعضای جبهه ملی پیش از انقلاب قائل به اجرای قانون اساسی و مبارزه در چارچوب آن بودند، این تصور در حزب ایران هم وجود داشت؟ از چه زمانی به این رسیدید که دیگر مبارزه در چارچوب قانون اساسی جواب نمیدهد؟
امین: حزب ایران همانطور که در پروندههای مختلفی که از این حزب در دسترس است، کاملا شفاف حرکت میکرد و در چارچوب قانون اساسی مشروطیت مبارزه میکرد یعنی کسانی که در حزب ایران حضور داشتند شخصیتهای شناخته شدهای بودند که اکثرشان مقامات دولتی را احراز کرده ولی منتقد استبداد داخلی و استعمار خارجی بودند. بنابراین در چارچوب قانون اساسی مشروطیت معتقد بودند مادامی که قانون اصلاح نشده باشد از آن تمکین میکنیم، توأم با اینکه معتقد بودند متمم قانون اساسی مشروطیت 1285 بهوقت خودش قانون مترقی بود و حقوق شهروندان و آزادی مطبوعات و بیان و تجمع و احزاب و تفکیک قوا را داشت چون براساس قانون اساسی بلژیک و با اقتباس از قانون اساسی فرانسه تدوین شده بود. بنابراین از نگاه حزب ایران انتقادها جنبه قانونی داشت، اینکه چرا قانون اساسی اجرا و چرا حقوق شهروندان ایران ادا نمیشود.
تا زمانی که در فضای انقلاب قرار گرفتیم و در آنجا دیگر اکثریت مردم ایران به این اجماع رسیده بودند که سیستم پادشاهی و رژیم محمدرضاشاه قابل اصلاح نیست و حزب ایران و جبهه ملی آن وقت به همینطور افکار رسیدند و همین تلقی را داشتند. در جبهه ملی و حزب ایران نگاهها مختلف بود. برخی مانند شاپور بختیار به آن اصول قدیمی حزب ایران که عبارت از اصلاح رژیم بود اعتقاد داشتند و برخی مانند دکتر کریم سنجابی به این نتیجه رسیدند که باید رژیم پادشاهی را فاقد مشروعیت دانست و از آن عبور کرد و به جمهوریت رسید.
** برخی مخالفان نظام برای پناهندگیگرفتن «روزمهسازی» میکنند
تسنیم: شما هم از اعضای با سابقه جبهه ملی و حزب ایران هستید و فعالیت مبارزاتی داشتید و هم سالها خارج از کشور زندگی کردید، منتقدین و یا مخالفان حکومت در خارج از کشور دستههای مختلفی هستند؛ از سلطنتطلبان گرفته تا دستهجات مختلف که بخشی از آنها شما را هم به خاطر موضعگیری علیه رئیسجمهور آمریکا اخراج کردند. اپوزیسیون خارج از کشور چقدر به ارزشهای مبارزاتی پایبند است و به چه میزان آنها هم به مزدوری افتادند که به هوای پول یا امکانات اقداماتی علیه حتی تمامیت راضی ایران انجام دهند؟
امین: سوال مشکلی است چون من از واقعیتهای درون دستهها و احزاب بیرون کشور آگاهی ندارم اما این مسئله هست که در طول تاریخ هرگاه در داخل کشور فرصت کافی برای ابراز عقیده و اظهار وجود فعالان سیاسی و اجتماعی نبوده، بخشی از تلاشها به خارج از کشور منتقل شده. در مشروطیت میبینید علامه دهخدا و سید حسن تقیزاده و کاظمزاده ایرانشهر و امثال آنها رفتند و مجله کاوه را در آلمان تأسیس و منتشر کردند. آنها از مشروطهطلبانی بودند که در استبداد صغیر مجبور به فرار شدند. عدهای ممکن است با حسننیت بوده باشند ولی عده دیگری هستند که برای خودشان متأسفانه در داخل کشور رزومهسازی میکنند و میگویند ما مخالف نظام جمهوری اسلامی هستیم تا بتوانند پناهندگی بگیرند؛ افرادی که نه سرمایه دارند که از راه آن بروند و نه تحصیلات بالایی دارند که بورسیه شوند و از این افراد هم شاهدیم که وجود دارند.