کتاب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

درباره کتاب

رهبر معظم انقلاب اسلامی با تأسّی از اندیشه‌های ناب امام راحل، وظیفه‌ی راهبری جامعه‌ی اسلامی ایران را برعهده گرفت و در این مسیر بر استقامت بر اصول اسلامی تأکید نمود. به‌طور کلّی، بعد از وقوع انقلاب اسلامی، برنامه‌ها و مدلهای مختلفی برای پیشرفت نظام اسلامی طراحی و اجرا شد. بدیهی بود که جامعه نمی‌توانست منتظر تدوین یک الگوی عملیاتی دقیق مبتنی بر تفکر توحیدی بماند، بلکه باید پیش می‌رفت. در طول سالیان گذشته، خطوط کلّی اندیشه‌ی امام و انقلاب، همواره پایه‌ی برنامه‌های توسعه بوده و تلاش شده دچار انحراف نشود. امّا در این مسیر، فراز و نشیبها و کمی‌ها و کاستی‌ها کم نبوده است. افراط و تفریط در برخی موارد با تقلید رویکردی خاص و تغلیب آن بر سایر ابعاد زندگی، موجبات ایجاد اشکال و گاه انحراف را فراهم ساخته است. در مقطع کنونی با رشد علمی و فرهنگی جامعه از جهات مختلف، شرایط برای تدوین یک الگوی جامع و کامل مبتنی بر اندیشه‌ی دینی فراهم آمده است. رهبر معظّم انقلاب نیز با تکیه بر تجارب گرانسنگ قبلی و توجّه به پیشرفتهای علمی به وجود آمده، ضرورت تدوین این الگو را مطرح نموده‌اند.
نکته‌ی مهم در اینجا این است که به جرأت می‌توان گفت هیچ‌کس به اندازه‌ی رهبری در تدوین این الگو تلاش نظری و فکری نداشته است. در دیدگاه ایشان، همه‌ی ابعاد و عناصر مطرح برای تدوین یک الگوی مناسب، مورد توجّه قرار گرفته است. در این مجال تلاش شده همه‌ی مطالبی که رهبری در خصوص پیشرفت عرضه داشته‌اند، گردآوری و در چارچوبی مناسب به بازار علم و تحقیق ارائه گردد. در تدوین چارچوب، علاوه بر اینکه به قالبهای علمی مرسوم و متداول در جامعه‌ی علمی توجّه شده، منطق و نوع دسته‌بندی مورد اعتنای رهبری، مبنای کار قرار گرفته است. این تحقیق در حقیقت می‌تواند دستمایه‌ی کار محقّقان و متفکران برای تعمیق بیشتر در اندیشه‌های ایشان قرار بگیرد تا بر پایه‌ی آن و با تبیین و تحلیل دقیق و موشکافانه مطالب، گامهای بلندتری به سوی تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برداشته شود، ان‌شاءالله.

صفحاتی از کتاب

نقش مبانی معرفتی در تعیین الگوی پیشرفت

مبانی معرفتی در نوع پیشرفت مطلوب یا نامطلوب تأثیر دارد. هر جامعه و هر ملّتی، مبانی معرفتی، مبانی فلسفی و مبانی اخلاقی‌ای دارد که آن مبانی تعیین‌کننده است و به ما می‌گوید چه نوع پیشرفتی مطلوب است، چه نوع پیشرفتی نامطلوب است. آن کسی که ناشیانه و نابخردانه، یک روزی شعار داد و فریاد کشید که باید برویم سرتاپا فرنگی بشویم و اروپایی بشویم، او توجّه نکرد که اروپا یک سابقه و فرهنگ و مبانی معرفتی‌ای دارد که پیشرفت اروپا، بر اساس آن مبانی معرفتی است؛ ممکن است آن مبانی بعضاً مورد قبول ما نباشد و آنها را تخطئه کنیم و غلط بدانیم. ما مبانی معرفتی و اخلاقی خودمان را داریم. اروپا در دوران قرون وسطی، سابقه‌ی تاریخی مبارزات کلیسا با دانش را دارد؛ انگیزه‌های عکس‌العملی و واکنشی رنسانس علمی اروپا در مقابل آن گذشته را نباید از نظر دور داشت. تأثیر مبانی معرفتی و مبانی فلسفی و مبانی اخلاقی بر نوع پیشرفتی که او می‌خواهد انتخاب کند، یک تأثیر فوق‌العاده است. مبانی معرفتی ما به ما می‌گوید این پیشرفت مشروع است یا نامشروع؛ مطلوب است یا نامطلوب؛ عادلانه است یا غیرعادلانه. فرض بفرمایید در یک جامعه‌ای تفکّر سودمحور مطرح است؛ یعنی همه‌ی پدیده‌های عالم با پول محک زده می‌شوند و اندازه‌گیری می‌شوند: هرچیزی قیمت پولی‌اش و سود مادّی‌اش چقدر است. امروز در یک بخش بزرگی از دنیا مسئله این است: همه چیز با پول سنجیده می‌شود! در این جامعه ممکن است برخی از کارها ارزشی باشد – برای خاطر اینکه آنها را به پول میرساند – امّا در یک جامعه‌ای که در آن پول و سود، محور قضاوت نیست، همان کار ممکن است ضدّارزش محسوب بشود. یا در یک جامعه‌ای اصالت لذّت حاکم است. آقا شما چرا این عمل را مباح می‌دانید؟ چرا همجنس‌گرایی و همجنس‌بازی را مباح می‌دانید؟ می‌گوید: لذّت است؛ انسان از او لذّت می‌برد! این شد اصالت لذّت؛ وقتی اصالت لذّت بر یک جامعه و بر یک ذهنیت عمومی حاکم بود، یک چیزهایی مباح می‌شود. امّا وقتی شما در یک فلسفه‌ای، در یک ایدئولوژی‌ای و در یک نظام اخلاقی‌ای دارید تنفس می‌کنید که اصالت لذّت در او وجود ندارد، یک کارهایی لذّت هم دارد، امّا نامشروع است، ممنوع است. لذّت مجوز اقدام نیست، مجوز تصمیم‌گیری نیست، مجوز مشروعیّت نیست. اینجا دیگر شما نمی‌توانید مانند همان جامعه‌ای که در آن اصالت لذّت حاکم است، تصمیم‌گیری کنید؛ مبانی معرفتی فرق می‌کند.

موضوعات مهم

نقد رویکردهای نظری در مورد الگوهای پیشرفت/ الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت/ مفهوم و شاخص‌های پیشرفت/ ارزیابی وضعیت پیشرفت در کشور