معنای تاسوعا و عاشورا

چرا روز شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش را عاشورا گفته اند ؟

اکثر قریب به اتفاق اهل لغت این تصور را داشته اند که چون عَشَرَ و عاشر از یک ریشه اند و واقعه کربلا هم در دهم ماه محرم اتفاق افتاده است پس عاشورا یعنی دهم محرم؛ و بر همین قیاس تاسوعا را نیز که با تِسع و تاسع شباهت ظاهری دارند را روز نهم ماه محرم گفته اند . اما این معانی به دلایل زیر اشتباه است:

1- آیا واژه عاشورا برای دهم ماه های دیگر نیز بکار می رود؟ مثلا آیا شنیده شده است که کسی به دهم ماه رجب هم عاشورا گفته باشد؟ یا این مفهوم مختص دهم ماه محرم است؟

2- آیا اگر امام حسین مثلا در یازدهم محرم شهید می شد، آنگاه تاسوعا با عاشورا عوض می شد و عاشورا واژه ی دیگری داشت.

3- آیا اعراب، قبل از این واقعه به دهم محرم عاشورا و نهم محرم تاسوعا می گفته اند؟ در هیچ منبعی حداقل در مورد تاسوعا چنین چیزی وجود ندارد.

4- در ریاضی اعداد قاعده خود را دارند و هر قاعده ای که بر شمارش اعداد حکم کند بر سلسله اعداد هم حاکم خواهد بود. اعداد بر خلاف کلمات استثنا پذیر نیستند بطور مثال در کلام عرب اعداد این گونه شمارش می شوند:

اول – ثانی- ثالث- رابع … و یا اولا –ثانیا- ثالثا- رابعا و… ، چنانچه تاسوعا و عاشورا در زمره اعداد باشند باید قاعده پذیر باشند. یعنی باید بتوان بقیه اعداد را هم به همان سیاق تلفظ نمود، مثل تاسوعا –عاشورا – ثامونا – سابوعا- . اما می بینیم که بقیه اعداد از این قاعده پیروی نمی کنند.

لذا نمی توانیم دلیلی داشته باشیم که تاسوعا و عاشورا عدد هستند تا از قاعده شمارش پیروی کنند؛ و این دو روز هیچ ربطی به اعداد ندارد بلکه معنای دیگری دارند.

اما تفسیر و معنای ما از عاشورا و تاسوعا:

عِشر ، به کسر عین و عِشرت, به معنای معاشرت و مصاحبت است. معاشر به ضم میم یعنی مصاحب و عاشر اسم فاعل عِشر است که خودش ثلاثی مجرد اسم مصدر عِشرت می باشد .خداوند می فرماید:

 وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ (سوره نسا آیه 19 )

با زنان آن گونه که شایسته آنان است معاشرت کنید. عشیر یعنی همدم و رفیق.

 وَ لَبِئْسَ الْعَشِیرُ (سوره حج آیه 13 )

چه بد دوستی انتخاب کرده اند و چه بد معاشر و رفیقی است.

العاشور از ریشه عِشر به کسی گفته می شود که معاشرت خصلت او باشد. العاشوراء جایی که میل به معاشرت و رفاقت و مصاحبت نمایان می شود و افراد میل معاشرت خود را با کسی که مورد نظر است عرضه ‌می کنند. و عاشوراء مبالغه است از میل به معاشرت. یعنی روزی که میل معاشرت و رفاقت با امام به شدت بالا می رود.

با خارج شدن عاشورا از سلسله اعداد ، عدد بودن تاسوعا نیز مورد تردید قرار می گیرد و معنی نهم را از دست می دهد.
اَتسع به فتح الف یعنی گروههای 9 نفره شدند . اما اِتسع به کسر الف یعنی وسعت پیدا کرد، گشاد شد، فراخ گردید.
اِتساع یعنی گسترده شدن – گشاد شدن

– بالا رفتن ظرفیت. اتساع شرائین ؛ یعنی رگ ها گشاد شدند و ظرفیت شان برای عبور خون زیاد باشد. التاسوعا چیزی که فراخی و گستردگی و ظرفیت اش زیاد باشد.

و بالاخره التاسوعا یعنی جایی که بتوان ظرفیت را بالا برد و فراخی ایحاد کرد. و ” تاسوعا ” این معنی را پیدا می کند:

“روزی که ظرفیت بالا می رود و در سینه ها فراخی ایجاد می شود” و به جای تنگی , وسعت می یابد.

این دو نام از ابداعات امام سجاد علیه السلام است و اگر در بعضی از روایات از پیامبر اکرم(صلوات الله علیه) از عاشورا گفته شده است اکثراً جعلیات بنی امیه برای کم کردن اثرات عاشورای امام حسین علیه السلام است.
اما در مورد تاسوعا تقریبا نداریم که قبل از امام سجاد علیه السلام لغت تاسوعا بکار برده شده باشد.

و این معنا از عاشورا و تاسوعا خیلی عاشقانه است.

برگرفته از کتاب ” از عاشورا تا اربعین ” استاد عبدالله مستحسن.
جابر…

.